Чарнаўцы

	Чарнаўцы; лац. Čarnaŭcy
	укр. Чернівці
	; Меская ратуша
Герб Чарнаўцоў	Сьцяг Чарнаўцоў
Першыя згадкі:	1408
Магдэбурскае права:	1488
Краіна:	Украіна
Вобласьць:	Чарнавіцкая
Мэр:	Раман Клічук[d]
Плошча:	153 км²
Вышыня:	248 м н. у. м.
Насельніцтва
колькасьць:	▲ 266 533 чал. (2019)
шчыльнасьць:	1742,05 чал./км² (2019)
нацыянальны склад:	украінцы — 79,9%; расейцы — 11,3%; румыны — 4,5%; малдаване — 1,6% (2001)
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	+380-0372(2)
Паштовы індэкс:	58000
КОАТУУ:	7310100000
Геаграфічныя каардынаты:	48°17′27″ пн. ш. 25°56′4″ у. д. / 48.29083° пн. ш. 25.93444° у. д.Каардынаты: 48°17′27″ пн. ш. 25°56′4″ у. д. / 48.29083° пн. ш. 25.93444° у. д.
	Чарнаўцы на мапе Ўкраіны Чарнаўцы
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	Чарнавіцкая меская рада

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Чарнаўцы (неадназначнасьць).

Чарнаўцы́ (па-ўкраінску: Чернівці, Černiwci) — места на поўдні заходняй часткі Ўкраіны, на рацэ Пруце. Адміністрацыйны цэнтар Чарнавіцкай вобласьці. Плошча 153 км². Насельніцтва на 2019 год — 266 533 чал. Знаходзяцца за 408 км на паўднёвы захад ад Кіева, за 40 км ад украінска-румынскай граніцы. Вузел чыгуначных і аўтамабільных шляхоў.

Чарнаўцы — палітычны, культурны і рэлігійны цэнтар Букавіны.

Этымалёгія назвы

Назва места пайшла ад фартэцыі, якая ў «Сьпісе гарадоў рускіх далёкіх і блізкіх» згадваецца як Чэрн на Пруце.

Гісторыя

XII стагодзьдзе: узьнікненьне Чарнаўцоў згодна з археалягічнымі зьвесткамі.
XIV стагодзьдзе: у складзе Малдовы, памежнае паселішча.
1408: першы ўспамін пра Чарнаўцы ў грамаце малдаўскага гаспадара Аляксандра Добрага ў зьвязку з мытнай дамовай, якую ён склаў зь Львоўскімі купцамі.
1488: цэнтар павету, атрымалі Магдэбурскае права.
XV—XVIII стагодзьдзі: места неаднаразова цярпела ад ваенных канфліктаў, у выніку чаго прыйшло ў заняпад.
1538: апынуліся пад уладай Турэччыны.
1775: перайшлі да Аўстрыі, цэнтар вайсковай адміністрацыі Букавіны.
1786: цэнтар вобласьці ў складзе Галічыны.
1849: цэнтар аўтаномнага краю Букавіна.
1866: адкрыцьцё чыгункі Чарнаўцы — Львоў.
1875: заснаваньне Чарнавіцкага ўнівэрсытэту.
1873: рэзыдэнцыя Букавінскіх мітрапалітаў.
3 лістапада 1918: згодна з рашэньнем народнага веча Чарнаўцы далучыліся да Ўкраіны.
11 лістапада 1918: места заняла румынскае войска, з 28 лістапада — у складзе Румыніі.
1940: СССР анэксаваў Чарнаўцы разам з паўночнай Букавінаю, у складзе УССР.
6 ліпеня 1941 1941 — 29 сакавіка 1944: знаходзіліся пад нямецка-румынскай акупацыяй.

Насельніцтва

XIX стагодзьдзе: 1890 год — 54,2 чал., зь іх немцаў і габрэяў — 27 192 чал. (51,3 %), украінцаў — 10 384 чал. (19,6 %), румынаў — 7624 чал. (14,4 %), палякаў, мадзьяраў і інш. — 7808 чал. (14,7 %).^[2]
XX стагодзьдзе: 1939 год — 106 тыс. чал.; 1959 год — 152 тыс. чал.; 1970 год — 187 тыс. чал.; 1977 год — 214 тыс. чал.^[3]; 1991 год — 259 тыс. чал.^[4]
XXI стагодзьдзе: 2001 год — 240,6 тыс. чал., зь іх украінцаў — 79,9 %, расейцаў — 11,3 %, беларусаў — 0,4 %, палякаў — 0,6 %, малдаванаў — 1,6 %, румынаў — 4,5 %.^[5]

Мова

Насельніцтва па роднай мове (2001)
украінская мова	расейская	румынская	малдаўская
79,20%	15,27%	3,26%	1,08%

Эканоміка

Прадпрыемсты лёгкай, машынабудаўнічай і мэталаапрацоўчай, харчовай, хімічнай і дрэваапрацоўчай прамысловасьці.

Славутасьці

Тэатральная плошча

Гістарычная забудова места XIX—XX стагодзьдзяў;
Касьцёл езуітаў (1893—1894);
Корпус Чарнавіцкага ўнівэрсытэту (1874—1875);
Мескі тэатар (1904—1905);
Ратуша (1843—1847);
Рэзыдэнцыя Букавінскіх мітрапалітаў (з 1956 — адзін з будынкаў Чарнавіцкага ўнівэрсытэту);
Сабор катэдральны (1844—1864);
Царква армянска-грэгарыянская (1869—1875, цяпер — арганная заля);
Царква грэка-каталіцкая (1825—1830);
Царква Сьв. Міколы (1607);
Царква Сьв. Параскевы Пятніцы (1862);
Царква Сьв. Тройцы (1774);
Царква Сьв. Юрыя (Георгія, 1767);
Царква Ўсьпеньня Прасьв. Багародзіцы (1783);
Чыгуначны вакзал (1898—1903);

Галерэя

Рэзыдэнцыя Букавінскіх мітрапалітаў
Мэдычны ўнівэрсытэт
Царква Сьв. Міколы
Сабор катэдральны
Чыгуначны вакзал
У цэнтры места
Ратуша
Гатэль Брыстоль

Месты-сябры

Асобы

Міла Куніс — амэрыканская акторка
Арсень Яцанюк — украінскі дзяржаўны дзяяч, эканаміст, праўнік

Крыніцы

^ Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року». — Київ, Державна служба статистики України, 2019 PDF (укр.)
^ Грігорий Купчанко. Буковина и еи русски жители. — Видень, 1895. — С. 15.
^ Черновцы // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
^ Чернавцы // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.
^ Дністрянський М. С. Етнополітична географія України. — Львів: Літопис, 2006. С. 477.

Літаратура

Czerniowce // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880. S. 831—832
Черновицы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.

Вонкавыя спасылкі

Чарнавіцкая меская рада
Старыя фота Черновцов(недаступная спасылка) — 3000 упарадкаваных фатаграфіяў
Розподіл населення за національністю та рідною мовою (укр.)

[1] Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року». — Київ, Державна служба статистики України, 2019 PDF (укр.)

[2] Грігорий Купчанко. Буковина и еи русски жители. — Видень, 1895. — С. 15.

[3] Черновцы // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.

[4] Чернавцы // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.

[5] Дністрянський М. С. Етнополітична географія України. — Львів: Літопис, 2006. С. 477.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]