Каціныя

Каціныя (па-лацінску: Felidae) — сямейства сысуноў атрада драпежных. Найбольш спэцыялізаваныя з драпежнікаў, прыстасаваныя да здабываньня жывёльнай ежы шляхам падкраданьня, падчэкваньня, радзей перасьледу.

Каціныя
Ягуар
Клясыфікацыя
Царства	Жывёлы
Тып	Хордавыя
Кляса	Сысуны
Падкляса	Зьвяры
Інфракляса	Пляцэнтарныя
Надатрад	Ляўразыятэрыі
Атрад	Драпежныя
Падатрад	Коткападобныя
Сямейства	Каціныя
Падсямейства
Felinae Pantherinae †Machairodontinae †Proailurinae
Бінамінальная намэнклятура
Felidae Fischer von Waldheim, 1817
Арэал
Каціныя на Віківідах  Каціныя ў Вікісховішчы ITIS 180580 · NCBI 9681

Памеры шырока вагаюцца: ад 34 см і масы 1 кг (плямістай-рудая котка) да 3,8 м і больш за 300 кг (тыгр). Канечнасьці пальцаходзячыя, пярэднія — 5-пальцавыя, заднія — 4-пальцавыя. Ва ўсіх відаў, акрамя гепарда і суматранскай коткі, кіпцюры ўцягвальныя. Зубоў менш, чым у астатніх драпежных (28-30), таму пыса кароткая, а галава выглядае круглявай. Зубная сыстэма рэзка выяўленага драпежнага тыпу. Язык пакрыты дробнымі, завостранымі рагавымі смочкамі, якія дапамагаюць каціным саскабляць мяса з касьцей і чысьціць поўсьць. Хвост у большасьці відаў доўгі. Афарбоўка ад шэрай да рудавата-бурай, як правіла з палосамі, плямамі, плямкамі або разеткамі. Валасяное покрыва нізкае, больш пухнатае ў паўночных і высакагорных відаў. З органаў пачуцьцяў лепш разьвітыя слых і зрок; нюх слабейшы. Коткі здольныя чуць вельмі высокія гукі — частатой да 80 000 Гц (чалавек да 20 000 Гц).

Лад жыцьця пераважна змрочны і начны. Жывуць у адзіночку ці сем’ямі; львы ўтвараюць прайды. Дробныя віды размножваюцца штогод або часьцей (свойскі кот); буйныя — раз у 2-3 гады. Дзіцянятаў у дробных відаў да 5-6, у буйных 2-4. Дзіцяняты нараджаюцца сьляпымі і бездапаможнымі. Выхоўвае дзіцянятаў маці, бацька клапоціцца пра іх толькі ў рэдкіх выпадках. Працягласьць жыцьця да 30 гадоў.

Клясыфікацыя

У сямействе выдзяляюць 14 родаў, размешчаных у 8 эвалюцыйных радаводах.

Род	Лацінскі назоў	Беларускае слова	Радаводы
Leopardus	Leopardus colocolo	пампасавы кот	радавод Leopardus
Leopardus	Leopardus geoffroyi	дзікі кот Жафруа
Leopardus	Leopardus guigna	кодкод
Leopardus	Leopardus jacobitus	андзкая котка
Leopardus	Leopardus pardalis	ацэлёт
Leopardus	Leopardus tigrinus	анцыла
Leopardus	Leopardus wiedii	маргай
Otocolobus	Otocolobus manul	манул	радавод Prionailurus
Prionailurus	Prionailurus bengalensis	кот бенгальскы
Prionailurus	Prionailurus planiceps	кот суматранскы
Prionailurus	Prionailurus rubiginosus	кот пляміста-рыжы
Prionailurus	Prionailurus viverrinus	кот-рыбак
Puma	Puma concolor	пума	радавод Puma
Herpailurus	Herpailurus yagouaroundi	ягуарундзі
Гепарды	Acinonyx jubatus	гепард
Leptailurus	Leptailurus serval	сэрвал	радавод Caracal
Каракалы	Caracal caracal	каракал
Каракалы	Caracal aurata	залатая котка
Pardofelis	Pardofelis marmorata	кот мармуровы	радавод Catopuma
Катапумы	Catopuma temminckii	кот залацісты
Катапумы	Catopuma badia	кот калімантанскі
Коткі	Felis chaus	чаротавы кот	радавод Felis
Коткі	Felis margarita	барханны кот
Коткі	Felis nigripes	кот чорнаногі
Коткі	Felis silvestris	кот лясны
Рысі	Lynx canadensis	рысь канадзкая	радавод Lynx
Рысі	Lynx lynx	рысь эўрапейская
Рысі	Lynx pardinus	гішпанская рысь
Рысі	Lynx rufus	рудая рысь
Пантэры	Panthera leo	леў	радавод Panthera
Пантэры	Panthera onca	ягуар
Пантэры	Panthera pardus	леапард
Пантэры	Panthera tigris	тыгр
Пантэры	Panthera uncia	ірбіс
Neofelis	Neofelis diardi	пантэра барнэйская
Neofelis	Neofelis nebulosa	пантэра дымчатая

Табліца не ўтрымлівае новых магчымых відаў, такіх як: Felis lybica, Felis bieti, Prionailurus javanensis, Leopardus guttulus

Гісторыя

Большасць дасьледчыкаў прыняла котку пад назвай Pseudaelurus (псеўдэлюр), якая жыла ў Эўропе ад 20 да 8 млн гадоў таму, у якасці апошняга агульнага продка сучасных каціных. Усе сучасныя каціныя паходзяць ад аднаго з некалькіх відаў Pseudaelurus; час падзелу — каля 11 млн гадоў таму. Аднак Pseudaelurus быў не першай коткай. Род Proailurus (проайлюр), які існаваў прыблізна 25 млн гадоў таму, быў продкам і роду Pseudaelurus, і буйнага падсямейства Machairodontinae (шаблязубыя коткі).

Крыніцы

• O’Brien, S. J.; Johnson, W. E. The Evolution of Cats  (анг.) // Scientific American. — 2007. — В. 297. — № 1. — С. 68–75.
• Etnyre, E.; Lande J.; Mckenna A. (2011) Felidae (анг.) (On-line) Animal Diversity Web Праверана 22.10.2020 г.
• Vaughan, T.; Ryan, J.; Czaplewski, N. Mammalogy. — Jones & Bartlett Learning, 2011. — С. 295. — 750 с. — ISBN 9780763762995

Літаратура

• Назовы жывёл / Смоліч Ар.. — Менск: Інстытут Беларускае Культуры, 1927. — (Беларуская навуковая тэрміналёгія). — ISBN 1392-9682