Эбсторфская карта

Эбсторфская ка́рта створаная каля 1284 году (паводле іншых зьвестак, у 1240 годзе) круглая (дыямэтар каля 3,5 м) каляровая карта вядомага сьвету на пэргамэнтным аркушы агульнай плошчай 13 м².

Аўтарства прыпісваюць ці то ангельскаму схалясту Гэрвазу з Тыльбэры (памёр у 1235 годзе), ці то Гэрвазу фон Тыльбурну — высокаадукаванаму нямецкаму рыцару, які шмат падарожнічаў па розных краінах, а ў канцы жыцьця прыняў манаства і атрымаў у валоданьне бэнэдыктынскі кляштар у ніжнесаксонскім горадзе Эбсторфена поўдзень ад Гамбургу (адкуль назва), дзе з дапамогай манахаў пачаў ствараць Эбсторфскую мапу. Знаходзілася ў алтары царквы кляштара, у XVI стагодзьдзі закінутая, знойдзена і ўведзена ў навуковы абарот у 1830-х гадах. У 1943 годзе арыгінал загінуў, захаваліся 4 копіі XIX—XX стагодзьдзяў.

Такія тыповыя для сярэднявечча карты, арыентаваныя, у адрозьненьне ад сучасных, не на поўнач, а на ўсход, служылі ілюстрацыяй да біблейскага апавяданьня аб расьсяленьні сыноў Ноя пасьля патопу. Традыцыйна мелі выгляд круга, у які ўпісвалася літара «T», утвараючы манаграму «O-T», што расшыфроўвалася як Orbis Terrarum (круг зямны). Верхні сэктар круга адпавядаў Азіі, заселенай нашчадкамі Сіма; левы ніжні — Эўропе (Яфета); правы ніжні — Афрыцы (Хама). Вэртыкальнай рысай «T» служыла Міжземнае мора, гарызантальнай — Дон, Чорнае, Мармуровае, Эгейскае мора і Ніл (ці Чырвонае мора). У цэнтры знаходзіўся Ерусалім.

Эбсторфская карта — самая славутая з картаў гэтага тыпу і першая зь вядомых эўрапейскіх картаў, на якой адлюстраваная тэрыторыя Беларусі: рэкі Нёман (Memela) і Дзьвіна (Duna); над апошняй разьмешчаныя Смаленск (Smalentike) і Полацак (Plosceke civitas), апошні далей ад вусьця Дзьвіны, чым першы. Выдуманая выява Полацку — адна зь першых у заходнеэўрапейскай іканаграфіі. Эбсторфская карта сьведчыць пра важнасьць гандлёвага шляху па Дзьвіне і разнастайныя сувязі, якія існавалі паміж Полацкам, Віцебскам, Смаленскам і нямецкімі гарадамі Інфлянтаў і Готлянду ў XIII стагодзьдзі.

Літаратура

Алесь Белы // . — Мн.: .
Journeys to the Promised Land: maps, diaries, and journals of travellers to Israel in ancient days and the present. London, 1989.
Alexandrowicz S. Rozwoj kartografii Wielkiego Ksiestwa Litewskiego od XV do polowy XVIII w. Poznan, 1989.
Дитмар А. Б. От Птолемея до Колумба. М., 1989.
Белы А. Беларусь на Эбсторфскай карце XIII ст. // Спадчына. 1999. № 2.(недаступная спасылка)

Вонкавыя спасылкі

Арыгінальны артыкул(недаступная спасылка)
Старонка, прысьвечаная Эбсторфскай мапе з магчымасьцю прагляду фрагмэнтаў і пошуку (ням.)