Вікіпэдыя

Соф’я Яноўская

савецкая матэматык

Со́ф’я Алякса́ндраўна Яно́ўская (31 студзеня 1896, Пружаны — 24 кастрычніка 1966, Масква) — савецкі матэматык, філёзаф, пэдагог, стваральніца савецкай школы філязофіі матэматыкі. Доктар фізыка-матэматычных навук (1935), прафэсарка (1931).

Соф’я Яноўская
Дата нараджэньня 19 (31) студзеня 1896[1][2][3]
Месца нараджэньня Пружаны, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці 24 кастрычніка 1966(1966-10-24)[1][2][3] (70 гадоў)
Месца сьмерці Масква, РСФСР
Прычына сьмерці цукровы дыябэт
Месца пахаваньня
Месца вучобы
Занятак матэматык, гісторык, рэвалюцыянэр
Навуковая сфэра асновы матэматыкі, матэматычная лёгіка, філязофія, гісторыя матэматыкі
Месца працы МДУ
Вядомая як стваральніца савецкай школы філязофіі матэматыкі
Сябра ў Moscow Mathematical Society[d]
Навуковая ступень доктар фізыка-матэматычных навук[d][1] (1935)
Навуковы кіраўнік Самуіл Шатуноўскі[d][4]
Вучні Э. Я. Бахмуцкая, І. Г. Башмакова, Д. П. Горскі, І. І. Ліхалетаў, Т. Л. Майстрова, Л. Е. Майстроў, Б. Ю. Пільчак, А. Е. Райк, К. А. Рыбнікаў.
Узнагароды
ордэн Леніна

Жыцьцяпіс

рэдагаваць

Нарадзілася ў жыдоўскім мястэчку Пружана Гарадзенскай губэрні (цяпер у Берасьцейскай вобласьці) ў сям’і рахункавода Аляксандра Нэймарка.

У 1914, па сканчэньні гімназіі, паступіла на прыродазнаўчае аддзяленьне Вышэйшых жаночых курсаў у Адэсе.

Падчас Грамадзянскай вайны і інтэрвэнцыі сілаў Антанты удзельнічала ў адэскім бальшавіцкім падпольлі і працы падпольнага Чырвонага Крыжа. У лістападзе 1918 далучылася да КП(б)У. Падчас адступленьня белагвардзейцаў з Адэсы Яноўская разам з групай чырвонаармейцаў былая паланёная і ледзь пазьбегла кары. Падчас расстрэлу яна здолела выратавацца, упаўшы ў раку і сплыўшы.

У 1919 прыехала ў Елісаветград, дзе далучылася да шэрагаў Чырвонае Арміі. Была сьпярша палітчырвонаармейцам, а пасьля памочніцай рэдактара газэты «Красная армия» ў Палітуправе 12-й Арміі.

1920—1923 — у Адэскім губкаме партыі.

У 1923—1929 навучалася ў Інстытуце чырвонай прафэсуры, адначасна выкладала матэматыку, кіравала сэмінарам для студэнтаў і асьпірантаў у Маскоўскім унівэрсытэце. У 1928 выйшла першая праца Яноўскай у галіне філязофіі матэматыкі — «Катэгорыя ко­лькасьці ў Гегеля і сутнасьць матэматыкі». У 1930 выдала працу «Ідэалізм у сучаснай філязофіі матэматыкі». У 1931 атрымала званьне прафэсара, а ў 1935 — навуковую ступень доктара фізыка-матэматычных навук без абароны дысэртацыі.

У 1935 року падчас візыту Людвіга Вітгенштайна ў СССР суправаджала яго ў Маскве і раіла адмовіцца ад ідэі застацца жыць у Савецкім Саюзе.

У 1936 упершыню ў СССР стала чытаць лекцыі па матэматычнай лёгіцы.

З пачаткам нямецка-савецкай вайны эвакуяваная разам з МДУ ў Перм. У 1943—1959 — загадчыца катэдры гісторыі матэматыкі і матэматычнай лёгікі. У 1959 узначаліла створаную ў Маскоўскім унівэрсытэце катэдру матэматычнай лёгікі. Сярод яе студэнтаў быў вугорскі матэматык Імрэ Лакаташ.

Узнагароджаная ордэнам Леніна (1959).

Памерла ад дыябэту ў Маскве.

Працы

рэдагаваць
  • Категория количества у Гегеля и сущность математики // Под знаменем марксизма. — 1928. — № 3;
  • Гегель и математика / С.Яновская, Э.Кольман // Под знаменем марксизма. — 1930. — № 11 — 12;
  • Математические рукописи Маркса // Книга и пролетарская революция. — 1933. — № 2;
  • О так называемых «определениях через абстракцию» // Сб. статей по философии математики. — М., 1936;
  • Логика математическая. [В соавт.] // БСЭ. — Т.37. — М., 1938;
  • Основания математики и математическая логика // Математика в СССР за 30 лет. — М., 1949;
  • Из истории аксиоматики // Историко-математические исследования. Вып.11. М., 1958;
  • Математическая логика и основания математики // Математика в СССР за 40 лет. 1917—1957. — Т.1. — М., 1959;
  • Проблемы анализа понятий науки и новейший неопозитивизм // Вопросы философии. — 1961. — № 6;
  • Преодолены ли в современной науке трудности, известные под названием «апории Зенона»? // Проблемы логики. — М., 1963. — Стр. 116—136.
  • О философских вопросах математической логики // Проблемы логики. — М., 1963;
  • Предисловие // Маркс К. Математические рукописи. — М., 1968;
  • Методологические проблемы науки. — М., 1972.

Глядзіце таксама

рэдагаваць

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ а б в г MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
  2. ^ а б Sofia Aleksandrovna Janovskaja // FemBio database (ням.)
  3. ^ а б https://www.agnesscott.edu/lriddle/women/jana.htm
  4. ^ Матэматычная генеалогія (анг.) — 1997.

Літаратура

рэдагаваць
  • Башмакова, П.Г., Марков, А.А., Успенский, В.А., Юшкевич, А.П. и др. С.А. Яновская. К 70-летию со дня рождения // Успехи математических наук. — 1966. — В. 3 (129). — Т. 21. — С. 239—247.
  • К 100-летию Софьи Александровны Яновской. Сборник статей // Историко-математические исследования. — ТОО Янус-К, 1997. — № 37 (2). — С. 105—127.
  • Софья Александровна Яновская (к шестидесятилетию со дня рождения) // Успехи математических наук. — 1956. — Т. 11. — № 3(69). — С. 219–222.
  • Софья Александровна Яновская // Женщины — революционеры и учёные. — 1982.
  • Софія Аляксандраўна Яноўская // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Пружанскага р-на / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.; Маст. А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1992. ISBN 5-85700-094-7. — С. 419.

Вонкавыя спасылкі

рэдагаваць
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Соф’я_Яноўская&oldid=2343245»