Касьцёл Сьвятой Яўхіміі і кляштар бэнэдыктынак (Нясьвіж)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятой Яўхіміі і кляштар бэнэдыктынак
Касьцёл Сьвятой Яўхіміі і кляштар бэнэдыктынак
Краіна	Беларусь
Места	Нясьвіж
Каардынаты	53°12′56.8″ пн. ш. 26°40′53.57″ у. д.
Канфэсія	Каталіцкая царква
Эпархія	Менска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	барока
Дата заснаваньня	XVI стагодзьдзе
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Касьцёл Сьвятой Яўхіміі і кляштар бэнэдыктынак на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятой Яўхіміі і кляштар бэнэдыктынак
Касьцёл Сьвятой Яўхіміі і кляштар бэнэдыктынак на Вікісховішчы

Касьцёл Сьвятой Яўхіміі і кляштар бэнэдыктынак — помнік архітэктуры XVI—XVIII стагодзьдзяў у Нясьвіжы. Знаходзіцца на паўднёва-ўсходняй ускраіне Старога Места, на гістарычнай Бэнэдыктынскай вуліцы. Твор архітэктуры раньняга і віленскага барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Комплекс складаецца з касьцёла, убудаванага ў кляштарны корпус, гаспадарчых пабудоваў і мура з брамай-званіцай. У другой палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі зруйнавалі касьцельную званіцу дзеля надбудовы купала-цыбуліны. З савецкіх часоў у кляштарным комплексе разьмяшчаецца пэдадагічны каледж.

Гісторыя

Крыстына Яўхімія Радзівіл

Вялікае Княства Літоўскае

Кляштар бэнэдыктынак у Нясьвіжы заснавалі ў канцы XVI ст. з фундацыі братоў Мікалая «Сіроткі» і Юрыя Радзівілаў. У 1590—1596 гадох вялося будаваньне мураванага кляштарнага комплекса, які меў абарончае значэньне. 12 чэрвеня 1597 году ў касьцёле адбылося першае набажэнства.

У 1720-я гады кляштар рэканструявалі, касьцёл упрыгожыла вежа. У 1763 годзе пры ўваходзе на тэрыторыю кляштару збудавалі вежу-браму. Пры кляштары дзеяла жаночая школа. У 1784 годзе кляштар наведаў кароль і вялікі князь Станіслаў Аўгуст Панятоўскі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Кляштар. У. Гумінскі, 1883 г.

Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793 год), калі Нясьвіж апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. На 1804 год было 22 навучэнкі, 48 чалавек жаночай прыслугі і 16 рамесьнікаў, на 1828 год — 33 манашкі, пераважна зь Менскага і Наваградзкага паветаў. У бібліятэцы было 437 кніг на польскай і 79 на лацінскай мовах. З музычных інструмэнтаў упамінаюцца 5 скрыпак, басэтля, 2 флейты.

Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у 1877 годзе расейскія ўлады гвалтоўна ліквідавалі кляштар, па чым касьцёл перарабілі пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). Кляштарны корпус прыстасавалі пад вайсковыя кашары. У гэты ж час зруйнавалі касьцельную вежу.

Найноўшы час

У 1920 годзе ўлады міжваеннай Польскай Рэспублікі вярнулі будынкі бэнэдыктынкам. У 1945 годзе савецкія ўлады зачынілі кляштар.

З 1994 году ў будынках кляштару месьціцца пэдагагічны каледж на базе пэдагагічнай вучэльні, заснаванай у 1984 годзе.

Архітэктура

У панараме места. Д. Струкаў, 1863 г.

Касьцёл

Касьцёл — 1-нэфавая базыліка з 5-граннай апсыдай і невялікім трансэптам. Уваход у касьцёл ажыцьцяўляецца з калідораў прыбудаванага кляштарнага карпуса. Галоўны фасад выходзіць ува ўнутраны дворык і мае выгляд рызаліта кляштарнага корпуса. Апсыда дэкаруецца трыма пілястрамі і лучковымі аконнымі праёмамі. Над рызалітам узвышалася 8-гранная 3-ярусная вежа, зруйнаваная ў другой палове XIX ст.

Кляштар

У панараме места. С. Гольц, 1869 г.

Кляштарны корпус — 2-павярховы Е-падобны ў пляне будынак з рознавялікімі бакавымі крыламі (цэнтральная частка — касьцёл). Гладкія сьцены фасадаў праразаюцца прастакутнымі аконнымі праёмамі. Архітэктурна-прасторавая арганізацыя двух замкнёных двароў, сфармаваных як з заходняга, так і з усходняга, алтарнага боку касьцёла, мае нерэгулярны і досыць выпадковы характар. Галоўны ўваход разьмяшчаецца асымэтрычна, у паўночным крыле.

У бакавых крылах разьмяшчаліся кельлі, гаспадарчыя і службовыя памяшканьні, у паўднёвым крыле — заля-трапезная. Унутраны плян калідорны, часткова зьменены пад сучасныя патрэбы.

Брама-званіца

Вежа-брама разьмяшчаецца паміж кляштарымі сьценамі, на цэнтральнай восі ўнутранага дворыку. Гэта прастакутны ў пляне будынак, падзелены разьвітымі прафіляванымі цягамі на тры ярусы, якія паступова зьмяншаюцца. Першы ярус праразаецца аркай, над якой разьмяшчаецца высокі праём, другі з аркавым аконным праёмам у цэнтры, апярэзаны ліштвай, трэці ярус таксама з аркавым праёмам, дэкараваны крывалінейным карнізам. Кожны ярус на кутах падзяляецца пілястрамі. Вежа завяршаецца фігурным купал з шпілем. Дзьверы аздабляюцца мастацкай акоўкай.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  1604 г.
• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.
• 
  Н. Орда, 1876 г.
• 
  Н. Орда, 1876 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  Т. Барэці, 1894 г.
• 
  Т. Барэці, 1894 г.
• 
  1905 г.
• 
  да 1918 г.

• 
  да 1918 г.
• 
  да 1918 г.
• 
  1923—1934 гг.
• 
  1923—1934 гг.

• 
  1930 г.
• 
  1937 г.
• 
  Б. Таўрагінскі, 1937 г.
• 
  да 1939 г.

• 
  да 1939 г.
• 
  да 1939 г
• 
  да 1939 г.
• 
  1941—1944 гг.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Брама-званіца
• 
  Кляштарны корпус з касьцёлам
• 
  Касьцельная апсыда
• 
  Мур

Дадатковыя зьвесткі

• Яўхімія — другое імя жонкі Мікалая Крыштопа Радзівіла «Сіроткі» Альжбеты зь Вішнявецкіх

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  612Г000480

• Касьцёл Сьвятой Яўхіміі і кляштар бэнэдыктынак у Нясьвіжы, Radzima.org