Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля (Камаі)

Помнік сакральнай і абарончай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля
Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля
Краіна	Беларусь
Вёска	Камаі
Каардынаты	55°3′37″ пн. ш. 26°36′19″ у. д. / 55.06028° пн. ш. 26.60528° у. д. / 55.06028; 26.60528Каардынаты: 55°3′37″ пн. ш. 26°36′19″ у. д. / 55.06028° пн. ш. 26.60528° у. д. / 55.06028; 26.60528
Канфэсія	каталіцтва
Эпархія	Віцебская дыяцэзія
Архітэктурны стыль	гатычная архітэктура
Заснавальнік	Ян Рудаміна-Дусяцкі
Дата заснаваньня	1606
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Сайт	catholic.by/3/kasciol/pa…
Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля
Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля на Вікісховішчы

Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля — помнік архітэктуры XVII стагодзьдзя ў Камаях. Знаходзіцца ў цэнтры колішняга мястэчка, на гістарычным Рынку^[a]. Дзее. Твор архітэктуры готыкі і рэнэсансу. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Мураваны касьцёл у Камаях збудавалі ў 1603—1606 гадох на сродкі Яна Рудаміны-Дусяцкага. Акт фундацыі касьцёла (1606 год) таксама падпісаў Ян Хаецкі, дата пабудовы (1603 год) значыцца ў інвэнтары XVIII ст.^[1]

У 1643 годзе пры касьцёле П. і М. Рудаміны заснавалі шпіталь. У сярэдзіне XVII ст. у выніку пажару адбыўся абвал скляпеньняў. Па ім слупы разабралі, а асноўнае памяшканьне перакрылі драўляным люстраным скляпеньнем. Па адбудове ў 1673 годзе касьцёл асьвяціў віленскі біскуп-суфраган Мікалай Слупскі.

У Вялікую Паўночную вайну (1700—1721) касьцёл трапіў пад гарматны абстрэл. Пазьней яго аднавілі, а ў сьцены ўмуравалі швэдзкія ядры. У 1778 годзе на сродкі Войнаў і Козелаў да касьцёла прыбудавалі вялікую прастакутную ў пляне капліцу з крыптай, перакрытай цыліндрычным скляпеньнем з распалубкамі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Камаі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл працягваў дзеяць. У 1861 годзе будынак касьцёла адрамантавалі.

Найноўшы час

У міжваенны пэрыяд у парафіі налічвалася 7156 вернікаў. За савецкім часам касьцёл не зачыняўся.

У наш час працуе Хатні Касьцёл, ёсьць парафіяльны хор. У мясцовай плябаніі праходзяць рэкалекцыі аазы.

Архітэктура

Хрыстос і сірата

Помнік абарончага дойлідзтва з рысамі готыкі, рэнэсансу і барока^[2]. Сьпярша меў падоўжна-восевую кампазыцыю, быў 3-нэфавым, 4-слупавым, перакрываўся крыжовымі і зорчатымі скляпеньнямі (зьберагліся ў апсыдзе). Па перабудове мураваная 2-вежавая амаль квадратная ў пляне базыліка зь вялікай паўцыркульнай алтарнай апсыдай, закрысьціяй і хорамі над нартэксам. Дахі над асноўным аб’ёмам і капліцай 2-схільныя, над апсыдай — конусападобны. Сьцены (таўшчыня 2 м.) падзяляюцца высокімі аркавымі аконнымі праёмамі, паглыбленымі ў нішах. Партал уходу зь сьпічастым завяршэньнем. Галоўны фасад асноўнага аб’ёму завяршаецца трыкутным шчытом, падзеленым у верхняй частцы 4 роўнымі аркавымі нішамі з байніцамі. Яго вылучаюць 2 магутныя цыліндрычныя вежы (вышыня 16, дыямэтар 6 м) з байніцамі. Паўночная сьцяна праёмаў ня мае. Сьцены аздабляюцца тонкімі карнізамі, фасады капліцы — пілястрамі.

Касьцёл. Дрэварыт, 1878 г.

У інтэр’еры асноўная заля і капліца злучаюцца мураванымі сходамі, разьмешчанымі паміж пілёнаў. Апсыда адкрываецца ў асноўнае памяшканьне аркавым праёмам. Усе скляпеньні аздабляюцца размалёўкай у тэхніцы грызайль. У інтэр’еры арган канца XVIII ст., 4 разныя драўляныя алтары. Аснову цэнтральнага 2-яруснага алтара 2-й паловы XVIII ст. складаюць 4 калёны карынцкага ордэра, паміж імі ў нішах — даўляныя паліхромныя скульптуры апосталаў Пятра і Паўла. Апрацаваны карніз з разарваным франтонам аддзяляе 2-і ярус алтара, утвораны 2 калёнамі, што аздабляюць абраз у 8-граннай разной пазалочанай раме. Алтар завяршаецца гарэльефнай кампазыцыяй з выявай Сабаота ў воблаках. Ордэрныя элемэнты алтара маюць размалёўку пад ружовы мармур^[3].

Існуе здагадка, што росьпіс касьцёла выканаў мастак Альфрэд Ромэр. Ягоная сядзіба знаходзілася за некалькі кілямэтраў ад Камаяў у вёсцы Каралінава. Незадоўга да сьмерці А. Ромэр падараваў касьцёлу свой твор «Езус Хрыстус і сірата».

Дадатковыя зьвесткі

Каля касьцёла стаіць каменны крыж, высечаны ў XV—XVI стагодзьдзях з маналітнага граніту-валуна (вышыня 2,5 м, шырыня ў гарызантальнай папярочыне — 1,88 м)
Існуе меркаваеньне, што ад касьцёла існаваў падземны ход да плябаніі і далей дадолу да азярца і палаца Чаховічаў: паводле сьведчаньня местачкоўцаў, пры пракладцы брукаванай дарогі Камаі — Гадуцішкі каля касьцёла натрапілі на мураванае скляпеньне падземнага ходу^[4]

Галерэя

Гістарычныя здымкі

Старыя здымкі
Ф. Краўскопф, 1915 г.
1917 г.
1915—1918 гг.
Я. Булгак, 1930 г.

Сучасныя здымкі

Сучасны стан
2008 г.
2009 г.
2009 г.
2012 г.

2012 г.
З боку апсыды
Інтэр’ер
Галоўны алтар

Росьпіс
Арган
Брама
Каменны крыж

Заўвагі

^ Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Гагарына, 1

Крыніцы

^ Чантурыя У. Камайскі касьцёл // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 23.
^ Кулагін А. Каталіцкія храмы на Беларусі. — Менск, 2001.
^ Чантурыя У. Камайскі касьцёл // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 24.
^ Драўніцкі Я. Камаі — радзіма Браніслава Руткоўскага // Куфэрак Віленшчыны. № 1 (9), 2004.

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Кулагін А. Каталіцкія храмы на Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. Кулагін; маст. І. Бокі. — 2-е выд. — Менск: БелЭн, 2001. — 216 с.: іл. ISBN 985-11-0199-0.

Вонкавыя спасылкі

Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля ў Камаях, Radzima.org
Камаі — парафія Сьвятога Яна Хрысьціцеля. Catholic.by. Праверана 22 ліпеня 2012 г.

[1] Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Гагарына, 1

[2] Чантурыя У. Камайскі касьцёл // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 23.

[3] Кулагін А. Каталіцкія храмы на Беларусі. — Менск, 2001.

[4] Чантурыя У. Камайскі касьцёл // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 24.

[5] Драўніцкі Я. Камаі — радзіма Браніслава Руткоўскага // Куфэрак Віленшчыны. № 1 (9), 2004.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]