Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў (Амсьціслаў)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў
Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай, аўтэнтычны выгляд
Краіна	Беларусь
Места	Амсьціслаў
Каардынаты	54°01′12.72″ пн. ш. 31°43′40.98″ у. д. / 54.0202° пн. ш. 31.72805° у. д. / 54.0202; 31.72805Каардынаты: 54°01′12.72″ пн. ш. 31°43′40.98″ у. д. / 54.0202° пн. ш. 31.72805° у. д. / 54.0202; 31.72805
Архітэктурны стыль	барока
Дата заснаваньня	XVIII ст.
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў на мапе Беларусі Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў
Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў на Вікісховішчы

Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Амсьціславе. Знаходзіцца на гістарычнай Бэрнардынскай вуліцы^[a]. Твор архітэктуры барока, мастацкае аблічча якога пацярпела ў выніку маскоўскай перабудовы. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Комплекс Амсьціслаўскага бэрнардынскага кляштару складаўся з касьцёла, а таксама драўляных і мураваных кляштарных карпусоў. У другой палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву Маскоўскага патрыярхату і зруйнавалі кляштарны корпус. У наш час у перабудаваным да непазнавальнасьці будынку касьцёла дзее сабор Аляксандра Неўскага Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату.

Гісторыя

Плян Рынку, 1852 г.

Вялікае Княства Літоўскае

У 1727 або 1729 годзе харунжы віцебскі Я. Рамейка-Гуткоўскі разам з жонкай Крыстынай з Галынскіх фундаваў у Амсьціславе кляштар бэрнардынаў. Манахі ўтрымлівалі 6-клясную гімназію (праіснавала да 1831 году).

У 1775 годзе на месцы драўлянага збудавалі мураваны касьцёл.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Руіны касьцёла (направа) з боку Траецкай гары, 1860-я гг.

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Амсьціслаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) 19 ліпеня 1832 году расейскія ўлады ліквідавалі кляштар.

У 1858 годзе адбыўся пажар, які пашкодзіў будынкі. Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) расейскія ўлады ў 1870 годзе гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). У ліставаньні Сыноду і магілёўскага губэрнатара зазначаецца: «перабудаваць б. бэрнардынскі касьцёл выгадна, бо ён займае месца пры найгалаўнейшым бульварным пляцы»^[1].

Найшоўшы час

За савецкім часам царкву закрылі, пазьней перадалі Беларускаму экзархату Маскоўскага патрыярхату.

У 2000-я гады на купалы над перабудаваным помнікам нанесьлі бліскучае залатое пакрыцьцё, якога там ніколі не было.

Архітэктура

Праект маскоўскай перабудовы касьцёла, 1866 г.

Касьцёл

Касьцёл — помнік архітэктуры барока. Гэта быў прастакутны ў пляне 1-нэфавы будынак пад 2-схільным дахам, з трыкутным франтонам у цэнтры і дзьвюма 3-яруснымі купальнымі вежамі. Над алтаром разьмяшчалася невялікая вежка-сыгнатурка.

Па перабудове гэта крыжова-купальны храм з трыма закругленымі рознавялікімі апсыдамі, якія асьвятляюцца высокімі паўцыркульнымі вонкамі. Над сяродкрыжжам узвышаецца купал на 8-гранным сьветлавым барабане. Падобны купал на 2-ярусная вежы-званіцы, разьмешчаны над бабінцам. Тарцы трансэпта завяршаюцца фігурнымі шчытамі. У будынку галоўны і два бакавыя ўваходныя парталы. Бабінец перакрываецца крыжовым скляпеньнем, дадатковыя аб'ёмы і бакавыя алтары — цыліндрычным з распалубкамі, апсыды — конхамі, над цэнтральным аб'ём разьмяшчаецца сфэрычны купал на ветразях. Аўтэнтычны інтэр'ер зьнішчылі за савецкім часам.

Перад царквой стаіць брама ў выглядзе паўцыркульнай аркі з трыма вежамі. Вароты ажурныя, чыгуннае ліцьцё^[2].

Кляштарны корпус

1-павярховы кляштарны корпус разьмяшчаўся налева ад галоўнага фасаду касьцёла і меў з тарцу абарончую вежу^[3].

Галерэя

Гістарычная графіка

Старая графіка
па 1816 г.
XIX ст.
1840 г.
1882 г. (направа, па маскоўскай перабудове)

Гістарычныя здымкі

Старыя здымкі
1912 г.
1914 г.
да 1918 г.
1941—1942 гг.

1941—1944 гг.
1941—1944 гг.
1941—1944 гг.
1941—1944 гг.

1941—1944 гг.
1941—1944 гг.
1941—1944 гг.
травень 1942 г.

Сучасныя здымкі

Сучасны стан
Агульны выгляд
З боку апсыды
Інтэр'ер
Брама

Заўвагі

^ Цяперашні афіцыйны адрас былога касьцёла — вуліца Леніна, 30

Крыніцы

^ Кулагін А. Каталіцкія храмы Беларусі. — Менск, 2008. С. 440.
^ Пятросава А. Мсціслаўская царква Аляксандра Неўскага // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 352.
^ Баравы Р., Якімовіч Ю. Каштоўны дакумент па гісторыі беларускай графікі і архітэктуры XVIII ст. // Помнікі культуры. — Менск, Навука і тэхніка, 1985.

Літаратура

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Кулагін А. Каталіцкія храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. Кулагін; фатограф А. Дыбоўскі. — 2-е выд. — Менск: БелЭн, 2008. — 488 с.: іл. ISBN 978-985-11-0395-5.

Вонкавыя спасылкі

Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі Анёльскай і кляштар бэрнардынаў у Амсьціславе, Radzima.org

[1] Цяперашні афіцыйны адрас былога касьцёла — вуліца Леніна, 30

[2] Кулагін А. Каталіцкія храмы Беларусі. — Менск, 2008. С. 440.

[3] Пятросава А. Мсціслаўская царква Аляксандра Неўскага // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 352.

[4] Баравы Р., Якімовіч Ю. Каштоўны дакумент па гісторыі беларускай графікі і архітэктуры XVIII ст. // Помнікі культуры. — Менск, Навука і тэхніка, 1985.

[a]

[1]

[2]

[3]