Змагары (палітычнае клішэ)

палітычнае клішэ

«Змагары́» (па-расейску: змагары, па-ангельску: zmagars, zmagary[1]) — палітычны цэтлік, якім звычайна пазначаюць людзей, якія знаходзяцца ў апазыцыі рэжыму Лукашэнкі[2][3]. Спачатку гэты цэтлік ужываўся толькі сярод малазначных, маргінальных суполак антыбеларускай прарасейскай скіраванасьці[3] і некаторымі расейскімі СМІ, а з кастрычніка 2020 году яго пачалі выкарыстоўваць на дзяржаўным тэлебачаньні Беларусі ў мэтах прапаганды[3].

«Змагар» зьяўляецца прыкладам беларусізму ў расейскай мове[2].

У палітыцы рэдагаваць

Да 2020 году сярод прарасейскіх колаў «змагарамі» называлі збольшага беларускіх нацыяналістаў[4][5][6][7][8]. Нацыяналістам, якіх пазначаюць «змагарамі», прыпісваюцца русафобія, палёнафілія ды «польскасьць» беларускага нацыяналізму[9], празахаднасьць ды падтрыманьне Захаду[6], а таксама тэрытарыяльныя прэтэнзіі на забраныя этнічныя землі беларусаў[6]. Гэтак жа прыпісваецца «абеларушваньне польскай гісторыі»[10] (паўстаньне Каліноўскага[11] і інш.) ды «польскіх дзеячоў» (Тадэвуш Касьцюшка, Кастусь Каліноўскі[10][12] і інш.).

Таксама за «змагара» могуць прызнаваць чалавека проста прабеларускай арыентацыі. Гэтая «прабеларускасьць» для радыкальных прарасейскіх рэсурсаў можа значыць падтрыманьне гербу Пагоні і бел-чырвона-белага сьцяга як гістарычных беларускіх сымбаляў або штодзённае ўжываньне беларускай мовы[13] (хоць і не абавязкова[3]). Часам гэты цэтлік даецца людзям, якія, на думку такіх рэсурсаў, заслаба падтрымліваюць паглыбленьне інтэграцыі з Расеяй[3].

У больш шырокім значэньні «змагары» — прадстаўнікі дэмакратычнай апазыцыі, праваабаронцы, актывісты культурнай сфэры[3].

Як зазначае дырэктар аналітычнага цэнтру EAST у Варшаве Андрэй Елісееў, з пачаткам пратэстаў у 2020 годзе «змагары» пры рабоце беларускай дзяржаўнай прапаганды хутка ператварыліся ў беларускі аналяг «бандэраўцаў» з расейскай прапаганды[3].

У дзяржаўных СМІ Беларусі рэдагаваць

Беларускія дзяржаўныя тэлеканалы «змагарамі» пачалі называць любых пратэстоўцаў, нязгодных з палітыкай Лукашэнкі[3]. Сам жа Аляксандар Лукашэнка кажа пра «змагароў» як ворагаў, «якія сядзяць у цёплых замежных кабінетах» і «прадаўжаюць вынаходзіць усё новыя падкопы супраць дзяржавы»[14], якім таксама «трэба процістаяць»[15].

Дыскрэдытацыя рэдагаваць

Людзей, на якіх навешваюць дадзены цэтлік, звычайна дыскрэдытуюць наступным чынам:[3]

  • Прыпісваньне разумовай непаўнавартасьці і нэгатыўных рысаў, генэралізацыя.
  • Бяздоказнае прыпісваньне экстрэмісцкіх і тэрарыстычных дзеяньняў, генэралізацыя.
  • Прыпісваньне крымінальных характэрыстык праз гісторыі асобных людзей, якія нібыта прымалі ўдзел у пратэставых акцыях.
  • Несьвядомыя абагульняльныя паралелі з крымінальнымі суполкамі, запісваньне ў шэраг нацыянальных здраднікаў.
  • Несьвядомыя паралелі з калябарантамі, фашыстамі, нацыстамі.

Моўны аналіз рэдагаваць

Паводле мовазнаўца Барыса Нормана, «змагар» — гэта «апазыцыянэр, які стыхійна і агульна не прымае ўсё, што зьвязана з уладай»[2].

Кандыдат філялягічных навук А. Л. Стрыжак зазначае, што значэньне лексэмы «змагар» трансфармавалася ў сьвядомасьці носьбітаў мовы «з-за шэрагу дзеяньняў прадстаўнікоў беларускай апазыцыі, якая актыўна крытыкуе сучасныя сацыяльна-палітычныя абставіны»[16]. Навуковец вылучае таксама асаблівасьць функцыянаваньня беларусізму «змагар» у расейскай мове, пры якой канатацыйны кампанэнт значэньня ўзьнікае не з-за ягонай чужасьці ў расейскамоўным тэксьце, а праз «апэляцыю да дэнатату — цалкам скампрамэтаванаму вобразу апазыцыянэра»[17].

Філёлягі В. С. Горыцкая и М. В. Супрунчук вызначаюць слова «змагар» як найбольш часты беларусізм у расейскай мове і суадносяць яго зь літаратурным словам «апазыцыянэр» (па-расейску: оппозиционер), прычым, паводле аўтараў, адносная вага лексэмы «змагар» у беларускай расейскай мове складае 25%, а «оппозиционер» — 75%. Пры гэтым, на думку навукоўцаў, «змагар» розьніцца ад «оппозиционера» яскравай экспрэсіяй, якая робіць дадзены беларусізм патрэбным ў гутарковай мове, публіцыстыцы, інтэрнэце[18].

Вытворныя словы рэдагаваць

У расейскай мове ад цэтліка «змагар» утвараецца нямала словаў, напрыклад: «змагарски», «змагаризм», «змагарства», «незмагар», «антизмагар», «антизмагарства», «антизмагарский»[2], а таксама «змагаризация»[19], «змагарьё»[3].

Крыніцы рэдагаваць

  1. ^ Andrei Yeliseyeu. “Zmagars” as a universal expression of evil: Belarusian propaganda has put a halter on a long-standing pro-Kremlin label  (анг.) // International Strategic Action Network for Security. — 09.11.2020.
  2. ^ а б в г Б. Ю. Норман 4.4. Билингвизм и многоречие в Республике Беларусь // Русский язык в многоречном социокультурном пространстве : [монография]. — Екатеринбург: Изд-во Урал. ун-та, 2014. — С. 276. — 324 с. — ISBN 978-5-7996-1083-8
  3. ^ а б в г д е ё ж з і Андрей Елисеев. «Змагары» как универсальное зло: беларусская пропаганда оседлала прокремлевский ярлык  (рас.) // Reform.by. — 22.10.2020.
  4. ^ Александр Терехов-Круглый. Всеволод Шимов: Пресс со стороны белорусского МВД может привести к полноценной городской герилье  (рас.) // Украина.ру. — 17.10.2020.
  5. ^ Сергей Артёменко. Жидкий слив русофобов в Белоруссии  (рас.) // Regnum. — 26 декабря 2019.
  6. ^ а б в Александр Носович. Беларусь пытаются стравить с Россией украинскими методами  (рас.) // Rubaltic.ru. — 7 ноября 2016.
  7. ^ Юрий Павловец: Кому и зачем нужен национализм в Белоруссии?  (рас.) // ВМЕСТЕ С РОССИЕЙ. — 16.07.2015.
  8. ^ Митя Белов. Как и зачем политизируют традиционную вышиванку?  (рас.) // Чеснок. — 08.07.2016.
  9. ^ Пиктаскоп: Змагары — это польские националисты в белорусских вышиванках
  10. ^ а б Кирилл Аверьянов-Минский. Зачем белорусские националисты едут в Смоленск?  (рас.) // EurAsia Daily. — 22 августа 2017.
  11. ^ «Наша книга — удар по белорусским националистам и украинским самостийникам»  (рас.) // EurAsia Daily. — 5 июля 2018.
  12. ^ Польский бандит Калиновский оказался «гражданином Белоруссии»  (рас.) // Regnum. — 17 ноября 2019.
  13. ^ Андрей Геращенко: Белорусский язык нужно очистить от чужих для белорусов слов, таких как «гарбата», «шкарпэткі» и других  (рас.) // Белоруссия. — 01.03.2020.
  14. ^ Лукашэнка: "змагары", якія сядзяць за мяжой, прадаўжаюць вынаходзіць новыя падкопы супраць нашай дзяржавы  (бел.) // БЕЛТА. — 30 снежня 2020.
  15. ^ Лукашэнка пра знешнія сілы: не кіем, дык палкай хочацца расхістаць Беларусь  (бел.) // БЕЛТА. — 25 лютага 2021.
  16. ^ Стрижак А. Л. Формирование русскоговорящей языковой личности в условиях билингвизма  (рас.) // Идиолект русской языковой личности как отражение лингвокультурной ситуации в славянском пограничье. — 2021. — № 2 (111). — С. 35—45. — ISSN 1819-7620.
  17. ^ Стрижак А. Л. Функционально-стилистические и семантические особенности употребления белорусизмов в русскоязычных газетах Беларуси  (рас.) // Известия Гомельского государственного университета имени Ф. Скорины. — 2016. — № 4 (97). — С. 120—126.
  18. ^ Горицкая О. С., Супрунчук Н. В. Бульба vs. картошка: частотность белорусизмов и их литературных соответствий в белорусской разновидности русского языка  (рас.) // Вариативность в языке и речи : тез. докладов Международной научной конференции, Минск, 4-5 апр. 2019 г. — Минск: МГЛУ, 2019. — С. 59—61.
  19. ^ Вадим Сидоров. Русско-беларуский диалог: ретроспектива и перспектива  (рас.). — 29.08.2020.

Літаратура рэдагаваць

Вонкавыя спасылкі рэдагаваць