Жан Батыст Жазэф Фур’е

Жан Батыст Жазэф Фур’е
	Жан Батыст Жазэф Фур’е
	Jean Baptiste Joseph Fourier
Дата нараджэньня	21 сакавіка 1768[…]
Месца нараджэньня	Асэр, Бургундыя, Каралеўства Францыя[d];
Дата сьмерці	16 траўня 1830[…] (62 гады)
Месца сьмерці	Парыж, Рэстаўрацыя Бурбонаў[d];
Месца пахаваньня	Пэр-Ляшэз; Grave of Fourier[d];
Месца вучобы	Нармальная школа[d]; Вышэйшая нармальная школа[d];
Занятак	матэматык
Навуковая сфэра	матэматыка, фізыка
Месца працы	Вышэйшая нармальная школа[d]; Політэхнічная школа (Парыж)[d]; Грэнобльскі ўнівэрсытэт[d];
Вядомы як	вынаходнік шэрагаў Фур’е, пераўтварэньня Фур’е й закону Фур’е
Сябра ў	Лёнданскае каралеўскае таварыства, Француская акадэмія, Швэдзкая каралеўская акадэмія навук, Француская акадэмія навук, Расейская акадэмія навук, Пруская акадэмія навук[d] і Парыская мэдычная акадэмія[d]
Навуковы кіраўнік	Жазэф-Люі Лягранж[d]
Вучні	Ёган Пэтэр Густаў Лёжэн Дырыхле[d]
Узнагароды	галоўная прэмія матэматычных навук[d] (1812) замежны сябра Лёнданскага каралеўскага таварыства[d] (11 сьнежня 1823) 72 імені на Эйфэлевай вежы[d]
Подпіс
	Жан Батыст Жазэф Фур’е ў Вікісховішчы

Жан Баты́ст Жазэ́ф Фур’е́ (па-француску: Jean Baptiste Joseph Fourier; 21 сакавіка 1768, Асэр, Францыя — 16 траўня 1830, Парыж) — францускі матэматык і фізык, больш за ўсё вядомы за вынаходзтва шэрагаў Фур’е і іхняга прыкладаньня да задачаў цеплаабмену й вібрацыі. Пераўтварэньне Фур’е й закон Фур’е, якія таксама была названы ў ягоны гонар. Фур’е таксама звычайна прыпісваюць адкрыцьцё парніковага эфэкту^[11].

Біяграфія

Фур’е нарадзіўся ў Асэры ў сям’і краўца. Жазэф застаўся сірацінай у васьмігадовым узросьце. Ён быў рэкамэндаваны Біскупствам Асэру на атрыманьне адукацыі ў Бэнвэніста ў манастыры Сьвятога Марка. Пасьля навучаньня Жазэф прасунуўся ў войска, дзе стаў вайсковым лектарам па матэматыцы. Ён прымаў актыўны ўдзел у ягоным ўласным раёне ў прасоўваньні францускай рэвалюцыі, за што быў узнагароджаны пасадай ў 1795 годзе ў Вышэйшай нармальнай школе, а пасьля пасадаў у катэдры Політэхнічнай школы.

Фур’е пайшоў з Напалеонам Банапартам у ягоную эгіпецкую экспэдыцыю ў 1798 годзе, за што быў пасьля прызначаны на пасаду губэрнатара Ніжняга Эгіпту й сакратаром Эгіпецкага інстытуту. Ён таксама напісаў некалькі матэматычных працаў для эгіпецкага інстытуту, які Напалеон стварыў у Каіры, з мэтай паслабленьня ангельскага ўплыву на Ўсходзе. Пасьля брытанскай перамогі й капітуляцыі французаў пад камандваньнем Жак-Франсуа дэ Мэну ў 1801 годзе, Фур’е вярнуўся ў Францыю, дзе быў прызначаны прэфэктам Ізэру. У гэтыя часы ён зрабіў свае экспэрымэнты на распаўсюд цяпла.

У 1806 годзе ён пакінуў пасаду ардынарнага прафэсара ў Політэхнічнай школе, таму што Напалеон адправіў яго ў Грэнобль. Ён быў заменены на Сымэона Пуасона. Фур’е пераехаў у Ангельшчыну ў 1816 годзе. Пазьней ён вярнуўся ў Францыю, а ў 1822 годзе яму ўдалося з дапамогай Жана Батыста Жазэфа Дэлямбра стаць сталым сакратаром Францускай акадэміі навук. У 1830 годзе ён быў абраны замежным чальцом Каралеўскай швэдзкай акадэміі навук.

Фур’е лічыў, што цела, загорнутае ў цёплую коўдру ёсьць вельмі карысна для здароўя. Ён памёр у 1830 годзе, калі ў гэтым стане ён спатыкнуўся й зваліўся зь лесьвіцы ў сваім доме^[12]. Фур’е быў пахаваны ў Пэр-Ляшэз могілках у Парыжы, магіла ўпрыгожана эгіпецкім матывам, каб адлюстраваць ягонае становішча ў якасьці сакратара Каірскага інстытуту. Ягонае імя ёсьць адным з 72 імёнаў, напісаных на Эйфэлевай вежы.

Навуковыя дасягненьні

Даказаў тэарэму аб ліку сапраўдных каранёў альгебраічнага раўнаньня, якія ляжаць паміж дадзенымі межамі (Тэарэма Фур’е, 1796).
Дасьледаваў, незалежна ад Ж. Мурайле, пытаньне аб умовах прыкладаньня распрацаванага Ісакам Ньютанам мэтаду колькаснага рашэньня раўнаньняў (1818).
Манаграфіі «Аналітычная тэорыя цяпла», у якой быў дадзены вынік раўнаньня цеплаправоднасьці ў цьвёрдым целе, і распрацоўка мэтадаў ягонага інтэграваньня пры розных межавых умовах. Мэтад Фур’е складаўся ў прадстаўленьні функцый у выглядзе трыганамэтрычных шэрагаў Фур’е.
Знайшоў формулу прадстаўленьня функцыі з дапамогай інтэграла, што гуляе важную ролю ў сучаснай матэматыцы.
Даказаў, што ўсялякую адвольна накрэсленую лінію, складзеную з адрэзкаў дугаў розных крывых, можна ўявіць адзіным аналітычным выразам.
У 1823 годзе незалежна ад Ганса Крыстыяна Эрстэда адкрыў тэрмаэлектрычны эфэкт, паказаўшы, што ён валодае ўласьцівасьцю супэрпазыцыі, стварыў тэрмаэлектрычны элемэнт.

Працы

Joseph Fourier Théorie analytique de la chaleur. — Paris: Firmin Didot Père et Fils, 1822.
Joseph Fourier Annales de chimie et de physique. — 27. — Paris: Annales de chimie et de physique, 1824. — С. 236—281.
Joseph Fourier Mémoire sur la température du globe terrestre et des espaces planétaires. — 7. — Paris: Mémoires de l'Académie des sciences de l'Institut de France, 1827. — С. 569—604.
Joseph Fourier Mémoire sur la distinction des racines imaginaires, et sur l'application des théorèmes d'analyse algébrique aux équations transcendantes qui dépendent de la théorie de la chaleur. — 7. — Paris: Mémoires de l'Académie des sciences de l'Institut de France, 1827. — С. 605—624.
Joseph Fourier Analyse des équations déterminées. — 10. — Firmin Didot frères, 1827. — С. 119—146.
Joseph Fourier Remarques générales sur l'application du principe de l'analyse algébrique aux équations transcendantes. — 10. — Paris: Mémoires de l'Académie des sciences de l'Institut de France, 1827. — С. 119—146.
Joseph Fourier Mémoire d'analyse sur le mouvement de la chaleur dans les fluides. — 12. — Paris: Mémoires de l'Académie des sciences de l'Institut de France, 1833. — С. 507—530.
Joseph Fourier Rapport sur les tontines. — 5. — Paris: Mémoires de l'Académie des sciences de l'Institut de France, 1821. — С. 26—43.

Крыніцы

^ ^а ^б MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
^ ^а ^б Jean-Baptiste Joseph Fourier // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
^ ^а ^б Jean Baptiste Joseph Fourier // Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
^ Фурье Жан Батист Жозеф // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
^ Deutsche Nationalbibliothek Record #118684310 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
^ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (фр.): плятформа адкрытых зьвестак — 2011.
^ Moiroux J. Le cimetière du Père-Lachaise (фр.) — Paris: 1908. — P. 162.
^ ^а ^б ^в MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
^ ^а ^б Матэматычная генеалогія (анг.) — 1997.
^ Joseph Fourier // Académie française (фр.)
^ Cowie, J. (2007). «Climate Change: Biological and Human Aspects». Cambridge University Press. p. 3. ISBN 978-0-521-69619-7
^ «Fourier, Joseph (1768—1830)». Science World Wolfram.

Вонкавыя спасылкі

Joseph Fourier. MacTutor History of Mathematics archive, University of St Andrews
Fourier, J. B. J., 1824, Remarques Générales Sur Les Températures Du Globe Terrestre Et Des Espaces Planétaires., in Annales de Chimie et de Physique, Vol. 27, pp. 136—167 — translation by Burgess (1837).
Fourier 1827: MEMOIRE sur les températures du globe terrestre et des espaces planétaires
Joseph Fourier and the Vuvuzela на MathsBank.co.uk
Joseph Fourier на Mathematics Genealogy Project
Joseph Fourier — Œuvres complètes, tome 2. Gallica-Math

[_ec6cf4357e59b48b-1] а ^б MacTutor History of Mathematics archive — 1994.

[_e5036830f65008f7-2] а ^б Jean-Baptiste Joseph Fourier // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)

[_2ddf2f630243ed60-3] а ^б Jean Baptiste Joseph Fourier // Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.

[_fddc9f2f3c6f601e-4] Фурье Жан Батист Жозеф // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.

[_faa7cf1cdf667559-5] Deutsche Nationalbibliothek Record #118684310 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.

[_f2ab31053e28e68f-6] Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (фр.): плятформа адкрытых зьвестак — 2011.

[_194d118b2a5e32f8-7] Moiroux J. Le cimetière du Père-Lachaise (фр.) — Paris: 1908. — P. 162.

[_91192db39c719c80-8] а ^б ^в MacTutor History of Mathematics archive — 1994.

[_d0d1ffffe4b3feb0-9] а ^б Матэматычная генеалогія (анг.) — 1997.

[_b0875c2fc5c67208-10] Joseph Fourier // Académie française (фр.)

[11] Cowie, J. (2007). «Climate Change: Biological and Human Aspects». Cambridge University Press. p. 3. ISBN 978-0-521-69619-7

[12] «Fourier, Joseph (1768—1830)». Science World Wolfram.

[11]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[12]