Голубская вайна
Го́лубская вайна (па-польску: Wojna golubska) — двухмесячная вайна Тэўтонскага ордэну з Каралеўствам Польскім, Вялікім Княствам Літоўскім і Малдаўскім княствам, якая адбылася ў 1422 годзе. Скончылася падпісаньнем Мельнскага міру, паводле якога Ордэн назаўжды адмаўляўся ад прэтэнзіяў на Жамойць. Апошняя вайна Тэўтонскага ордэну зь Вялікім Княствам Літоўскім.
Голубская вайна | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Частка Польска-тэўтонскіх войнаў | |||||||||
 | |||||||||
| |||||||||
Супернікі | |||||||||
 Каралеўства Польскае.svg){kind=small} Вялікае Княства Літоўскае Малдаўскае княства |  Тэўтонскі Ордэн, найміты і рыцары з усёй Эўропы | ||||||||
Камандуючыя | |||||||||
| Уладзіслаў II Ягайла Вітаўт | Пауль фон Русдорф | ||||||||
Гістарычны кантэкст
рэдагавацьПершы Торунскі мір 1411 году ня вырашыў усіх супярэчаньняў паміж Тэўтонскім ордэнам і саюзнымі Вялікім Княствам Літоўскім і Каралеўствам Польскім. Не была вызначаная пруска-жамойцкая граніца. Вялікі князь літоўскі Вітаўт прэтэндаваў на ўвесь правы бераг Нёману, уключаючы Мэмэль (Клайпеда). У сваю чаргу, крыжакі патрабавалі, каб пасьля сьмерці Вітаўта і польскага караля Ягайлы Жамойць была перададзеная Ордэну (адна з умоваў Торунскага міру)[1]. Польшча прэтэндавала на Холмскую зямлю (Кульмэрлянд), Заходняе і Ўсходняе Памор’е (Памяранію і Памярэлію)[2]. Кароткая Галодная вайна 1414 году і наступныя за ёй перамовы на Канстанцкім саборы таксама не прынесьлі вырашэньня, аднак перамір’е было працягнута да 1418 году[1].
Новы этап перамоваў стартаваў пасьля заканчэньня перамір’я ў 1419 годзе. Пасярэднікам выступіў папскі легат арцыбіскуп міланскі Барталямэа Капры[3]. Для далейшага ўрэгуляваньня пасярэднікам выступіў сам імпэратар Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі Жыгімонт. 6 студзеня 1420 году ва Ўроцлаве імпэратар аб’явіў Торунскі мір дзейсным і справядлівым, то бок настаяў на нязьменнасьці сытуацыі[3]. Жыгімонт гарантаваў Ордэну нават болей правоў, чым ён таго патрабаваў. Такое рашэньне імпэратара магчыма было растлумачыць яго імкненьнем заручыцца падтрымкай крыжакоў у яго барацьбе з гусітамі, якіх падтрымліваў Вітаўт. Ягайла і Вітаўт катэгарычна адверглі вэрдыкт Жыгімонта. Настойваючы на сваіх правох на спрэчныя тэрыторыі, Ягайла беспасьпяхова зьвярнуўся да папы Мартына V[4]. 8 красавіка 1421 году ў Кракаве Ягайла заключыў накіраваны супраць Ордэну наступальна-абарончы саюз з маркграфам і курфюрстам Брандэнбургу Фрыдрыхам I Гагецолерам. Пры пасярэдніцтве Фрыдрыха і папскага легата перамір’е было падоўжана да 1422 году[5].
Ход вайны
рэдагавацьАсьцерагаючыся адкрытай узброенай інтэрвэнцыі Ягайлы і Вітаўта ў Чэхію, Жыгімонт дабіваўся ад новага вялікага магістра Тэўтонскага ордэну Паўля фон Русдорфа, які незадоўга да гэтага распусьціў большасьць наймітаў[6], уступленьня ў вайну зь Вялікім Княствам і Польшчай. 17 ліпеня вайна была аб’яўленая. Войскі Ягайлы і Вітаўта, сканцэнтраваныя ў раёне Чэрвінску-над-Віслай, выступілі на Аструду, нязначныя сілы Ордэну былі вымушаныя адступіць да Любава. Калі стала зразумела, што асадная зброя затрымліваецца, Ягайла загадаў выступіць на сталіцу Ордэну Марыенбург. На шляху былі ўзятыя Рысэнбург і Голуб, аднак узяць Чонсі не ўдалося[6]. Як і падчас Вялікай вайны, абодва бакі пазьбягалі буйных бітваў[7].
Ягайла вырашыў закончыць вайну раней, чым войскі Ордэну атрымаюць падмацаваньне са Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі. 17 верасьня было заключанае перамір’е, празь дзесяць дзён у Мельна быў падпісаны мір. Барацьба паміж Тэўтонскім Ордэнам і Вялікім Княствам Літоўскім за Жамойць была завершаная перамогай Княства. Падпісаньне новага міру прадугледжвала ўсталяваньне мяжы ВКЛ і Тэўтонскага ордэну з захаваньнем за апошнім Мэмэлю, але канчаткова замацоўвала за ВКЛ Жамойць, якая цяпер лічылася часткай ВКЛ нават у выпадку сьмерці Вітаўта.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б Zigmantas Kiaupa, Jūratė Kiaupienė, Albinas Kunevičius The History of Lithuania Before 1795. — Vilnius: Lithuanian Institute of History, 2000. — P. 142–143. — ISBN 9986-810-13-2
- ^ Jasienica, Paweł. Polska Jagiellonów. — Warsaw: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988. — P. 130. — ISBN 83-06-01796-X
- ^ а б Ivinskis, Zenonas. Lietuvos istorija iki Vytauto Didžiojo mirties. — Rome: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 1978. — P. 354–355.
- ^ Zigmantas Kiaupa, Jūratė Kiaupienė, Albinas Kunevičius The History of Lithuania Before 1795. — Vilnius: Lithuanian Institute of History, 2000. — P. 143–144. — ISBN 9986-810-13-2
- ^ Łowmiański, Henryk. Polityka Jagiellonów. — Poznań: 2006.
- ^ а б William Urban. Tannenberg and After. — Chicago: Lithuanian Research and Studies Center, 2003. — P. 279–281. — ISBN 0-929700-25-2.
- ^ Halecki O., Reddaway W. F., Penson J. H. The Cambridge History of Poland to 1696. — Cambridge University Press. — P. 222. — ISBN 9781001288024