Гарадзенская езуіцкая аптэка

Аптэка
Гарадзенская езуіцкая аптэка
Будынак аптэкі ў сучаснасьці
Краіна	Беларусь
Горад	Горадня
Каардынаты	53°40′42.5″ пн. ш. 23°49′52″ у. д.
Ордэнская прыналежнасьць	Ордэн езуітаў
Архітэктурны стыль	барока пазьней клясыцызм
Заснавальнік	Гарадзенскі езуіцкі калегіюм
Дата пабудовы	1687 год
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Стан	дзейны
Гарадзенская езуіцкая аптэка на мапе Беларусі Гарадзенская езуіцкая аптэка
Гарадзенская езуіцкая аптэка на Вікісховішчы

Гарадзе́нская езуі́цкая аптэ́ка (таксама аптэка Адамовіча, фарная аптэка, аптэка Станпнеўскага) — двухпавярховы будынак, які належыць да найбольш раньніх мураваных пабудоваў езуіцкага калегіюму ў Горадні. Аптэка выходзіла на вуліцу тарцовымі фасадамі. Галоўным фасадам аптэка выходзіць на Савецкую плошчу (Рынкавая плошча).

Гісторыя

Аптэка была заснавана ў 1687 року і першапачаткова месьцілася ў будынку езуіцкай калегіі — служыла для манахаў, студэнтаў і выкладчыкаў калегіюму. Лекі рыхтаваліся зь дзікіх зёлак і расьлінаў, якія вырошчваліся ў адмыловых агародах пры аптэцы. На пляне Горадні 1655 року на месцы аптэкі ўжо паказаны будынак.

Будынак аптэкі і калегіюм у сярэдзіне XIX стагодзьдзя

У 1709 быў пабудаваны новы будынак аптэкі. Пасьля ліквідацыі ордэна езуітаў аптэка перайшла пад кіраваньне Адукацыйнай камісіі. А пасьля ўтварэньня Гарадзенскай мэдыцынскай акадэміі ў 1775 увайшла ў ейны склад. У ейных сьценах працаваў вядомы навуковец-батанік, доктар мэдыцыны, прафэсар Жан Эмануэль Жылібэр, які па праве лічыцца заснавальнікам фармакалягічных навук у Вялікім Княстве Літоўскім. Прафэсар Жылібэр у будынку аптэкі праводзіў заняткі.

У 1763 року аптэка была ізноў перабудаваная, быў дабудаваны другі паверх. Выгляд аптэкі, які яна мела ў другой палове XVIII і першай палове XIX стагодзьдзяў, можна ўбачыць на акварэлях Напалеона Орды. У XIX стагодзьдзі аптэкай валодалі такія людзі, як Ян Адамовіч і Казімер Стэфаноўскі, які адкрыў на базе аптэкі першую філію Чырвонага крыжа.

Пасьля III падзелу Рэчы Паспалітай Горадня увайшла ў склад Расейскай імпэрыі. Аптэку перадалі ў прыватную ўласнасьць Яну Адамовічу, які абсталяваў яе пад хімічную лябараторыю. Пад ягоным кіраўніцтвам аптэка ўдзельнічала ў дасьледаваньні розных уласьцівасьцяў лекавых расьлінаў і мінэральнай вады ў Друскеніках.

Ад 1881 року аптэка належала мясцоваму лютэранскаму прыходу. У 1885 року будынак быў значна зьменены, былі ліквідаваныя адметнасьці стылю барока. Аптэка набыла архітэктурныя рысы будынкаў другой паловы XIX ст. У 1906 року аптэку набыў Эдвард Станпнеўскі, будучы мэр Горадні. У валоданьні Станпнеўскага аптэка заставалася да пачатку II сусьветнай вайны.

Пасьля далучэньня Заходняй Беларусі да СССР у 1939 року аптэка была нацыяналізаваная і стала называцца «Нацыянальная Аптэка № 3 у г. Гродна». За часамі нямецкай акупацыі (1941—1944) большую частку пэрсаналу аптэкі забілі як «расава нячыстых». Сына Станпнеўскага забіла яшчэ ў 1940 року НКВД.

Пасьля вайны ў гэтым будынку аптэка існавала, нягледзячы на зьмену ўласьнікаў, увесь час да 1950 р. Пазьней аптэку тут замяніў склад, салён мэблі, Дом настаўніка.

Працы па стварэньні музэю ў будынку аптэкі пачаліся пасьля Міжнароднай мэдычнай канфэрэнцыі ў 1987 року (у 300-я ўгодкі заснаваньня аптэкі).

Сучаснасьць

Экспазыцыя

Аднавіла сваю дзейнасьць езуіцкая аптэка 23 ліпеня 1996 р., калі частку яе памяшканьняў узяў у арэнду і аднавіў навукова-вытворчы каапэратыў «Біятэст». У старадаўніх залях са скляпеністымі столямі, упрыгожаных мастацкім каваньнем, разьмяшчаюцца гандлёвыя аддзелы, музэйная экспазыцыя і дапаможныя памяшканьні. Першая часовая музэйная экспазыцыя аптэкі паўстала дзякуючы дапамозе гараджанаў і праіснавала да 2004 року.

Інтэр’ер музэю ў аптэцы

Пасьля рэканструкцыі экспазыцыя ўяўляе сабой залю плошчай 50 м², падзеленую на 3 зоны: два ансамблевыя комплексы і адзін тэматычны. У першым ансамблевым комплексе ўзноўлены куток старадаўняй зёлкавай лябараторыі, так званы «куток альхіміка», у другім — фрагмэнт рэцэптурнай залі мяжы XIX—XX стагодзьдзяў. У вітрынах тэматычнай зоны ў разнастайных ілюстрацыях прадстаўленая ўся гісторыя аптэкі і фармакалёгіі ў Беларусі.

Экспазыцыя

• У музэі выстаўленыя на агляд 6 стылізаваных гербарыяў, выкананых знакамітай беларуска-польскай пісьменьніцай і жыхаркай Горадні Элізай Ажэшкай. Меркавана некаторыя зь іх яна прысьвяціла бацьку.
• Адна з сэкцыяў экспазыцыі прысьвечаная мэдыцынскім інструмэнтам, якімі рабілі ўскрыцьцё караля Рэчы Паспалітай Стэфана Баторыя пасьля ягонай раптоўнай сьмерці ў Горадні. Само ўскрыцьцё было праведзенае 14 сьнежня 1586 р. у суседнім будынку магнацкай рэзыдэнцыі і зьяўлялася першым на тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага.

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  412Г000028

• Афіцыйная бачына