Віцень, Вітэн — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Witten
Паходжаньне
Мова(-ы) германскія
Утворанае ад Witto + суфікс з элемэнтам -н- (-n-)
Іншыя формы
Варыянт(ы) Вітэн
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Віцень»

Паходжаньне рэдагаваць

Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Віцень або Віцін (Wittenus, Witin) — імя германскага паходаньня[1]. Іменная аснова -віт- (імёны ліцьвінаў Віталт, Вітарт, Бутавіт; германскія імёны Witolt, Witard, Botwith) паходзіць ад гоцкага wit 'веда, розум, закон'[2], старасаксонскага witan 'ведаць' або ад асновы -від-[3]. Такім парадкам, імя Віцень азначае «мудры»[4].

Адпаведнасьць імя Віцінь германскаму імю Witin (Widin) сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[5].

Гісторык Павал Урбан у сваёй кнізе «Старажытныя ліцьвіны» зьвязвае імя Віцень з славянскім імем Вітаслаў і імем аднаго зь першых князёў бодрычаў Віцана (Witzan, Witsan, Witzin), таксама зьвяртаючы ўвагу на вядомую ў XIII стагодзьдзі назву славянскага замку Віцень[6].

Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: съ сыномь моимь с Витенемь (паміж 1299 і 1305 або 1308 год)[7]; rex Vithenus (Хроніка Прускай зямлі)[8]; praedecessor noster rex Viten (1322 год)[9]; sicut Vithene bone memorie, frater vester et antecessor (29 лістапада 1322 году)[10]; rex Wytan[11], konig Witen[12] (Хроніка Віганда); Witeni або Витень (летапісы ВКЛ)[13]; Якубъ Витень (1528 год)[14]; wioski… Witeny (1782—1783 гады)[15].

Носьбіты рэдагаваць

Вітэны (Witen) — прыгонныя з ваколіцаў Сьвянцянаў, якія ўпамінаюцца ў XIX стагодзьдзі[16].

Вітэны-Вітыгі — літоўскі шляхецкі род[17].

На гістарычнай Браслаўшчыне існуе вёска Віцены.

Крыніцы рэдагаваць

  1. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1565.
  2. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
  3. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 291.
  4. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 21.
  5. ^ Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (suite) // Revue internationale d’onomastique. Nr. 3, 1964. P. 168.
  6. ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 49.
  7. ^ Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. Т. 1. — М., 2015. С. 60—61.
  8. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 1. — Leipzig, 1861. S. 156, 163, 175—176, 181.
  9. ^ Первое послание Гедимина папе Иоанну XXII (1322), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  10. ^ Послание Риги Гедимину о незаключении договора с Тевтонским орденом (1322), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  11. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 454—456, 581.
  12. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 456, 464.
  13. ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 138.
  14. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 96.
  15. ^ Breslaujos dekanato vizitacija 1782—1783 m. Fontes Historiae Lituaniae, vol. VII. — Vilnius, 2008. P. 327.
  16. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 160.
  17. ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на В, Згуртаваньне беларускай шляхты

Літаратура рэдагаваць