Бэла Бартак
Бэ́ла Ба́ртак (па-вугорску: Béla Bartók; 25 сакавіка 1881 — 26 верасьня 1945, Нью-Ёрк, ЗША) — вугорскі кампазытар і піяніст. Адзін з самых вядомых кампазытараў 20 стагодзьдзя. Бэла Бартак з Фэрэнцам Лістам лічацца самымі вялікімі вугорскімі кампазытарамі[8]. Сабраў калекцыю фольк-музыкі, прааналізаваў яе і, такім чынам, стаў пачынальнікам кампаратыўнай музыкалёгіі, якая пазьней ператварылася ў этнамузыкалёгію.
Бэла Бартак | |
| па-вугорску: Bartók Béla | |
 Бэла Бартак у 1928 годзе | |
| Дата нараджэньня | 25 сакавіка 1881[1][2][3][…] |
|---|---|
| Месца нараджэньня | |
| Дата сьмерці | 26 верасьня 1945[5][1][2][…] (64 гады) |
| Месца сьмерці | |
| Прычына сьмерці | леўкемія[d] |
| Месца пахаваньня | |
| Месца вучобы | |
| Прафэсія | кампазытар і піяніст |
| Навуковая сфэра | музыка[7], народная музыка[d][7], музыказнаўства[d][7] і музычная этнаграфія[d][7] |
| Месца працы | |
| Сябра ў | Вугорская акадэмія навук |
| Жанры | опэра |
| Інструмэнты | піяніна |
| Бацька | Бэла Бартак[d] |
| Маці | Паўла Войт[d] |
| Дзеці | Пэтэр Бартак[d] і Бэла Бартак[d] |
| Узнагароды | |
| Сайт | bartok.hu (вуг.) |
Бэла Бартак нарадзіўся 25 сакавіка 1881 году ў маленькім горадзе Nagyszentmiklós у мясцовасьці Банат, якая на той час была часткай Каралеўства Вугоршчыны і ўваходзіла ў Аўстра-Вугоршчыну (ад 1920 году гэты горад перайшоў да Румыніі і атрымаў назву Sânnicolau Mare). Бартак мае мяшанае паходжаньне. Па мячы ён паходзіць са шляхетнага вугорскага роду, які паходзіць зь вёскі Borsodszirák, што ў Вугоршчыне[9]. Ягоная бабка (маці бацькі) паходзіла з сэрбскай каталіцкай сям’і. Маці самога Белы Бартака Паўла была этнічнай немкай, хоць і добра размаўляла па-вугорску[10]. У яе ён і пачаў вучыцца граць на піяніна. Займаўся піяніна зь некалькімі настаўнікамі. У 1888 годзе раптоўна памёр бацька. Тады маці адвезла яго зь сястрой у Вінаградаў, што цяпер знаходзіцца ва Ўкраіне. Пазьней пераехалі ў Браціславу, дзе ва ўзросьце 11 гадоў Бэла Бартак даў свой першы канцэрт. Ён выхоўваўся ў традыцыях каталіцтва, але ў маладосьці стаў атэістам. Ён верыў, што вызначыць існаваньне Бога немагчыма і не зьяўляецца неабходным. Пазьней захапіўся ўнітарыянствам і прыняў унітарыянства ў 1916 годзе. Ягоны сын пазьней нават узначаліў Вугорскую Ўнітарыянскую царкву. У 1902 годзе пазнаёміўся з Рыхардам Штраўсам. Музыка Штраўса моцна паўплывала на раньнія творы Бартака. Ад 1907 году зазнаў уплыў францускага кампазытара Клёда Дэбюсі. У 1911 годзе стварыў сваю адзіную опэру — «Замак Сіняй барады» і прысьвяціў яе сваёй першай жонцы Марце. Ён падаў гэтую опэру на конкурс Вугорскай камісіі прыгожых мастацтваў, яле яны не прынялі опэру да ўдзелу ў конкурсе з-за таго, што яна не падыходзіла да выкананьня. Бартак расчараваўся гэтаму і пасьля гэтага два-тры гады сачыняў мала. У 1935 годзе абраны чальцом-карэспандэнтам Вугорскай акадэміі навук, у 1945 годзе — правадзейным чальцом Вугорскай акадэміі навук. Пасьля пачатку Другой Сусьветнай вайны разам са сваёй другой жонкай Дытай зьехаў у Нью-Ёрк. Памёр ва ўзросьце 64 гадоў у Нью-Ёрку.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б Stevens H. Bela Bartok // Encyclopædia Britannica (анг.)
- ^ а б Béla Bartók // Internet Broadway Database (анг.) — 2000.
- ^ Béla Bartók // Nationalencyklopedin (шв.) — 1999.
- ^ Deutsche Nationalbibliothek Record #118506900 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
- ^ а б Барток Бела // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ^ http://lfze.hu/lexikon_nagy_elodok/lexikon-1861
- ^ а б в г Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
- ^ Gillies, Malcolm "Béla Bartók". The New Grove Dictionary of Music and Musicians / edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. — second edition. — London: Macmillan Publishers, 2001.
- ^ Móser, Zoltán Szavak, feliratok, kivonatok // Tiszatáj. — 2006. — Т. 60. — № 3 (сакавік). — С. 44.
- ^ Bayley, Amanda Cambridge Companion to Bartók. Cambridge Companions to Music. — Cambridge and New York: Cambridge University Press, 2001. — С. 16.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць| Ангельскі Вікіцытатнік зьмяшчае збор цытатаў, датычных тэмы гэтага артыкула: |
- Bela Bartok, Hungarian composer (анг.) Britannica.com