Асьвейскі заказьнік

Асьве́йскі зака́зьнік — рэспубліканскі ляндшафтны заказьнік Беларусі, абвешчаны ў чэрвені 1977 году ў Дрысенскім раёне Віцебскай вобласьці на аснове былога паляўнічага заказьніка.

Асьвейскі заказьнік
Пухіраватая альдраванда ў заказьніку (2005 год)
Пухіраватая альдраванда ў заказьніку (2005 год)
Плошча 30 567,38 га
Краіна Беларусь
Геаграфічныя каардынаты 56° пн. ш. 28° у. д. / 56° пн. ш. 28° у. д. / 56; 28Каардынаты: 56° пн. ш. 28° у. д. / 56° пн. ш. 28° у. д. / 56; 28
Месцазнаходжаньне Дрысенскі раён
Утварэньне 13 чэрвеня 1977 (47 гадоў таму)
Асьвейскі заказьнік на мапе Беларусі
Асьвейскі заказьнік
Асьвейскі заказьнік
Асьвейскі заказьнік

Плошча 22600 га. Тэрыторыя заказьніка ўяўляе сабой буйны комплекс азёраў, лясоў, пераходных і верхавых балот, нізінных балот адносна мала. Ядром заказьніка зьяўляецца Асьвейскае возера, якое мае важнае гідралягічнае і кліматаўтваральнае значэньне для вялікага рэгіёна паўночнай часткі Беларусі. Вялікую частку ўгодзьдзя займаюць верхавыя і пераходныя балоты, якія пакрыты хвойнікамі, бярэзьнікамі і алешнікамі. Сярод балот раскіданы нешматлікія мінэральныя выспа. Лясы займаюць каля 30 % агульнай плошчы заказьніка, лугі — 6 %, хмызьнякамі пакрыта 4 % тэрыторыі.

Гідраграфічная сетка

рэдагаваць

Гідраграфічная сетка добра разьвіта і прадстаўлена азёрамі, рэкамі і шматлікімі мэліяратыўнымі каналамі. Галоўная водная артэрыя тэрыторыі — рака Свольна, якая адносіцца да басэйну Заходняй Дзьвіны. Найбольш значным натуральным вадаёмам зьяўляецца возера Асьвейскае, плошча якога складае 47,95 км² (пасьля Нарачы гэта другі па велічыні прыродны вадаём Беларусі). Возера адносіцца да эўтрофнага тыпу, яно мелкаводнае, сярэдняя глыбіня не перавышае 2 мэтраў. У яго ўпадаюць некалькі невялікіх рэк і каналаў, аднак прыток вады ў вадаём адбываецца, галоўным чынам, за кошт ападкаў. Апошнія дваццаць гадоў возера інтэнсіўна зарастае надводнай расьліннасьцю і паступова страчвае сваё значэньне ў якасьці рыбапрамысловага вадаёма і месца гнездаваньня вадаплаўных птушак. Найбольш верагодная прычына такіх зьмяненьняў — зьніжэньне ўзроўню вады, якая выцякае з возера па каналу Дзегцяроўка. Для пад’ёму і стабілізацыі ўзроўню вады ў возеры, на гэтым канале было ўзьведзена гідратэхнічнае збудаваньне са шлюзам-рэгулятарам, загараджальнай дамбай і водападводзячым каналам. Аднак цяпер дамба знаходзіцца ў нездавальняючым тэхнічным стане. Другой верагоднай прычынай зьніжэньня ўзроўню вады могуць быць вынікі торфараспрацовак, якія праводзіліся недалёка ад возера.

Гаспадарчая дзейнасьць

рэдагаваць

Лесагаспадарчая дзейнасьць на тэрыторыі заказьніка вядзецца ў рацыянальных памерах. Зь іншых відаў гаспадараньня пераважаюць здабыча торфу, прамысловы і аматарскі збор грыбоў і ягад, рэглямэнтаванае паляваньне. У Асьвейскім возеры ёсьць значныя запасы сапрапэляў высокай якасьці, прыгодных для прамысловай здабычы.

Біялягічная разнастайнасьць

рэдагаваць

На тэрыторыі заказьніка гняздуецца 164 віды птушак, 36 зь іх занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі.

Возера Асьвейскае — буйнейшае ў рэгіёне Паазер'я месца размнажэньня і пасьлягнездавой канцэнтрацыі некаторых паляўнічых відаў вадаплаўных птушак: качкі-крыжанкі Anas platyrhynchos, нырка-сівака Aythya ferina і лыскі Fulica atra. Акрамя таго, возера і навакольныя тэрыторыі зьяўляецца месцам пастаяннай канцэнтрацыі водна-балотных відаў птушак у пэрыяд міграцыяў вясной і восеньню.

З рэдкіх расьлінаў, якія сустракаюцца на тэрыторыі заказьніка, трэба адзначыць гібрыдныя формы вольхі клейкай (Alnus glutinosa) і шэрай (Alnus incana), высокаствольныя формы бярозы карэльскай (Betula pendula var. carelica), буйныя папуляцыі гарлачыка жоўтага (Nuphar pumila), а таксама рэліктавую насякомаедную расьліну — альдраванду пухіраватую (Aldrovanda vesiculosa). Увогуле, у заказьніку выяўлена 16 відаў расьлінаў, якія занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі. З сысуноў ахове належаць 4 віды.

Неспрыяльныя фактары

рэдагаваць
  • Антрапагенная эўтрафікацыя возера Асьвейскае, якая выклікана сьцёкамі вады зь сяльгасугодзьдзяў і торфараспрацовак, камунальна-бытавых прадпрыемстваў, жывёлагадоўчых фэрм.
  • Парушэньне гідралягічнага рэжыму ў выніку дзейнасьці торфапрадпрыемства.
  • Памяншэньне ўзроўню вады ў возеры вядзе да зьмен яе якасных паказчыкаў, хуткаму зарастаньню возера, зьмяншэньню рыбапрадукцыйнасьці, зьніжэньню яго значэньня для вадаплаўных птушак.
  • Прамысловае рыбалоўства магло стаць адной з прычын памяншэньня запасаў рыбы ў возеры.

Меры аховы

рэдагаваць

У студзені 2009 пачаліся работы па рэнатуралізацыі парушанага тарфянога балота Асьвейскае. Аднавіць гідралягічны рэжым тэрыторыі плянуецца шляхам каскаднага перакрыцьця перамычкамі асушальнай сеткі. За 3 месяцы работ праектам прадугледжана будаўніцтва 11 перамычак на дрэнажных каналах, а таксама стварэньне сыстэм плыткіх вадаёмаў з рэгуляванай глыбінёй вады.[1]

Мерапрыемствы ажыцьцяўляюцца ў рамках праекту ПРААН і Глябальнага экалягічнага фонду (ГЭФ) «Рэнатуралізацыя і ўстойлівае кіраваньне тарфянымі балотамі дзеля перадухіленьня дэградацыі земляў, зьмяненьня клімату і забесьпячэньня захаваньня глябальна значнай біялягічнай разнастайнасьці», выканаўчым агенцтвам якога зьяўляецца Міністэрства лясной гаспадаркі Рэспублікі Беларусь.

  1. ^ http://un.by/by/news/belarus/26-01-09.html(недаступная спасылка)

Літаратура

рэдагаваць
  • Скарбы прыроды Беларусі — Treasures of Belarusian Nature: Тэрыторыі, якія маюць міжнар. значэньне для захаваньня біял разнастайнасьці /аўт. тэксту і фота А. В. Казулін [і інш]. — 2-ое выд., перапрац., дап. — Мн.: Беларусь, 2005. — 215 с.