Яўгенія Янішчыц

Яўге́нія Ёсіфаўна Яні́шчыц (20 лістапада 1948, в. Рудка, Пінскі раён — 25 лістапада 1988, Менск) — беларуская паэтка.

Яўгенія Янішчыц лац. Jaŭhienija Janiščyc
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	Яўгенія Ёсіфаўна Янішчыц
Псэўданімы	Ластаўка Палесься
Нарадзілася	20 лістапада 1948(1948-11-20) Рудка, Мерчыцкі сельсавет, Пінскі раён, Пінская вобласьць, БССР, СССР
Памерла	25 лістапада 1988(1988-11-25) (40 гадоў) Менск, БССР, СССР
Пахаваная	Усходнія могілкі
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэтка
Гады творчасьці	1963—1988
Жанр	верш
Мова	беларуская мова
Узнагароды	прэмія Ленінскага камсамолу Беларусі[d] (1978) Літаратурная прэмія імя Янкі Купалы (1986)
Творы на сайце Knihi.com

Сям’я

Нарадзілася Яўгенія Янішчыц у сялянскай сям’і, бацька — бондар, цясьляр, маці — працаўніца калгасу. Сям’я жыла спачатку ў вёсцы Рудка, потым пабудавалі новы дом у вёсцы Велясьніца. Першы муж маці Марыі Андрэеўны, Ёзас Янішчыц, загінуў на вайне ў 1944 годзе, ад яго Яўгеніі засталося прозьвішча (аб гэтым яна пісала ў вершы «Памяці Ёзаса Янішчыца»). Другі муж маці, Ёсіф Сьцяпанавіч Патапчук — бацька Яўгеніі Янішчыц — памёр у 1975 годзе. Маці стала двойчы ўдавой і пакінула гэты сьвет у 2006 годзе.

Біяграфія

Дзяцінства будучай паэтэсы прайшло на вёсцы. Вучылася Яўгенія Янішчыц спачатку ў Мерчыцкай васьмігодцы, 9—10 клясы скончыла ў Парэцкай сярэдняй школе (Пінскі раён). У юнацкія гады пачала пісаць вершы. Самы першы твор прачытала на школьнай вечарыне, прысьвечанай Якубу Коласу. Вершы 17-гадовай дзяўчыны друкаваліся ў пінскай раённай газэце, у рэспубліканскіх газэтах і часопісах.

У 1966, пасьля заканчэньня сярэдняй школы, Яўгенія Янішчыц паступіла на аддзяленьне беларускай мовы і літаратуры філялягічнага факультэту БДУ. Стала дыплямантам беларускага фэстывалю творчасьці моладзі (1970).

Пасьля заканчэньня ўнівэрсытэту (1971) пайшла працаваць загадчыцай бібліятэкі ў ЦК ЛКСМБ. У гэтым жа годзе выйшла замуж за беларускага паэта Сяргея Панізьніка. Праз пэўны час зьехала ў Чэхаславаччыну, дзе муж служыў ваенным журналістам. Аднак хутка вярнулася на радзіму, да маці, і ў 1972 годзе нарадзіла сына Андрэя. Без дапамогі мужа гадавала сына, шлюб у студзені 1976 быў афіцыйна скасаваны.

Бытавая і жыцьцёвая неўладкаванасьць працягвалася каля пяці гадоў. Паэтэса пісала ў адным зь лістоў да Міхася Забэйды-Суміцкага:

	Хаця б хутчэй далі кватэру ў Менску, ды пераехаць. Бо па натуры я вельмі мяккая, а ад таго, мабыць, лёгка ранімая. Кажуць, што для поўнага шчасьця паэт павінен быць неўладкаваным. Але калі гэтай неўладкаванасьці празь меру, то горш ня трэба…

У 1976 Яўгенія Янішчыц уладкавалася працаваць літкансультантам у «Сельскую газэту». Атрыманая ў 1977 у Менску на вуліцы Ўльянаўскай кватэра дазволіла канчаткова замацавацца ў сталіцы. У 1981 Я. Янішчыц удзельнічала ў працы XXXVI сэсіі Генэральнай Асамблеі ААН. У 1983 яна становіцца загадчыкам аддзелу паэзіі часопісу «Маладосьць». У 1988 атрымоўвае новую трохпакаёвую кватэру на вуліцы Старажоўскай, на Нямізе.

Марудна Яўгенія Янішчыц папраўлялася пасьля аварыі ў Магілёве ў 1976, калі атрымала мноства пераломаў і была надоўга прыкаваная да бальнічнага ложка. Яна так і ня здолела перамагчы фізычны боль і пакуты, што, у сваю чаргу, паўплывала на дэпрэсіўныя настроі ў апошнія гады жыцьця. Па афіцыйнай вэрсіі, паэтэса трагічна загінула.

Творчасьць

У сьнежні 1962 году першыя вершы былі надрукаваныя ў пінскай раённай газэце «Палеская праўда». У 1964 годзе — у часопісе «Бярозка». Аўтар зборнікаў лірыкі «Сьнежныя грамніцы» (1970), «Дзень вечаровы» (1974), «Ясельда» (1978), «На беразе пляча» (1980), «Пара любові і жалю» (1983), «Каліна зімы» (1987). Выйшаў зборнік выбраных твораў «У шуме жытняга сьвятла» (1988), у які вершы адбірала сама паэтэса. Ейнай паэзіі ўласьцівы роздум пра жыцьцё, бацькоўскі край, гераічнае мінулае і сучаснасьць, тэмы сяброўства, каханьня, мацярынства.

З самага першага зборніка тэма роднага краю становіцца візыткай паэзіі Яўгеніі Янішчыц. Палесьсе, Велясьніца — вобразы «малой радзімы» праходзяць праз усю яе творчасьць. Ціхая беларуская вёска, навакольная прырода ўплывалі на абуджэньне таленту і фармаваньне сьветапогляду паэтэсы. Вёска зь яе ўстойлівымі традыцыямі і ладам жыцьця выклікала ўяўленьне аб трываласьці і надзейнасьці абжытага сьвету. Прырода паўстала казачнай краінай. У вершы «Прыедзь у край мой ціхі…» паэтэса запрашала пабачыць хараство і самабытнасьць палескіх краявідаў:

	Прыедзь у край мой ціхі, Тут продкаў галасы, Тут белыя бусьліхі І мудрыя лясы.

3 душэўнай пранікнёнасьцю і пачуцьцём павагі Я. Янішчыц намалявала паэтычныя партрэты землякоў, аднавяскоўцаў («Дзед Сымон», «Насьця», «Усьціньня», «Сава і Марыя», «Павел і Нікан», «Зінька», «У бабулі Паланеі», «Салдаткі» і інш.). Яна ўспрымала працавітых, сумленных палешукоў як амаль сьвятых, называла іх «апосталамі», «інтэлігентамі ад зямлі».

Характэрнай рысай вершаў, прысьвечаных палескай прыродзе, было імкненьне перадаць хараство і таямнічасьць навакольнага сьвету. Я. Янішцыц глядзіць на сьвет вачыма рамантыка. У вершы «Чаму ніколі не баюся я…» паэтэса гаворыць пра сваю духоўную еднасьць з радзімай:

	Ёсьць у мяне зялёная зямля, Яна магутней слабасьці і сьмерці.

Паэтэса ўспрымае сьвет у абуджэньні, росквіце, прыліве прыродных сіл. Яе «зялёная зямля» — гэта ня толькі «малая радзіма», гэта таксама эстэтычная рэальнасьць, пазбаўленая недахопаў і недасканаласьці, крыніца творчага натхненьня, гаючы эліксір душы. Любоў да радзімы ня толькі сузіральная, але і дзейсная, «з мазалямі на руках».

У вершы «Не воблака, а проста аблачынка…» паэтэса думкай пераносіцца ў мінулае. У яе памяці ўсплывае вобраз вясёлай дзяўчынкі:

	…яшчэ бяжыць дзяўчынка Па кладцы той, якой даўно няма.

3 вышыні жыцьцёвага вопыту яна глядзіць на юнацкую бесклапотнасьць. Паблажліва, бяскрыўдна ўзіраецца ў сваё мінулае, дзе «лета» і «зіма» незаўважна перайшлі адно ў другое. Кладка, якая злучала два сьветы: сьветлага дзяцінства, багатага на выдумкі юнацтва і шматабяцальнай сталасьці, — стала памяцьцю. Верш насычаны сымбалічнымі вобразамі: воблака (увасабленьне сталасьці), аблачынкі (увасабленьне юнацтва), матылька (лёгкасьці і нязмушанасьці пазнаньня жыцьця), кладкі (злучэньне, сумяшчэньне ў лёсе двух сьветаў).

Супрацьпастаўленьне (антыномія) вёскі і гораду ў вершы «Помню, помню праз гады…» не выказваецца адкрыта, а выяўляецца ў падтэксьце тужлівых роздумаў. Горад уражвае, хвалюе, зьдзіўляе, але не выклікае таго захапленьня і паэзіі, якую нараджае вёска. Разлад узьнікае з-за немагчымасьці пераходу з «вясковага» ўзроўню існаваньня душы на іншы. Лірычнай гераіні цяжка знаходзіцца ў гэтым памежным становішчы, на раздарожжы паміж горадам і вёскай. І як толькі ўзьнікаюць жыцьцёвыя праблемы, яна шукае апірышча ў знаёмым, родным, ратуецца думкай пра свой вясковы сьвет. У вершы гучаць фальклёрныя матывы: тэкст мае песенную мэлядычную структуру, па рытмічнай арганізацыі нагадвае сумныя народныя песьні. Паэтэса ўжывае звароты і прыдаткі з ацэнкава-мэтафарычным значэньнем (золатца, сябра-сокала, сьцежкі-птушкі), характэрныя для фальклёру.

Лірычная гераіня Я. Янішчыц так сказала пра сябе: «Я — поле, я сьціхлая ў горадзе вёска…» («Наконт гарадзкога мысьленьня»). Паэтэса чуйна рэагавала на зьмены, што адбываюцца на вёсцы, у традыцыйным укладзе жыцьця, хвалявалася за будучыню роднай зямлі. У сваім сэрцы яна імкнулася зьяднаць, прымірыць два сьветы — вясковы і гарадзкі («Я вас люблю»).

Паэтычны сьвет Я. Янішчыц напоўнены пачуцьцём любові: да маці, радзімы, жыцьця, кветак, саду, сонца, аблокаў… У вершы «Ты пакліч мяне. Пазаві…» паэтэса гаворыць:

	Пачынаецца ўсё зь любві, А інакш і жыць немагчыма.

Матыў болю праходзіць праз увесь верш «Ля ложка хворай маці». Сэрца дачкі перапоўнена хваляваньнем. З чуласьцю і пяшчотай яна зьвяртаецца да самага дарагога ў жыцьці чалавека: «Так ніколі твая не балела мне доля».

Радасьць і смутак суіснуюць побач у вершы «Любоў мая…». «Песьня і маркота» адухаўляюцца любоўю, а з пачуцьця любові пачынаецца песьня, як аснова жыцьця і сьвету. Паэзію Я. Янішчыц адрозьніваюць мэлядычная танальнасьць выказанага слова, у патасны ўзьлёт эмоцыі, драматызм пачуцьця. Лірыка каханьня кранае глыбінёй перажываньняў. У інтымнай лірыцы паэтэса гаворыць мовай шчырай, даверлівай споведзі (верш «Разлука ўпала на траву…»). У жаночым сэрцы боль і туга па страчаным каханьні, «Мой боль — на вышыні сьвятла…» — гучыць прызнаньне ў вершы «А як хацелася цяпла…». Лірычная гераіня кахае і пакутуе, а, пакутуючы, усе роўна жыве дзеля каханьня і любові.

Лірычны струмень вызначальны ў зборніках паэзіі, дзе адлюстраваўся сьвет пачуцьцяў чулай і ранімай душы. Чалавек, людзі, прырода, паводле паэтычнай філязофіі Я. Янішчыц, — галоўная і найвышэйшая каштоўнасьць на зямлі. «Жывіце і любіце, // Свой беражыце дом», — такі духоўны запавет пакінула паэтэса.

Я. Янішчыц стварыла некалькі паэмаў. Справы вясковых працаўнікоў у паэме «Ягадны Хутар» (1980), якая вызначаецца спалучэньнем верша і вершаванай прозы. У «Зорнай паэме» спалучаюцца лірычныя і публіцыстычныя інтанацыі.

Аўтар літаратурна-крытычных артыкулаў, рэцэнзій і інш. Перакладала на беларускую мову з расейскай і ўкраінскай. Асобныя вершы Я. Янішчыц пакладзеныя на музыку.

У 2000 пабачыла сьвет кніга «Выбранае» (укладаньне Алы Канапелькі і Валянціны Коўтун), дзе былі ўпершыню апублікаваныя паэма «Галалёд» і апавяданьні Яўгеніі Янішчыц.

Прэміі і ўзнагароды

Ляўрэат прэміі Ленінскага камсамолу БССР (1978) за кнігу лірыкі «Дзень вечаровы», Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы (1986) за кнігу лірыкі «Пара любові і жалю».

Літаратурная спадчына

Творы Яўгеніі Янішчыц перакладаліся на ангельскую (1976), баўгарскую (1975; 2000; 2005), башкірскую, вугорскую (1984), гішпанскую (1983), грузінскую (1978), італьянскую (2020), казаскую (1971), латыскую (1967), летувіскую (1972; 2008), малдаўскую (1975), мальтыйскую, нямецкую (1983), польскую (1970, 1997; 2013), расейкую (1966), сэрбскую (2012), украінскую (1968), францускую (2017), чуваскую (1985), чэскую (1985) й іншыя мовы. Яны ўключаліся ў калектыўныя зборнікі і друкаваліся ў пэрыядычных выданьнях краін. У 1985 годзе выйшла кніга паэзія Яўгеніі Янішчыц «Спроси у чебреца» на рускай мове ў перакладзе Рымы Казаковай; у 1998 годзе – кніга «Твоето присъствие» на баўгарскай мове (укладальнік Христо Попов); ў 2025 выйдзе «Анталёгія паэзіі Яўгеніі Янішчыц» на гішпанскай мове Франсіска Руіс Сарыяна.

Кампазытары Р. Давыдаў, Ігар Комар, Юры Семяняка, М. Юрко, Зьміцер Яўтуховіч напісалі музыку на словы яе вершаў.

Ацэнкі

Паэтычная спадчына Яўгеніі Янішчыц — адна з самых яскравых і таленавітых старонак беларускай літаратуры другой паловы XX стагодзьдзя.

У рэцэнзіі на яе першую кнігу Рыгор Бярозкін пісаў:

	Першая кніга — кніжка ясная, сьвежая, росная, быццам тая раніца, зь якое яна, Жэня Янішчыц, і выбегла (іменна выбегла) у літаратуру.

Паводле выказваньня Васіля Жуковіча, у літаратуру прыйшла «асоба зь імем Беларусі», якая прысьвяціла сваёй зямлі натхнёныя вершы-оды.

Па словах Васіля Быкава,

	Жэня была самая таленавітая з усіх самых таленавітых паэтэс Беларусі, самая цнатлівая і дасканалая. Гэта вялікае няшчасьце, што яна так рана пайшла з жыцьця. Але ў тым і нейкае наканаваньне — даўно і ня намі сказана, што Бог бярэ да сябе найлепшых. Але шкада — месца Жэні ў нашай паэзіі засталося пустое, мабыць, яго доўга ня будзе каму заняць. Бо гэта — дужа годнае месца.

Аўдыё

Міхась Скобла. (28 чэрвеня 2016) Тацьцяна Беланогая: Калі жанчына бʼе словам, то трапляе ў самую сарцавіну Вольная студыя. Радыё Свабода. — 28 песьняў на вершы Яўгеніі Янішчыц склалі новы альбом Тацьцяны Беланогай «Матылёк».

Яўгенія Янішчыц. Дзень вечаровы (зборнік вершаў). Выканаўца — Васіль Белацаркоўскі (аудыё)

Відэа

Яўгенія Янішчыц чытае свой верш «Добры вечар, землякі!». Book in Belarus. «Непрыручаная птушка». Беларускія Пісьменнікі (15 лютага 2019). — Дакументальны фiльм.

Пра Яўгенію Янішчыц. Ніна Мацяш (1993). Андрэй Хадановіч (17 красавіка 2023) Таямніца самагубства, каханне і містыка, свабода і савецкая Беларусь: паэтычны лёс Яўгеніі Янішчыц. Хадановіч.

Бібліяграфія

Перыёдыка Жэня Янішчыц. Паэтычная паверка. Вершы // ЛіМ : газэта. — 1970, 10 красавіка. — № 28 (2490). — С. 9. Яўгенія Янішчыц. Ялта—1917. (У вянок Максіму Багдановічу) // Полымя : часопіс. — 1981. — № 12 (632). — С. 7. Яўгенія Янішчыц. Вершы. // Полымя : часопіс. — 1982. — № 1 (633). — С. 114—118. Яўгенія Янішчыц. Вершы. // Полымя : часопіс. — 1983. — № 3 (647). — С. 83—85. Яўгенія Янішчыц. Новыя Вершы. // Полымя : часопіс. — 1984. — № 3 (659). — С. 121—126. Яўгенія Янішчыц. Вершы. // Полымя : часопіс. — 1984. — № 4 (660). — С. 190. Яўгенія Янішчыц. Жывому паклонімся паэту. (Да 170-годдзя з дня нараджэньня Тараса Шаўчэнкі) // Полымя : часопіс. — 1984. — № 4 (660). — С. 190—191. Яўгенія Янішчыц. З кнігі лірыкі «Каліна зімы». // Полымя : часопіс. — 1985. — № 3 (671). — С. 3—8. Яўгенія Янішчыц. «Стол мой пісьмовы ўзрос да пагорка». Уступнае слова Валянціны Коўтун. // Полымя : часопіс. — 1993. — № 5 (769). — С. 139—149. Тамара Аўсяннікава. «Я пісала табе пісьмо…» Я пісала табе пісьмо: Першы ліст вырваў вецер, Другі ліст заліла чарніламі, Трэці ліст застаўся чыстым. Я. Янішчыц. З неапублікааванага. // Полымя : часопіс. — 2007, сьнежань. — № 12 (938). — С. 166—177. Зборнікі паэзіі Яўгенія Янішчыц. Снежныя грамніцы / рэдактар Генадзь Бураўкін. — Менск: Беларусь, 1970. — 61 с. — (Першая кніга паэта). — 2300 ас. Яўгенія Янішчыц. Дзень вечаровы: лірыка. (Зьмест. Цыклы: Абнадзееныя дні; Адрасы прызнаньня). — Менск: Мастацкая літаратура, 1974. — 78 с. — 5000 ас. Тамара Аўсяннікава. Абнадзеяныя дні. Ды ўжо прашу ў дня, Што наступае, Ахоўнага і яснага крыла… Я. Янішчыц. // Маладосць : часопіс. — 2011. — № 3 (688). — С. 133—76. Яўгенія Янішчыц. Ясельда: лірыка. — Менск: Мастацкая літаратура, 1978. — 126 с. — 4000 ас. Яўгенія Янішчыц. На беразе пляча: лірыка. — Менск: Мастацкая літаратура, 1980. — 96 с. — 6000 ас. Яўгенія Янішчыц. Пара любові і жалю: кніга лірыкі / мастак Мікола Селяшчук. — Менск: Мастацкая літаратура, 1983. — 223 с. — 6000 ас. Яўгенія Янішчыц. Каліна зімы: кніга лірыкі / мастак Станіслаў Кузьмар. — Менск: Мастацкая літаратура, 1987. — 206 с. — 6000 ас. Яўгенія Янішчыц. У шуме жытняга святла: вершы, паэмы. (Зьмест. Вершы з кніг: Снежныя грамніцы; Ясельда; На беразе Пляча; Пара любові і жалю; Каліна зімы; паэмы: Ягадны Хутар; Акно ў дождж). — Менск: Мастацкая літаратура, 1988. — 414 с. — 6800 ас. — ISBN 5-340-00138-5 Выбраннае Яўгенія Янішчыц. Выбранае. (Зьмест. З кніг: Снежныя грамніцы; Дзень вечаровы; Ясельда; На беразе пляча; Пара любові і жалю; Каліна зімы) / прадмова Марыя Ігнатаўна Панковай, мастак Марыя Эдуардаўна Трухановіч. — Менск: Вышэйшая школа, 1998. — 270 с. — (Школьная бібліятэка). — 21 735 ас. — ISBN 985-06-0404-2 Яўгенія Янішчыц. Выбранае. (Зьмест. Цыклы вершаў: Краю блаславёнага дачка…; Паўстану я…; Як светлай памяці зарок…; Пад белымі крыламі цёпла зямлі…; Мы выплакалі столькі шчырых слёз…; Кахання сад…; Такой прысні, як яблыневы сад …; паэмы: Ягадны Хутар; Ясельда; Прызнанне вачамі; Зорная паэма; Галалёд; Апавяданні) / укладанне: Ала Канапелька, Валянціна Коўтун; прадмова Дзьмітрыя Бугаёва. — Менск: Мастацкая літаратура, 2000. — 350 с. — 2250 ас. — ISBN 985-02-0426-5 Яўгенія Янішчыц. Пачынаецца ўсе з любві… Вершы, паэмы / укладаньне Віктара Шніпа; рэдакцыйная рада: Алесь Бадак і інш.. — Менск: Мастацкая літаратура, 2008. — 334 с. — (Беларуская паэзія XX стагоддзя). — 3000 ас. — ISBN 978-985-02-0986-3

Яўгенія Янішчыц. Выбранае: вершы, паэмы. (Зьмест. Паэмы: Ягадны хутар; Акно ў дождж; Зорная паэма; цыклы: Снежныя грамніцы; Ясельда; На беразе пляча; Пара любові і жалю; Каліна зімы) / прадмова Аляксандра Бельскага. — Менск: Мастацкая літаратура, 2009. — 246 с. — (Школьная бібліятэка). — 15 019 ас. — ISBN 978-985-02-1074-6 Яўгенія Янішчыц. Кахання сад і ластаўка вясны / укладанне Віктара Шніпа; мастак Мікола Казакевіч. — Менск: Мастацкая літаратура, 2018. — 109 с. — (100 вершаў). — 500 ас. — ISBN 978-985-02-1826-1 Яўгенія Янішчыц. Непрыручаная птушка: вершы (Зьмест. Цыклы: з кнігі «Снежныя грамніцы» (1970); з кнігі "Ясельда» (1978); з кнігі «На беразе пляча» (1980); з кнігі «Пара любові і жалю» (1983); з кнігі «Каліна зімы» (1987)) / укладальнік Алесь Бадак. — Менск: Мастацкая літаратура, 2023. — 143 с. — (Новая бібліятэка беларускай паэзіі). — 700 ас. — ISBN 978-985-02-2156-8 Яўгенія Янішчыц. Непрыручаная птушка: вершы (Зьмест. Цыклы: з кнігі «Снежныя грамніцы» (1970); з кнігі "Ясельда» (1978); з кнігі «На беразе пляча» (1980); з кнігі «Пара любові і жалю» (1983); з кнігі «Каліна зімы» (1987)) / укладальнік Алесь Бадак. — Менск: Мастацкая літаратура, 2024. — 143 с. — (Новая бібліятэка беларускай паэзіі). — 700 ас. — ISBN 978-985-02-2249-7 Збор твораў Яўгенія Янішчыц. Яўгенія Янішчыц: творы, жыццяпіс, каментарыі: у 4 т. / укладальнікі: С. У. Калядка, Т. П. Аўсяннікава. — Менск: Беларуская навука, 1916—1919. — 300 с. — ISBN 978-985-08-2032-7 Яўгенія Янішчыц. Яўгенія Янішчыц: творы, жыццяпіс, каментарыі. Першы том / укладальнікі: С. У. Калядка, Т. П. Аўсяннікава; рэдактар тома Л. Г. Кісялёва. — Менск: Беларуская навука, 2016. — Т. 1 (Змест: Жыццё маё ― загадкавы палёт…: з біяграфіі Я. Янішчыц; зборнікі вершаў: Снежныя грамніцы; Дзень вечаровы; Ясельда; На беразе пляча; Пара любові і жалю). — 600 с. — 500 ас. — ISBN 978-985-08-2033-4 Яўгенія Янішчыц. Яўгенія Янішчыц: творы, жыццяпіс, каментарыі. Другі том / укладальнікі: С. У. Калядка, Т. П. Аўсяннікава; рэдактар тома Л. Г. Кісялёва. — Менск: Беларуская навука, 2017. — Т. 2 (Змест: зборнік вершаў «Каліна зімы»; паэмы: Завеі снежаньскай пялёсткі; Ясельда; Ягадны Хутар; Акно ў дождж; Зорная паэма; Галалёд; апавяданні і замалёўкі: На памяць; Гарбуз; З адзінаццатага года; Нерв; Паляўнічы сезон; Трое сутак надзеі; Адно толькі ліха, што вароны каркаюць; Усё і пачалося з крэслаў; Антаніна? Не-э, Антон Сцяпанавіч; Бомбачка і інш.; Навуковыя каментарыі; Дадаткі: Творы, прысвечаныя Я. Янішчыц; Успаміны аднакурснікаў, калег па працы, пісьменнікаў (34 аўтары). — 600 с. — 500 ас. — ISBN 978-985-08-2219-2 Яўгенія Янішчыц. Яўгенія Янішчыц: творы, жыццяпіс, каментарыі. Трэці том / укладальнікі: С. У. Калядка, Т. П. Аўсяннікава; рэдактар тома Л. Г. Кісялёва. — Менск: Беларуская навука, 2019. — Т. 3 (Зьмест: «Раўнівы крытык, не капайся ў долі…» — Сьвятлана Калядка; Вершы і песьні(1963—1988) . Эпіграмы. Чарнавыя накіды. Кароткія выказваньні. Двухрадкоўі; Творы, якія публікаваліся; Творы з архіваў, музэя; Вучнёўскія і недапрацаваныя творы; Навуковыя камэнтары. У дадатку: Успаміны; Зьмест запланаваных паэтычных зборнікаў, якія не апублікаваны пры жыцьці паэтэсы. — 816 с. — 500 ас. — ISBN 978-985-08-2436-3 Пераклады на іншыя мовы на расейскую мову Евгения Янищиц. Спроси у чебреца / перевела с белорусского Римма Казакова. — Москва: Советский писатель, 1985. — 86 с. — 1000 ас. на баўгарскую мову Явгения Янишчиц. Твоето присъствие: книга се посвещава на 50-год от рождението на Явгения Янишчиц / стиховете прев. oт бел. Н. Вълчев и др.; послеслов Р. Евтимова; съставител Христо Попов; художник В. Пауно. — София: Панорама, 1998. — 87+9 с. — ISBN 954-9655-03-2 на гішпанскую мову Eugenia Janischits. «Antología de poesía de Eugenia Janischits» / Traducido del bielorruso por Francesc Ruiz Soriano. — Colección de Poesía Visor, 2025. — 130 с.

Літаратура

Тамара Аўсяннікава. Дзве постаці: Ніл Гілевіч, Яўгенія Янішчыц. — Менск: Віктар Хурсік, 2021. — 238 с. — ISBN 978-985-7219-26-1 Рыгор Барадулін. Аратай, які пасвіць аблокі. Сяброўскае слова, эсэ і некананіэаваныя ўспаміны (Так заплачу, нібы запяю…) / Рэдактар Н. А. Давыдзенка. Мастак М. Р. Казлоў. — Менск: Мастацкая літаратура, 1995. — С. 102—105. — 350 с. — 2200 ас. — ISBN 5-340-0139-1 Бугаеў, Дзьмітры. Арганічнасьць таленту. (Яўгенія Янішчыц. «Пара любові і жалю»). // Полымя : часопіс. — 1985. — № 2. — С. 209—215. Бугаёў, Дзьмітры. Усхваляванае слова паэтэсы // Бугаёў Дз. Талент і праца. Мн., 1979. Гарэлік Л. Янішчыц Яўгенія // БЭ ў 18 т. Т. 18. Кн. І. — Мн.: БелЭн, 2004. ISBN 985-11-0295-4 Сьвятлана Калядка. Непрыручаная птушка Палесся: творчая iндывiдульнасць Яўгенii Янiшчыц / навуковы рэдактар Уладзімер Гніламёдаў. — Менск: Беларуская навука, 2007. — 216 с. — 300 ас. — ISBN 978-985-08-0847-9 Калядка С. У. Паэзiя Яўгенii Янiшчыц: станаўленне творчай iндывiдуальнасцi. Аўтареферат дысертацыі на атрыманне вучонай ступені кандыдата фiлалагічных навук. — Менск: Інстытут літаратуры імя Янкі Купалы НАН Беларусі, 1999. — 20 с.

Калядка С. Яўгенія Янішчыц // Беларуская літаратура: дапам. для вучняў 11-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. і рус. мовамі навучання / пад рэд. А. Бельскага, М. Тычыны. — Мн.: Адукацыя і выхаванне, 2009. ISBN 978-985-471-320-5 Арнольд Макмілін. Пісьменства ў халодным клімаце. Беларуская літаратура ад 70-х гг. XX ст. да нашых дзён. — Białystok: Orthdruk, 2011. — 910 с. — ISBN 978-83-89396-55-6 Семашкевіч Р. Выпрабаванне любоўю // Семашкевіч Р. Выпрабаванне любоўю. Мн., 1982. Янішчыц Яўгенія. / біяграфічныя зьвесткі Гарэлік Л. М.; бібліяграфія Грышкевіч В. М. // пад рэдакцыяй А. В. Мальдзіса. Беларускія пісьменнікі. Біябібліяграфічны слоўнік: у 6 т.. — Менск: Беларуская энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1995. — Т. 6, Талалай—Яфімаў. — С. 492—497. — ISBN 5-85700-061-0. Маргарыта Яфімава. Будзе вечна блізкім рэхам звінець твой голас малады! (Яўгенія Янішчыц). // Бібліятэка прапануе : часопіс. — 2003. — № 6. — С. 14—17.

Вонкавыя спасылкі

Янішчыц Яўгенія Іосіфаўна Беларусь у асобах і падзеях. Нацыянальная бібліятэка Беларусі. Васіль Дэ Эм (20 лістапад 2018) Яўгенія Янішчыц, паэтка, якая багоміла роднае Палесьсе і палохала беларусаў «страшным» горадам Нью-Ёркам 20 нечаканых фактаў. Радыё Свабода.. Сайт, прысьвечаны Яўгеніі Янішчыц (біяграфія, вершы, аналіз)

СВЯТЛО ДАЛЁКАЙ ЗОРКІ. Паэтэса Яўгенія Янішчыц. Аўтарская праграма Аляксандра Дамарацкага. Беларусь 3. На БТ зьнялі фільм пра Янішчыц(недаступная спасылка), Наша Ніва. 31 кастрычніка 2008 году.