Юры Сабалеўскі
Юры Аляксандравіч Сабалеўскі (24 красавіка 1889, Стоўпцы — 26 сьнежня 1957, Кірхгайм унтэр Тэк[1], Заходняя Нямеччына) — беларускі грамадзка-палітычны дзяяч, публіцыст.
| Юры Сабалеўскі | |
 Юры Сабалеўскі, мастак Анатоль Крывенка, 1994 | |
.svg){kind=small} Старшыня калегіі БЦР | |
|---|---|
| 1945 — ? | |
| Прэзыдэнт: | Радаслаў Астроўскі |
| Другі віцэ-прэзыдэнт БЦР | |
| 1944 — 1944 | |
| Прэзыдэнт: | Радаслаў Астроўскі |
| Старшыня Галоўнай управы Беларускай самапомачы | |
| Папярэднік: | Іван Ермачэнка |
| Бурмістар Баранавіч | |
| 1943 — 1944 | |
| Папярэднік: | Віктар Войтэнка |
 Пасол Польшчы | |
| 1922 — 1927 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
| Нарадзіўся: |
24 красавіка 1889 Стоўпцы |
| Памёр: |
26 сьнежня 1957 (68 гадоў) Кірхгайм унтэр Тэк, Заходняя Нямеччына[1] |
| Партыя: |
Блёк нацыянальных меншасьцяў, БСРГ |
Жыцьцяпіс рэдагаваць
Аграном (землямер) па прафэсіі. Супрацоўнічаў з газэтаю «Наша Ніва».
За часамі Польшчы рэдагаваць
У 1924 годзе быў вызвалены пастановаю Сойму для выкананьня дэпутацкіх абавязкаў з наваградзкай турмы — атрымаў мандат пасла польскага Сойму замест Кахановіча (ад Блёку нацыянальных меншасьцяў). 24 сакавіка 1926 году ўзьняў на Сойме справу Саковіча, прывёўшы прыклады зьбіцьця беларускага патрыёта падчас арышту[2].
Паводле няспраўджаных зьвестак, спрабаваў адгаварыць Тарашкевіча ад пераезду ў БССР[3].
Актыўны чалец БСРГ. Пасьля разгрому Грамады з дапамогаю сэнатара Назарэўскага перабраўся ў Нямеччыну, адтуль у вольны горад Данцыг. Жыў у курортным гарадку Цопотах. Пасьля вярнуўся ў Варшаву, быў прыцягнуты да суду і апраўданы.[4]
Арыштоўваўся польскімі ўладамі ў 1928. У 1932 асуджаны да 6 гадоў пазбаўленьня волі. У верасьні 1939 ізноў арыштаваны польскай паліцыяй. У тым самым месяцы арыштаваны НКУС БССР. З баранавіцкай турмы «Крывое кола» ўцёк падчас нямецкай бамбардзіроўкі.
Нямецкая акупацыя рэдагаваць
Падчас нямецкай акупацыі працаваў у грамадзянскай адміністрацыі ў Баранавічах, бурмістар Баранавіч, старшынём Галоўнай управы Беларускай самапомачы, другім віцэ-прэзыдэнтам БЦР. Арыштаваны немцамі па даносу польскага падпольля.
Падчас кіраваньня ў Баранавічах дамогся беларусізацыі казаньняў і навукі падчас набажэнстваў у каталіцкіх і праваслаўных храмах па ўсёй Баранавіцкай Акрузе. Увёў строгія правілы: "увайшоў у гарадскую ўправу ня скінуўшы шапку — 5 марак штрафу; спазьніўся на працу — 10 марак; прыйшоў падпіты — гэта небясьпечна! — назаўтра, ці ты работнік, ці інжынер, ці доктар, сядзеш на бочку, у якой вывозіліся з гораду нячыстоты, ды будзеш на ёй цэлы дзень езьдзіць. Супраціў не памагаў — ён звальняў з работы. Не памагалі таксама пробы ўмешваньня ў гэткія строгія парадкі іншых нашых дзеячоў, што дакаралі бурмістра за ягоныя сярэднявечныя практыкі. Ён цьвёрда казаў: «Людзей трэба выхоўваць!» А калі яму казалі, што ў часе вайны гэткія мэтады служаць нашым ворагам, ён спакойна адказваў: «Кожны рэжым патрабуе парадку й дысцыпліны». І запраўды, нічога супроць яго ня можна было зрабіць, каб адначасна не панізіць ягонага аўтарытэту, як бурмістра, зь якім лічыліся Немцы."[5].
Дзякуючы яму ў Баранавічах былі адроджаны беларускія мастацкія й ткацкія школы. Праз Беларускую Самапомач зладзіў аграмадную выставу народнага мастацтва ў Баранавічах, "што займала колькі будынкаў, прайшло больш 20 тысячаў чалавек. А ў наладжаньні выстаўкі немалая была заслуга Юрага Сабалеўскага[5]". Ягоны кабінэт быў упрыгоджаны беларускімі дыванамі з нацыянальнымі гэрбамі, партрэтамі герояў, краявідамі.
Уваходзіў у склад дэлегацыі ў Бэрлін на пахаваньне Кубэ[6]. Тамака дэлегацыя нанесла візыт намесьніку міністра акупаваных усходніх тэрыторыяў Альфрэду Маеру, каб выказаць свае патрабаваньні, што датычылі эканомікі, школьніцтва, самакіраваньня і аб’яднаньня ўсіх беларускіх земляў.
Удзельнік 2-га Усебеларускага кангрэсу ў 1944 годзе. Абраны на ім у мандатную камісію[7].
Эміграцыя рэдагаваць
На эміграцыі — старшыня калегіі БЦР, друкаваў свае ўспаміны і публіцыстыку. У 1948—1950 гадах адзін з рэдактараў газэты «Беларускае слова».
Адзін з заснавальнікаў 8 траўня 1948 у нямецкім Эльвангене Беларускага цэнтральнага прадстаўніцтва, якое потым аднавіла распушчаную Радаславам Астроўскім Беларускую цэнтральную раду.
У 1950 выехаў у ЗША, дзе працаваў сталяром у шпіталі ў Нью-Ёрку[8], але праз 7 гадоў вярнуўся ў Заходнюю Нямеччыну.
Сябар Агульнага беларускага саюза вайскоўцаў (1950), камітэту «Незалежная Беларусь» (1955). У 1950 ад імя БЦР падпісаў пагадненьне аб сумесных дзеяньнях у барацьбе супраць бальшавізму з Украінскай Нацыянальнай Радай.
Адзін з заснавальнікаў Камітэту незалежнай Беларусі у 1955 ў Нью-Ёрку.
Памёр пры нявысьветленых абставінах. Пахаваны спачатку ў Мюнхэне, на могілках Фэльдмохінг. Пазней быў перапахаваны на Праваслаўныя могілкі ў Варшаве.
Творчасьць рэдагаваць
- Мае ўспаміны аб сьв. памяці кс. В. Гадлеўскім //Незалежная Беларусь (Лянгэнфэльд, Зах. Нямеччына), 1953, № 1(7), студзень
- На этапах (успаміны 1917—1919) // «Запісы БІНІМу», №31
Крыніцы рэдагаваць
- ^ а б Слоўнік Маракова Памылка цытаваньня: Няслушны тэг
<ref>; назва «Слоўнік Маракова» вызначаная некалькі разоў з розным зьместам - ^ Сяргей Ёрш, Вяртаньне БНП(недаступная спасылка), Менск-Слонім: БГАКЦ, 1998
- ^ А. Шукелойць, Астроўскі і Акінчыц
- ^ Васіль Рагуля «Успаміны»
- ^ а б Язэп Малецкі «Пад знакам Пагоні», выдавецтва «Пагоня», Таронта, 1976
- ^ Юры Туронак «Вацлаў Іваноўскі і беларускае адраджэньне», «Архэ», 2-1999
- ^ Другі Ўсебеларускі Кангрэс (дакуманты)
- ^ Алег Гардзіенка Выбар несавецкай эліты — Беларусь Радыё Свабода