Шалфей

Шалфе́й (Salvia) — род кветкавых расьлінаў сямейства ясноткавых.

Шалфей
Кветкі лекавага шалфею (2006 г.)
Клясыфікацыя
Надцарства	Эўкарыёты
Царства	Расьліны
Падцарства	Зялёныя
Група	Стрэптафіты
Разьдзел	Стрэптафітныя
Тып	Вышэйшыя
Падтып	Судзінныя
Нададдзел	Насенныя
Аддзел	Кветкавыя
Кляса	Двухдольныя
Атрад	Ясноткакветныя
Сямейства	Ясноткавыя
Трыба	Мятныя
Бінамінальная намэнклятура
Salvia L.
Шалфей на Віківідах  Шалфей у Вікісховішчы ITIS 32680 · NCBI 21880

Апісаньне

Мае выгляд адна- і шматгадовай травы, хмызьняка і паўхмызьняка вышынёй 20—130 см Лісьце простае або перыстае. Кветкі жоўтыя, фіялетавыя, бэзавыя, белыя і чырвоныя ў коласападобных суквецьцях. Плод — арэшак.

Распаўсюджаньне

Налічвае звыш 700 відаў. Пашыраны паўсюдна ў хваёвых лясах, па сухіх схілах і ўздоўж дарог. Шэраг відаў вырошчваюць у якасьці лекавай культуры — лекавы шалфей, этэраалейнай — мускатны шалфей, дэкаратыўнай — цудоўны шалфей, а таксама меданоснай.

У Беларусі сустракаюцца 4 віды: адагнуты шалфей, дуброўны шалфей, кальчаковы шалфей і лугавы шалфей, што мае народную назву жаўрэц і занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі. Вырошчваецца 15 відаў.

Выкарыстаньне

Парасткі шалфею зьмяшчаюць горкія і дубільныя рэчывы, смалу, этэрны алей, сапанін і фітанцыд. У кулінарыі высушанае лісьце шалфею ўжываюць у якасьці вострай і горкай рэзкай прыправы ў салаце, падліве, паштэце і страве з фаршу. Таксама шалфеем запраўляюць першую страву. Лісьце ўжываюць для прыгатаваньня вострага напою. У парфумэрыі выкарыстоўваюць алей шалфею ў якасьці замацавальніка паху. Таксама шалфей карысны пры сухотах, запаленьні лёгкіх, горла (танзіліт), печані (гепатыт) і нырак (піеланэфрыт), насавым крывацёку і ў клімактэрычны пэрыяд. Расьліна мае зьвязвальнае дзеяньне і дапамагае пры болях і сэпсісе.

Вырошчваньне

Шалфей вырошчваюць 5—6 гадоў. Дзялянку ўскопваюць. Насеньне высяваюць на грады для атрыманьня расады. Праз 35—40 дзён расаду перасаджваюць пры наяўнасьці 3—5 сапраўдных лістоў на адлегласьці 10 см у шэрагі, між якімі па 20 см. Праз 3—4 тыдні пасьля перасадкі грады паліваюць, рыхляць міжрадзьдзе і праполваюць. Увосень уносяць арганічныя і калійна-фосфарныя ўгнаеньні, увесну — азотныя. У першы год лісьце зьбіраюць на пачаку квітненьня. Зрэзку робяць на вышыні 15—20 см ад глебы, пасьля чаго расьліну падкормліваюць і паліваюць. Улетку зьбіраюць 2—3 ураджаі парасткаў, якія аднаўляюцца за 40—50 дзён.