Аксыд

Аксы́д — гэта складанае хімічнае рэчыва, якое ўяўляе сабою злучэньне простых хімічных элемэнтаў з тленам.

Апісаньне

Аксыды адасабляюцца на солеўтваральныя й нясолеўтваральныя. Солеўтваральныя бываюць трох тыпаў: асноўнымі, кіслотнымі ды амфатэрнымі.

Прыкладам нясолеўтваральных аксыдаў можа быць: NO (аксыд азоту) — уяўляе сабою газ бяз колеру й паху, які можа ўтварацца пасьля навальніцы. Або CO (аксыд вугляроду) — газ бяз паху.

Асноўныя аксыды

Асноўныя аксыды — гэта складаныя рэчывы, якія ўтвараюць солі пры хімічнай рэакцыі з кісьлямі альбо кіслотнымі аксыдамі. З асновамі ды асноўнымі аксыдамі не рэагуюць. Прыкладам асноўных аксыдаў можа быць:

K₂O (аксыд калю) або CaO (аксыд вапню). Да асноўных аксыдаў адносяць аксыды мэталаў першай і другой валентнасьці.

Хімічныя ўласьцівасьці:

1. Узаемадзеяньне з вадою:

- узаемадзеяньне з вадою з утварэньнем асновы (лугу)

CaO+H₂O = Ca(OH)₂

2. Узаемадзеяньне з кісьлямі:

- узаемадзейнічаюць з кісьлямі, утвараючы солі й ваду (рашчына солі ў вадзе)

CaO+H₂SO₄ = CaSO₄+ H₂O

3. Пры ўзаемадзеяньні з кіслотнымі аксыдамі ўтвараюць солі:

CaO+CO₂=CaCO₃ (крэйда)

Кіслотныя аксыды

Кіслотныя аксыды — складаныя рэчывы, да якіх адносяцца аксыды немэталаў і аксыды мэталаў з V, VI і VII валентнасьцю. Яны ўтвараюць солі пры хімічным ўзаемадзеяньні з асновамі альбо асноўнымі аксыдамі. З кіслотнымі аксыдамі не рэагуюць.

Прыкладам асноўных аксыдаў можа быць:

CO₂ (дыяксыд вугляроду), P₂O₅ — (пентаксыд фосфару) утвараецца пры гарэньні белага фосфару й SO₃ — трыяксыд серкі.

Хімічныя ўласьцівасьці:

- рэагуюць з вадою:

CO₂+H₂O=H₂CO₃ (вугальная кісьля)

- рэакцыя з лугамі (асновамі):

CO₂+NaOH=Na₂CO₃

- узаемадзеяньне з асноўнымі аксыдамі:

CO₂+MgO=MgCO₃ (карбанат магну)

Амфатэрныя аксыды

Амфатэрныя аксыды — складаныя рэчывы, да якіх адносяцца аксыды мэталаў III, IV валентнасьці. Утвараюць солі ў рэакцыях з кісьлямі, кіслотнымі аксыдамі, асновамі ды асноўнымі аксыдамі. Нягледзячы на тое, што ZnO, Beo, SnO, PbO маюць валентнасьць 2, яны таксама ўваходзяць у сьпіс амфатэрных аксыдаў.

Хімічныя ўласьцівасьці амфатэрных аксыдаў даволі ўнікальны, бо яны маюць уласьцівасьці, як асноваў, так і кісьляў.

- рэакцыі з кіслотнымі аксыдамі:

ZnO+H₂CO₃ = ZnCO₃ + H₂O

- узаемадзеяньне з асновамі:

ZnO+2NaOH=Na₂ZnO₂+H₂O