Стэфан Зан
Стэфан Зан (таксама Стэфан Зань) (па-польску: Stefan Zan (Zań); 1803, в. Ішкальдзь[2], Наваградзкі павет, Гарадзенская губэрня — 23 траўня 1859, Нантэр, Францыя) — удзельнік паўстаньня 1830—1831 гадоў, тавянчык, малодшы брат Тамаша Зана.
| Стэфан Зан Stefan Zan (Zań) | ||||
| 1803 — 23 траўня 1859 | ||||
.jpg) Стэфан Зан на літаграфіі Ахіла Дэвэрыя[a] | ||||
| Месца нараджэньня | ||||
|---|---|---|---|---|
| Месца сьмерці | ||||
| Род войскаў | кавалерыя | |||
| Гады службы | 1831 | |||
| Званьне | падпаручнік | |||
| Камандаваў | партызанскі атрад, атрады рэгулярнай арміі | |||
| Бітвы/войны | Паўстаньне 1830—1831 гадоў | |||
| Узнагароды |
| |||
Біяграфія рэдагаваць
Паходжаньне рэдагаваць
Сапраўднае прозьвішча самога Стэфана і яго продкаў вымаўлялася мякка — «Зань»[3][4]. У часе вучобы брата Стэфана Тамаша Зана ў Віленскім унівэрсытэце вымаўленьне зь невядомых прычын пацьвярдзела і ў такім выглядзе замацавалася ў літаратуры[5], імаверна, па звычайным недаглядзе аднаго з службоўцаў канцылярыі[4].
Дзед Стэфана Зана — таксама Тамаш — быў бурмістрам у Радашкавічах, дзе меў зямельныя надзелы і арандаваў непадалёк адсюль маёнтак Селішча. Продкі Стэфана Зана па матчынай лініі жылі ва Ўзьдзе і былі перайшоўшымі з праваслаўя ўніятамі[6].
Бацька Стэфана — Караль Зан — атрымаў у спадчыну ўладаньні ў Радашкавічах. Удзельнічаў у паўстаньні Тадэвуша Касьцюшкі і пасьля яго здушэньня вярнуўся дамоў, але з пачаткам рэпрэсіяў у дачыненьні да паўстанцаў уцякае пад Каралявец[5].
Жыцьцяпіс рэдагаваць
З 30 красавіка 1831 г. далучыўся да лістападаўскага паўстаньня ў якасьці шэраговага, дзейнічаў на Падольлі, з 4 кастрычніка 1831 году падпаручнік 1 палка кракаўскай коньніцы[2]. 5 ліпеня 1831 году быў узнагароджаны Срэбным Крыжам ордэну Virtuti Militari[2]. 5 кастрычніка 1831 году адышоў у складзе корпусу Мацея Рыбінскага ў Прусію[2]. У жніўні 1832 году прыбыў у Францыю, сябраваў з Адамам Міцкевічам, быў тавянчыкам[2]. З 10 сьнежня 1832 году сябра Таварыства Літоўскае і зямель Рускіх, пачаткова належаў да закладу ў Буржэ, у 1833 перабраўся ў Парыж[2]. У кастрычніку 1851 жыў у Баціньёле[2]. Памёр у Нантэры[2].
Літаратура рэдагаваць
- Удзельнікі паўстання 1830–1831 гг. на Беларусі: Біябібліяграфічны слоўнік / В. В. Гарбачова. — Мн.: БДУ, 2004. — 400 с. — C. 148 — ISBN 985-485-144-3.
- Straszewicz J., Les Poloneis et les Poloneises de la Revolution du 29. XI. 1830, Paris 1832
Заўвагі рэдагаваць
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Straszewicz J., Les Poloneis et les Poloneises de la Revolution du 29. XI. 1830, Paris 1832
- ^ а б в г д е ё ж Удзельнікі паўстання 1830–1831 гг. на Беларусі: Біябібліяграфічны слоўнік / В. В. Гарбачова. — Мн.: БДУ, 2004. — 400 с. — C. 148 — ISBN 985-485-144-3.)
- ^ Мысліцелі і асветнікі Беларусі: Энцыкл. даведнік / Беларус. Энцыкл. / Гал. рэд. «Беларус. Энцыкл.»: Барыс Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 434—435. — 671 с.
- ^ а б Марціновіч А. А. Пакутнік за свабоду — «архіпрамяністы» Тамаш Зан // У часе прасветленыя твары: Гіст. эсэ, нарысы. — Мн.: Полымя, 1999. — С. 292. — ISBN 985-07-0297-4
- ^ а б Філаматы і філарэты / Укладанне, пераклад польскамоўных твораў, прадмова, біяграфічныя даведкі пра аўтараў і каментарыі К. Цьвіркі,. — Мн.: 1998. — С. 197. — 400 с. — (Беларускі кнігазбор).
- ^ Цьвірка, К. Вечны выгнаннік і пілігрым. Жыццё і творчасць Тамаша Зана. — 1994. — № 2. — С. 17—24.