Пётра Мсьціславец
Пётра (Пётар) Цімафе́евіч Мсьцісла́вец (пачатак XVI стагодзьдзя — па 1602) — беларускі[1] і ўсходнеславянскі першадрукар і гравёр.
Пётра Мсьціславец | |
| Імя пры нараджэньні | Пётра Цімафеевіч Мсьціславец |
|---|---|
| Род дзейнасьці | Друкарства |
| Дата нараджэньня | невядома |
| Месца нараджэньня | Амсьціслаў, Вялікае Княства Літоўскае |
| Дата сьмерці | не раней за 1578 |
| Месца сьмерці | Астрог, Валынскае ваяводзтва, Польскае каралеўсва, Рэч Паспалітая |
| Занятак | друкар |
| Бацька | Цімафей Мсьціславец |
| Маці | Эўдакія Мсьціславец |
Біяграфія
рэдагавацьНарадзіўся ў Амсьціславе ў сям’і купца Цімафея і Эўдакіі, у якіх апроч Пятра было двое дзяцей. Па сконе бацькі стрыечны брат маці — майстра будаўнік Васіль узяў хлопчыка да сябе вучнем. Магчыма разам зь дзязькам і апынуўся ў Маскве.
У 1564 годзе разам з Іванам Фёдаравым (Хведаровічам) выдаў у Маскве «Апостал» — першую датаваную расейскую друкаваную кнігу. У 1565 годзе таксама разам з Іванам Фёдаравым зрабіў два выданьні «Часоўніка» — кнігі якая выкарыстоўвалася ў тым ліку і для пачатковага навучаньня грамаце. У 1566 годзе празь зьвінавачваньні ў «пашырэньні ерасі», пагрозы фізычнай расправы і руйнаваньне друкарні[2] першадрукары мусілі былі пакінуць Маскву і вярнуцца ў Вялікае Княства Літоўскае.
На Айчыне на грошы і ў Заблудаўскім маёнтку Рыгора Хадкевіча разам з Івана Фёдаравым заснаваў новую друкарню, дзе яны карысталіся ўратаванымі з Масквы шрыфтам, дошкамі, застаўкамі і літарамі. У 1568—1569 гадох у Заблудаўскай друкарні яны выдалі «Эвангельле вучыцельнае» — зборнік размоваў і павучэньняў з тлумачэньнем эвангельскіх тэкстаў.
Улетку 1569 году пакінуў Івана Фёдарава і на прапанову братоў Зарэцкіх ад’ехаў у Вільню, дзе на грошы і ў доме віленскіх купцоў, братоў Кузьмы і Лукі Мамонічаў пабудаваў новую друкарню і стварыў новы шрыфт, дошкі, застаўкі і літары. У 1575 годзе ў віленскай друкарні Мамонічаў выдаў «Эвангельле Напрастольнае». Першым зрабіў шрыфт падобны да буйнога паўуставу, у наступным яго капіявалі паўсюдна дзе друкавалі «Эвангельле Напрастольнае». У 1576 годзе ў віленскай друкарні Мамонічаў выдаў «Псалтыр», які карыстаўся вялікім попытам у ВКЛ, Маскоўшчыне, ва ўкраінскіх землях.
У пасьляслоўях да гэтых двух выданьняў пералічвае імёны сваіх фундатараў — двух Зарэцкіх і двух Мамонічаў. З удзячнасьцю піша пра Зарэцкіх, пра тое як здолелі пасунуць яго да пачатку самастойнай працы — «понежа понудили есте нас недостойных выше наглея меры на сие дело». Таксама з удзячнасьцю піша пра Мамонічаў, якія забясьпечылі яго памяшканьнем у сваім доме і ва ўсім «изобильно его довольствовали». Пра сваю працу кажа вельмі сьціпла — не жадае Боскага пакараньня за марнагубства дадзенага Богам таленту.
Тады ж у віленскай друкарні Мамонічаў выдаў «Часоўнік». У тым жа годзе Мамонічы з палітычных матываў пастанавілі прыпыніць працу сваёй друкарні. Відаць, гэта супярэчыла ўмовам паміж імі і Пётрам Мсьціслаўцам, які быў незадаволены спыненьнем выдавецкай дзейнасьці. Зьвярнуўся ў суд дзеля падзелу друкарскай маёмасьці, паводле выраку мусіў быў атрымаць ўсё друкарскае абсталяваньне і 30 коп грошаў, а Кузьма Мамоніч кнігі: Эвангельлі, Псалтыры і Часоўнікі. Але вырак суда ня быў выкананы, і друкарня стаяла апячатаная. У 1577 годзе суд, відаць паводле запыту Пётры Мсьціслаўца, пацьвердзіў мінулагодні вырак наконт друкарскай маёмасьці.
Далейшы лёс паводле крыніцаў не прасочваецца. Але ведаючы, што Мамонічы не атрымалі нічога з маёмасьці Пятра Мсьціслаўца: ані шрыфтоў, ані дошак, ані літар, — а таксама ведаючы, што значная частка яго друкарскага матэрыялу, выкарыстаная ў астроскіх выданьнях 1590-х гадоў і пачатку 17 стагодзьдзя, магчыма ўявіць, што Пётар Мсьціславец зноў далучыўся да Івана Фёдарава і працаваў разам зь ім у друкарні, якую каля 1578 году ў Астрогу заснаваў Канстанцін Астроскі. Такім чынам жыцьцёвыя шляхі Пётры Мсьціслаўца і Івана Фёдарава зноў перакрыжаваліся, але не на вялікі час. Па тым, як Іван Фёдараў у 1582 годзе пакінуў Астрог, відаць, менавіта Пётра Мсьціславец узначаліў астроскую друкарню, бо вялікае выданьне «Кніга аб постнічастве» Васіля Вялікага 1594 году і «Часаслоў» 1602 году надрукаваныя ў Астрозе ня толькі яго віленскім шрыфтам, з выкарыстаньнем яго віленскіх дошак, вялікіх і малых заставак, буйных літар, але ў іх відаць і яго тэхнічныя прыёмы, аналягічныя віленскім.
Дакладная дата сьмерці невядомая, але з усяго відаць, па 1602 годзе.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Мсціславец Пётар // Чалавек і грамадства. Энцыкл. — Менск, 1998.
- ^ Саверчанка І. Хто заснаваў кнігадрукаванне ў Маскве? // 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. — Менск, 1993. С. 36.
Літаратура
рэдагаваць- 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. І. Саверчанка, З. Санько. — Менск: Рэдакцыя газеты «Звязда», 1993. — 80 с.
- Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7.
- Зернова А. С. Первопечатник Петр Тимофеев Мстиславец // Исследования и материалы. Сб. IX. — М., «Книга», 1964. С. 77—111.