Паштальён (верш)
«Паштальён» (па-польску: Pocztylion) — дэбютны верш Уладзіслава Сыракомлі. Адносіцца да жанру гутаркі[1], які надалей паэт актыўна разьвіваў.
| Паштальён | |
| па-польску: Pocztylion | |
.jpg) Малюнак Вацлавы Флеор (1912) | |
| Жанр: | Верш Гутарка |
|---|---|
| Аўтар: | Уладзіслаў Сыракомля |
| Мова арыгіналу: | польская |
| Год напісаньня: | Красавік 1844 |
| Публікацыя: | 1844 |
| Выдавецтва: | Язэп Крашэўскі |
| Колькасьць старонак: | 4 |
| Пераклад на беларускую: | 1890 |
| Перакладчык: | Янка Лучына, Максім Лужанін |
 Вікікрыніцы зьмяшчаюць поўны тэкст гэтага твору | |
Твор быў апублікаваны ў віленскім часопісе «Athenaeum» (Т. 6, 1844)[2] Язэпа Крашэўскага. Верш меў падзагаловак «народная гутарка» (па-польску: gawęda gminna), быў падпісаны крыптанімам NN. У публікацыі адзначана, што верш напісаны ў красавіку, але, паводле Уладзімера Мархеля, — у траўні[3]. У 1853 г. твор увайшоў у зборнік «Гутаркі і дробныя вершы» (па-польску: Gawędy i rymy ulotne Władysława Syrokomli)[4].
Прататып рэдагаваць
Верш заснаваны на гісторыі з жыцьця старога селяніна, пачутай пісьменьнікам у адзін кірмашовы дзень у мірскай карчме[5]. У маладыя гады гэты селянін служыў фурманам на пошце ў Міры. У вёсцы, непадалёку ад тых мясьцінаў, жыла яго каханая. Неяк сярод ночы, у лютую завею, разбудзіў яго пісар і загадаў сьпешна везьці лісты. Дарогаю пачулася фурману, што ў полі нехта, заблудзіўшыся, кліча на дапамогу, просіць паратунку. Ён памкнуўся на голас, але перадумаў, хацеў хутчэй справіцца з заданьнем. Вяртаючыся назад, паштальён убачыў каля дарогі замёрзлую дзяўчыну. Жах і адчай ахапіў яго, калі, падышоўшы бліжэй, пазнаў у незнаёмай сваю каханую[6]. Паэта так уразіла, што ён у тую ж ноч запісаў гэта вершам[7].
Рэдакцыі рэдагаваць
Першапачаткова ў вершы былі радкі, дзе тлумачылася, што паштальён мусіў спяшацца, інакш бы атрымаў пакараньне нагайкай. Пазьней гэтае чатырохрадкоўе апускалася[8].
Пераклады рэдагаваць
У 1868 г. Леанід Трэфалеў вольна[9] пераклаў верш Сыракомлі на расейскую мову, дзякуючы чаму верш стаў надзвычайна папулярнай песьняй у Расеі[10]. У 1879 г. ў Маскве выйшаў зборнік выбраных твораў песьняра ў перакладзе на расейскую, дзе быў зьмешчаны і новы пераклад пад назвай «Почтарь» паэта Ліядора Пальміна[11].
На ўкраінскую мову перакладаў Міхайла Старыцкі, упершыню апублікаваў у зборніку «З даўняга сшытка. Песьні і думы» (па-ўкраінску: З давнього зшитку. Пісні і думи) 1881 г.[12] У 2014 г. з’явіўся аматарскі пераклад Валерыя Якаўчука[13].
Упершыню на беларускую мову верш пераклаў Янка Лучына і апублікаваў у № 19 «Мінскага лістка» 1890 года («Ямшчык»)[14]. Гэты пераклад увайшоў у пасьмяротны зборнік Лучыны «Вязанка» (1903)[15]. Пазьней верш перакладаў Максім Лужанін[16].
У культуры рэдагаваць
Уладзімер Уродніч напісаў карціну «Калі я на пошце служыў ямшчыком» (1999)[17].
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Старычонак, В. Дз. 150 сачыненняў па беларускай літаратуры. — 1999. — С. 99.
- ^ Pocztylion // Athenaeum. — Wilno: J. I. Kraszewski, 1844. — Т. 6. — С. 205-208.
- ^ Мархель, У. І. Вяшчун славы і волі. — 1989. — С. 16.
- ^ Syrokomla, Wł. Gawędy i rymy ulotne Władysława Syrokomli. — Wilno: Księgarnia pod firmą Zawadzki i Węcki, 1853. — 95 с.
- ^ Мархель, У. І. Лірнік вясковы. — 1983. — С. 29.
- ^ Старычонак, В. Дз. 150 сачыненняў па беларускай літаратуры. — 1999. — С. 98.
- ^ Мархель, У. І. Лірнік вясковы. — 1983. — С. 29.
- ^ Мархель, У. І. Лірнік вясковы. — 1983. — С. 41-42.
- ^ Ткачэнка, Дз. Знаете ли вы, что знаменитая песня «Когда я на почте служил ямщиком» связана с Копыльщиной? (бел.) // Слава працы. — 02.10.2018.
- ^ Старычонак, В. Дз. 150 сачыненняў па беларускай літаратуры. — 1999. — С. 98-99.
- ^ Кондратовичъ, Л. Избранныя стихотворенія Людвига Кондратовича (Владислава Сырокомля). — Москва: В. М. Лавровъ и В. А. Федотовъ, 1879. — Т. 1. — С. 1-4. — 462 с.
- ^ Старицький, М. Поштар (укр.) // Мисленне древо.
- ^ Сирокомля, В. Ямщик (укр.) // Клуб Поезії. — 30.09.2014.
- ^ Абрамавічус, Вл. Библиография по белорусской литературе XIX века. — 1949. — С. 36.
- ^ Лучына, Я. Вязанка. — Пецербургъ: 1903.
- ^ Сыракомля, У. Выбраныя творы. — 2010. — С. 95-97.
- ^ Уродніч Уладзімір Васільевіч // Беларусь у асобах і падзеях.
Літаратура рэдагаваць
- Абрамавічус, Вл. Библиография по белорусской литературе XIX века. — Вильнюс: 1949.
- Мархель, У. І. Вяшчун славы і волі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1989. — 62 с. — ISBN 5-343-00-403-2
- Мархель, У. І. Лірнік вясковы. — Мінск: Навука і тэхніка, 1983. — 192 с.
- Старычонак, В. Дз. «Лірнік зямлі беларускай». Творчасць Уладзіслава Сыракомлі // 150 сачыненняў па беларускай літаратуры. — Мінск: Вышэйшая школа, 1999. — С. 97-100. — 10тыс. ас.
- Сыракомля, У. Выбраныя творы. — Мінск: Беларуская навука, 2010. — 584 с. — 1000 ас. — ISBN 978-985-6976-06-6