Паспалітае рушэньне
Паспалі́тае рушэ́ньне — усеагульная мабілізацыя, агульная выправа ў Вялікім Княстве Літоўскім[1]. Ахоплівала ўсіх гаспадароў зямлі. Памер вайсковай павіннасьці вызначала велічыня зямельнага надзелу. Ухвалу (пастанову) аб скліканьні рушэньня мог прыняць толькі Вальны сойм.
Гісторыя рэдагаваць
Вялікі князь Ягайла ў сваёй (лацінскай) грамаце ад 20 лютага 1387 году засьведчыў беспасярэднюю повязь тагачаснай назвы паспалітага рушэньня ў мове народу Літвы — ліцьвінаў — зь дзяржаўным гербам Пагоняй[2]:
|
…паводле старажытнага звычаю, перасьлед ворага ёсьць абавязкам кожнага мужчыны ў нашым краі; гэткае паспалітае рушэньне дзеля выгнаньня ворага з нашае Літоўскае зямлі па-народнаму завецца „пагоня“.
Арыгінальны тэкст (лац.)
...Quotiescunque etiam hostes et adversarios nostros et ipsius terrae nostrae Lithuanicae fugitivos insequi opportuerit, ad insequutionem huiusmodi, quod роgоniа vulgo dicitur, nоn solum armigeri, verum etiam omnis masculus, cuiuscunque status aut conditionis extiterit, dummodo аrmа bellicosa gestare poterit, proficisci teneatur. |
|
З прывілею вялікага князя літоўскага Ягайлы, 20 лютага 1387 г. | ||
Паводле беларускага гісторыка і археоляга Міхася Ткачова, старажытная ваенная традыцыя народнай пагоні была найважнейшай функцыяй арганізацыі жыцьця і побыту ўсходнеславянскіх плямёнаў, калі кожны чалавек быў у адказе за жыцьцё супляменьніка. У выпадку раптоўнага нападу супраціўніка і захопу ў палон суродзічаў кожны мужчына, які меў права насіць зброю, мусіў пехатою або конна кідацца ў пагоню за ворагам, каб адбіць палон. Ва ўмовах ваеннай дэмакратыі традыцыя народнай пагоні выконвалася безумоўна і захоўвалася стагодзьдзямі і ў эпоху Русі, і ў часы Вялікага Княства Літоўскага[3].
У XVI—XVII стагодзьдзях асноўную частку паспалітага рушэньня складала шляхта[4].
- Харугвы паспалітага рушэньня (з Пагоняй)
-
Гарадзенскі павет, XVII ст. -
Слонімскі павет, 1747 г. -
Троцкі павет, XVI ст.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Глядзіце таксама рэдагаваць
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. Кн. 1. — Мн., 2001. С. 559.
- ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 78—79.
- ^ Ткачоў М. Беларускія нацыянальныя сімвалы // ЭГБ. — Мн.: 1993 Т. 1. С. 391.
- ^ Сагановіч Г. Паспалітае рушэнне // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 405.
Літаратура рэдагаваць
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0