Марцінас Мажвідас
Марцінас Мажвідас, Марцін Мажвід[1] (лац. Martinus Mosuidius, лет. Martynas Mažvydas; к. 1510, Жамойць, Вялікае Княства Літоўскае — 21 траўня 1563, Рагніт, Прусія) — летувіскі першадрукар і пісьменьнік.
Марцінас Мажвідас | |
| Martynas Mažvydas | |
 Помнік Марцінасу Мажвідасу ў Нацыянальнай бібліятэцы Летувы | |
| Род дзейнасьці | першадрукар, пісьменьнік, сьвятар |
|---|---|
| Дата нараджэньня | к. 1510 |
| Месца нараджэньня | Жамойць, Вялікае Княства Літоўскае |
| Дата сьмерці | 21 траўня 1563 |
| Месца сьмерці | Рагніт, Прусія |
| Месца вучобы | |
| Занятак | пісьменьнік, тэоляг, перакладнік |
| Подпіс | 
|
Жыцьцяпіс
рэдагаваць
Нарадзіўся ў заходняй Жамойці (Вялікае Княства Літоўскае) каля Новага Места(lt). З маладых гадоў далучыўся да Рэфармацыі. У 1539—1542 роках навучаўся ў Віленскай пратэстанцкай калегіі. Падчас перабываньня ў Вільні пазнаёміўся з Абрагамам Кульваю і Юрыем Заблоцкім(lt), творы якіх пазьней выдаваў.
З прычыны перасьледу каталіцкай царквы Мажвідас у 1546 року прыняў запрашэньне прускага герцага Альбэрта і пераехаў у Каралявец, дзе вывучаў багаслоўе ў Альбэртынскім унівэрсытэтце (1546—1548).
Дзеля пашырэньня пратэстанцкай веры ў Прусіі герцаг Альбэрт спрыяў перакладу і выданьню лютэранскіх тэкстаў па-старапруску і летувіску. У 1547 року, яшчэ падчас навучаньня, Мажвідас з калегамі выдалі першую летувіскамоўную кнігу «Катэхізісу простыя словы» (лет. Catechismusa Prasty Szadei), перакладзенай з польскамоўнага выданьня Лютэравага «Kleiner Katechismus».
У 1549 року Мажвідас быў пастаўлены сьвятаром у Рагніце. Тут ён выдаў «Песьню сьвятога Амброзія» з прадмовай па-летувіску. У 1554 року стаў архідыяканам Рагніту. У 1559 року выдаў у Кёнігзбэргу пераклад зь нямецкай мовы «Формы хрышчэньня». Сярод іншых ягоных працаў — першы летувіскі сьпеўнік «Хрысьціянскія гімны», выдадзеныя ўжо па ягонай сьмерці Барталямэўсам Вілентасам.
Памёр у Рагніце.
Бібліяграфія
рэдагаваць- Catechismvsa prasty szadei, makslas skaitima raschta yr giesmes… — Königsberg: H. Weinreich, 1547. — 79 p.
- Giesme s. Ambraseijaus bey s. Augustina… — Königsberg. H. Weinreich, 1549. — 16 p.
- Forma chrikštima… — Königsberg: J. Daubman, 1559. — [42] p.
- Gesmes chriksczoniskas, gedomas bažniczosu per adventa ir kaledas ik gramniču / [išleido B.Vilentas]. — Königsberg: J. Daubman, 1566. — [94] p.
- Gesmes chrikščoniškas, gedomas bažniczosu per velikas ir sekminias ik adventa / [parengė ir išleido B.Vilentas]. — Königsberg: J. Daubman, 1570. — [350] p.
- Lietuviškos maldos. — Karaliaučius, 1574.
- Trumpas klausimas ir prieprovimas… // M.Liuteris Enchiridion: Katechismas mažas… — Königsberg: G.Osterberger, 1579, p. [67—72].
- Parafrasis permanitina poteraus malda… — Königsberg, G. Osterberger, 1589. — 14 p.
Ушанаваньне памяці
рэдагавацьУ 1979 року бронзавая статуя Мажвідаса пастаўленая ў Бірштанах, у 1997 року — у Клайпедзе. З 1988 року імя Марцінаса Мажвідаса носіць Нацыянальная бібліятэка Летувы.
Імя Мажвідаса носяць вуліцы ў Вільні[3], Коўне й іншых населеных пунктах Летувы.
У 1990 року ў гонар Мажвідаса выдадзеная мастацкая маркіраваная капэрта.
Заўвагі
рэдагаваць- ^ «катехизмъ по жомоитьску друкованыи»
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Саверчанка І. Aurea mediocritas. Кніжна-пісьмовая культура Беларусі. Адраджэнне і ранняе барока. — Менск: Тэхналогія, 1998. С. 14.
- ^ Lebedys J. Lietuvių kalba XVII—XVIII a. viešajame gyvenime. — Vilnius, 1976. P. 111.
- ^ M. Mažvydo gatvė Vilniuje (лет.) Vilniaus katalogas Праверана 2016-12-10 г.
Літаратура
рэдагаваць- Bense, Gertrud: Zum regionalen und personalen Umfeld des früheren preußisch-litauischen Schrifttums. In: Annaberger Annalen. Bd. 4 (1996). S. 55—67.
- Korsakas, Kostas et all. Martynas Mažvydas: Pirmoji lietuviška knyga. — Vilnius, 1974.
- Trilupaitienė, Jūratė. Martynas Mažvydas: The First Lithuanian Hymns — Vilnius: Baltos lankos, 1998. — 27 p.