Людміла Краскоўская
Людмíла Краскоўская (славацк. Ľudmila Kraskovská, 26 чэрвеня 1904, Вільня — 26 чэрвеня 1999, Браціслава, Славаччына) — славацкая гістарыца, археалягіня, літаратарка, дзяячка навукі, культуры і мастацтва беларускага паходжаньня. Кандыдатка гістарычных навук. Дачка беларускага грамадзкага дзеяча, пэдагога Івана Краскоўскага.
Людміла Краскоўская, славацк.: Ľudmila Kraskovská | |
| Дата нараджэньня | 26 чэрвеня 1904 |
|---|---|
| Месца нараджэньня | Вільня |
| Дата сьмерці | 26 чэрвеня 1999 |
| Месца сьмерці | Браціслава, Славаччына |
| Месца пахаваньня | |
| Грамадзянства | Чэхаславаччына, пазьней Славаччына |
| Месца вучобы | Віленская беларуская гімназія, Карлаў унівэрсытэт, Украінскі вышэйшы пэдагагічны інстытут імя Міхаіла Драгаманава |
| Занятак | археоляг, мастацтвазнаўка, гісторык, пісьменьніца |
| Навуковая сфэра | археалёгія, нумізматыка, музэйая справа |
| Месца працы | Нацыянальны музэй Прагі, Славацкі нацыянальны музэй |
| Вядомая як | Археалягіня, нумізматка |
| Навуковая ступень | Кандыдатка гістарычных навук |
| Бацька | Іван Краскоўскі |
| Узнагароды | Ляўрэатка прэміі імя Андрая Кмеця (1969), прэміі імя Войцэха Будзінскага-Крычку (1996) |
Жыцьцяпіс
рэдагавацьНарадзілася 26 чэрвеня (9 ліпеня) 1904 году ў Вільні. Да выезду ў бежанства ў 1915 г. вучылася ў віленскай школе. Разам зь сям’ёй жыла ў Кіеве, Тыфлісе. У 1921 годзе праз Стамбул, Атэны, Вену, Бэрлін, Коўну сям’я вярнулася ў Вільню, дзе яна паступіла ў 7-ы кляс Беларускай гімназіі. Дапамагаючы І. Луцкевічу, заахвоцілася вывучэньнем музэйнай справы, старажытнасьцяў, матэрыяльнай культуры продкаў[1].
Пасьля пераезду сям’і ў Дзьвінск у 1922 годзе паступіла ў 10-ы клас Дзьвінскай беларускай дзяржаўнай гімназіі. Разам з П. Мірановічам удзельнічала ў мастацкім афармленьні спэктакляў[2].
З 1924 году стыпэндыятка чэскага ўраду, жыла ў Празе. Вучылася адначасова ў дзьвюх праскіх навучальных установах: Карлавым унівэрсытэце (1924—1929) на філязофскім факультэце і Ўкраінскім вышэйшым пэдагагічным інстытуце імя М. Драгаманава (1924—1927), вывучала археалёгію, гісторыю мастацтваў. У 1929—1931 гг. працавала навуковай кіраўніцай у Нацыянальным музэі ў Празе. У 1930 годзе абараніла дысэртацыю «Заходнія ўплывы ў архітэктуры X—XIII стагодзьдзяў ва ўсходніх славянаў». Надалей пытаньнямі гісторыі архітэктуры не займалася, у сфэру навуковых інтарэсаў Л. Краскоўскай увайшлі музэйная справа, нумізматыка, археалёгія. З 1931 па 1988 г. загадвала археалягічным аддзелам Славацкага нацыянальнага музэя (Браціслава). Адна з заснавальніцаў сучаснай славацкай археалёгіі, стала першай жанчынай у пасьляваеннай Чэхаславаччыне — кандыдаткай гістарычных навук[3].
У 1927 і 1929 гг. наведвала бацькоў у Менску, а ў 1936 годзе на іх высылцы ў Куйбышаве. Яе рэпрэсаваныя два браты загінулі[1].
У 1952 годзе дамаглася перавезьці былога ссыльнага, хворага бацьку ў Браціславу. Архіў яго перадала ў Цэнтральную бібліятэку НАН Беларусі[1].
Памерла 26 чэрвеня 1999 году, ў дзень свайго нараджэньня, сустрэўшы 95-гадовы юбілей. Пахаваная побач з бацькам на браціслаўскіх могілках Славічча ўдальле[4].
Навуковая дзейнасьць
рэдагавацьЛюдмілай Краскоўскай было праведзена больш як 50 археалягічных раскопак. Аўтарка 4 кніг па археалёгіі на славацкай і ангельскай мовах, напісала каля 270 артыкулаў па археалёгіі, нумізматыцы. Брала ўдзел у навуковых канфэрэнцыях, зьездах у Польшчы, Вугоршчыне, Нямеччыне, Югаславіі, Аўстрыі, Баўгарыі, Румыніі, СССР[1].
Грамадзкае жыцьцё
рэдагавацьУ 1920—1930–х гадах Л. Краскоўская падтрымлівала шчыльныя сувязі з прадстаўнікамі розных пакаленьняў дзеячаў беларускай нацыянальнай інтэлігенцыі, якія пры сваім непасрэдным удзеле, ці апасродкавана вызначалі (ці сьведчылі) беларускі палітычны спэктар, былі ў авангардзе беларускага культурна–асьветніцкага руху ў тагачаснай Празе. Л. Краскоўская была вельмі дасьведчанай у пытаньнях беларускай грамадзка–палітычнай, культурнай чыннасьці ў Чэхаславаччыне міжваеннага пэрыяду (1920—1938 гг.)[1].
У асабістым архіве шмат дзесяцігодзьдзяў захоўвала дакумэнты гэтага часу, у тым ліку ліставаньне з У. Пігулеўскім, Я. Варонкам, Ю. Дрэйзіным, кнігі з дарчымі надпісамі[2].
Была непасрэдна знаёмая з У. Жылкам. Амаль 45 год вяла ліставаньне з У. Калесьнікам, які займаўся зборам, асэнсаваньнем і выданьнем творчай спадчыны У. Жылкі.
Напісала ўспаміны пра У. Жылку, Віленскую і Дзьвінскую гімназіі, а таксама пра свайго бацьку[5].
Сярод яе знаёмых і сяброў былі таксама выбітныя прадстаўнікі ўкраінскай нацыянальнай дыяспары. Адным зь іх быў Мікола Біцінскі (псэўданім Микола Оверкович) — пісьменьнік, мастак, геральдыст (дарэчы, аўтар праекту надмагільнага помніка П. Крэчэўскаму). У Славацкім нацыянальным музэі захаваўся віншавальны адрас з нагоды абароны дысэртацыі Л. Краскоўскай у Карлавым унівэрсытэце (1930). Віншавальны адрас напісаны вершам і па–мастацку аформлены, тэкст пададзены ў каліграфічным выкананьні.
У 1999 годзе ў г. Прэшаў (Славаччына) выйшла кніга па-ўкраінску Людмілы Краскоўскай «З давніх часів»[6].
Яе называлі «Нестаркай славацкай археалёгіі і нумізматыкі», украінскай патрыёткай. Але яна не забыла родную беларускую мову і толькі прасіла «скантраляваць» яе допісы: «…я пішу яшчэ па М. Гарэцкаму»[7].
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б в г д Людміла Краскоўская. Згуртаванне беларусаў свету «Бацькаўшчына», https://web.archive.org/web/20220630132821/https://zbsb.org/news/persons/1022/
- ^ а б М. Трус, Браціслаўскі эпісталярый: славацка-беларускі архіўны дыскурс 20 ст., Мінск, «Беларуская навука», 2019, с. 24-25.
- ^ М. Трус, Браціслаўскі эпісталярый: славацка-беларускі архіўны дыскурс 20 ст., Мінск, «Беларуская навука», 2019, с. 25.
- ^ Крывіцкія руны: Беларускія пісьменнікі Латвіі / Укл. i прадм. С. Панізьніка. — Мн.: «Беларускі кнігазбор», 2003, с. 160-161.
- ^ М. Трус, Браціслаўскі эпісталярый: славацка-беларускі архіўны дыскурс 20 ст., Мінск, «Беларуская навука», 2019, с. 24.
- ^ Людміла Краскоўская, З даўніх часоў (урывак з успамінаў), Запісы БІНіМ. №36, с. 181-215.
- ^ М. Трус, Браціслаўскі эпісталярый: славацка-беларускі архіўны дыскурс 20 ст., Мінск, «Беларуская навука», 2019, с. 23.