Вікіпэдыя

Людвіка Жыцкая

Пісьменьніца, паэтка, настаўніца

Людвіка Жыцкая (па-польску: Ludwika Życka, па-летувіску: Liudvika Życkaitė; нар. 1859, Вільня — пам. пасьля 1939)— польская паэтка, пісьменьніца, фэміністка, настаўніца, пэдагогіца, грамадзкая дзеячка, публіцыстка, актывістка «Асьветы» зь Вільні. Сястра Ўладзіславы Жыцкай.

Людвіка Жыцкая
польск. Ludwika Życka
Асабістыя зьвесткі
Нарадзілася 1859
Вільня
Памерла пасьля 1939 году
Род Жыцкія
Бацькі Юзэф Жыцкі
Пелагея з Радзішэўскіх
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці паэтка, пісьменьніца, публіцыстка, пэдагогіца
Мова польская мова
Узнагароды
Ордэн адраджэньня Польшчы

Жыцьцяпіс рэдагаваць

Дзяцінства і маладосьць рэдагаваць

Дзяцінства правяла ў радавым маёнтку маці пад Вільняй, пасьля жыла ў маёнтку бацькі Жыцкішкі(lt) (па-летувіску: Žičkiškė, па-польску: Życkiszki) у 4 км ад места Расены[1]. Людвіка арганізавала там таемную школу для навучаньня дзецяй[1]. У 1882 годзе паехала вучыцца ў Варшаву й Кракаў. У 1888 г. пачала настаўніцкую дзейнасьць на Меншчыне[1]. У 1902 г. назаўсёды пасялілася ў Вільні[1]. Зь вялікай аддачай яна ўключылася ў асьветніцкую дзейнасьць[1]. Прымала ўдзел у дзейнасьці "Таварыства Сяброў Маладых Навучэнцаў (па-польску: Towarzystwo Przyjaciół Uczącej się Młodzieży), якое было заснавана ў Менску ў 1910 годзе. У таварыстве Людвіка Жыцкая адказвала за сэкцыю рэфэратаў і навуковых размоваў[2]. Ад Таварыства «Асьвета» (легалізаванага ў 1906 г.) выконвала абавязкі інспэктара таемных польскіх школ на Віленшчыне, актыўна дзейнічала ў сэкцыі чытаньня. Пра свае матывы настаўніцкай дзейнасьці расказвала потым наступнае:

  Навучаньне замерла, замерла ўсялякае грамадзкае жыцьцё. За адное слова, сказанае па-польску ў грамадзкім месцы, штраф складаў 25-50 руб. Школьнік, які на вуліцы размаўляў з бацькамі на роднай мове, рызыкаваў быць выключаным са школы з «воўчым білетам».  

Публіцыстычная і літаратурная дзейнасьць рэдагаваць

Людвіка Жыцкая супрацоўнічала са шматлікімі газэтамі й часопісамі: «Сябра народу» («па-польску: Przyjacіel Ludu»), «Віленскі золак» («па-польску: Zorza Wіleńska»), «Кур’ер Літоўскі» («па-польску: Kurіer Lіtewskі»»), «Віленскі ганец» («па-польску: Gonіec Wіleńskі»), «Сямейныя вечары» («па-польску: Wіeczory Rodzіnne»»), «Пэдагагічны агляд» («па-польску: Przegląd Pedagogіczny»),[3]. Людвіка публікавала даклады, рэцэнзыі, калёнкі й невялікія празаічныя й паэтычныя творы[1]. Найдаўжэй яна была зьвязаная з «Przyjacielem» і «Dziennikiem Wileńskim»[4][1]. У 1912 г. у Вільні выдала «Казачныя рэчы» («па-польску: Rzeczy bajeczne»),[1]. Накладам «Przyjaciela» ў 1912 г. выйшла яе брашура з поўнай наўвай «Ксёндз Пётар Скарга» («па-польску: Ksiądz Piotr Skarga»)[1]. Выдавала й рэдагавала ў Вільні двухтыднёвік для жанчын «Наша вогнішча» («па-польску: Nasze Ognіsko») (1913—1914), а з 1924 г. — двухтыднёвік «Пробліск» («па-польску: Promyk»)[1]. На старонках «Naszego Ogniska» быў надрукаваны яе раман «Z prądem»[1]. На старонках газэтаў таксама ўзымала тэму змаганьня жанчынаў за аднолькавыя правы, асьвятляла падзеі руху за эмансыпацыю жанчын[5]. У гэты час шмат падарожнічала па Францыі й Італіі[1]. У 1910 годзе жыла ў Горадне, дзе падтрымліва Элізу Ажэшка, якая пакутавала на цяжкую хваробу сэрца. Некаторы час жыла ў Варшаве, дзе зьблізілася з дзеячкамі польскага фэміністычнага руху Паўлінай Кучальскай-Рэйншміт(pl) і Сафіяй Пэрэз Казанова(pl). З Сафіяй Пэрэз, жонкай прафэсара Вінцэнта Лютаслаўскага(pl), Людвіку аб’ядноўвалі ня толькі фэміністычныя, але пры гэтым кансэрватыўныя палітычныя погляды. У Варшаве таксама была рэдактам «Тыднёвіку Моды і Раману» («па-польску: Tygodnik Mód i Powieści»)[6].

Міжваенны пэрыяд рэдагаваць

Пасьля Першай сусьветнай вайны тры гады жыла ў Вількаміру, дзе выкладала францускую мову ў мясцовай гімназыію. Падчас працы настаўніцай падпісалася пад пэтыцыяй аб адкрыцьці польскай школы ў Вількаміру, што выклікавала незадавальненьне ўладаў Літвы, у выніку чаго настаўніца была вымушана пакінуць Вількамір у пераехаць у Вільню, пасьля паходу Люцыяна Жалігоўскага знаходзілася пад кантролем Польшчы, дзе працавала настаўніцай у гімназыі імя Адама Міцкевіча. У міжваенны пэрыяд яна працягвала супрацоўніцтва з «Dzіennіk Wіleńskі», пэрыядычна пісала таксама для «Słowo» і «Kurіer Wіleńskі» (там надрукавала некалькі апавяданьняў)[7][1]. 3 сакавіка 1925 году апублікавала сваё апавяданьне «Аднагодкі. Расказ з жыцьця» («па-польску: Jednolatki. Opowiadanie z życia»)[a] на старонках часопіса «Сёньня й заўтра» («па-польску: Dziś i jutro»)[8]. У 1930 годзе яна апублікавала ў «Dzіennіku Wіleńskі» разгорнуты нарыс «Нарыс дзейнасьці польскай таемнай асьветы на землях усходніх» («па-польску: Zarys dziejów polskiej tajnej oświaty na ziemiach wschodnich»)[1]. У 1939 г. у Варшаве была выдадзена яе манаграфія (напісаная супольна з Міхалінай Лэнскай) пад назвай манаграфія «Дзейнасьць палякаў Меншчыны пасьля паўстаньня» («па-польску: Dzіałalność popowstanіowa Polaków na zіemі mіńskіej»)[9]. Мелася на ўвазе паўстаньне 1863—1864 гадоў. У кнізе была апісана асьветніцкая праца, грамадзка-культурная й палітычная дзейнасьць палякаў Меншчыны ў гэты пэрыяд. У 1925 годзе была ўзнагароджана Кавалерскім крыжам Ордэну Адраджэньня Польшчы[1]. Уваходзіла ў Прафзьвяз польскіх пісьменьнікаў у Вільні[1]. Сярод літаратурных дасягненьняў Людвікі Жыцкай варта адзначыць творы для дзяцей, казкі, сатыры (напрыклад, Rzeczy bajeczne, Wіlno 1912), раман «Тыя дзьве» («па-польску: Te dwie»») (Вільня, 1924). Яна таксама аўтар Практыкаваньняў для навучаньня правільнаму пісьму й чытаньню кніг для дзяцей («па-польску: Początkowe ćwiczenia do nauki poprawnego pisania»»)[1].

Сяброўства з пісьменьніцамі рэдагаваць

Людвіка Жыцкая сябравала з Элізай Ажэшка й Марыяй Канапніцкай. Захалася ліставаньне Людвікі з паэткамі[10]. Апошні час жыцьця Элізы Ажэшкі Людвіка Жыцкая правяла зь ёй у Горадне. Сябравала з пісьменьніцай Эмай Дмахоўскай. У 1932 годзе прысьвяціла ёй працу пад назвай «Emma Jeleńska-Dmochowska. Strażniczka kresowa»[11].

Творы і працы рэдагаваць

Заўвагі рэдагаваць

  1. ^ У рэфлексыйным апавяданьні расказваецца пра жыцьцё князя Фэрдынанда Радзівіла(pl) (польскага палітыка й дэпутата Райхстагу) і Шымана Караля Сурэвіча (студзеньскі паўстанец) з асаблівым акцэнтам на іх адданасьць нацыянальнай справе.

Крыніцы рэдагаваць

  1. ^ а б в г д е ё ж з і к л м н о п р Mieczysław Jackiewicz, Biografia, Ludwika Życka, kwartalnik Znad Wilii, Wilno, 2021, 1 (85), s. 104—105.
  2. ^ Ludwіka Życka, Michalina Łęska. Dzіałalność popowstanіowa Polaków na zіemі Mіńskіej: (materіały і wspomnіenіa). — Warszawa: nakł. Koła Przyjacіół Uchodźców z Mіńszczyzny, 1939., s. 102.
  3. ^ Mieczysław Jackiewicz Wileński słownik biograficzny (wydanie drugie poszerzone). — Bydgoszcz: Zaklad Poligraficzny SPRINT Tomasz Toczkiewicz, 2008. — С. 602. — 605 с. — ISBN 978-83-87865-59-7
  4. ^ Liliana Narkowicz, Sprawa Wilna i Ziemi Wileńskiej na łamach «Dziennika Wileńskiego» pod koniec 1918 roku
  5. ^ Ludwika Życka, O równouprawnieniu kobiet Dziennik Wileński : polityczny, społeczny i literacki. R. 2, № 289, s. 1-2.
  6. ^ Tygodnik Mód i Powieści
  7. ^ Irena Fedorowicz, Ludwika Życka // Encyklopedia Ziemi Wileńskiej, t. II. Literatura od XVI w. do 1945 r. Oprac. M. Jackiewicz, Biblioteka Wileńskich Rozmaitości, Seria B, nr 53, Bydgoszcz, 2004, s. 277—278.
  8. ^ ks. Piotr Jaworski, Paweł Juśko, Wychowanie obywatelsko-patriotyczne na łamach czasopisma «Dziś i Jutro» w okresie międzywojennym, s. 495.
  9. ^ Życka, Ludwіka і Łęska, Mіchalіna. Dzіałalność popowstanіowa Polaków na zіemі Mіńskіej: (materіały і wspomnіenіa). — Warszawa: nakł. Koła Przyjacіół Uchodźców z Mіńszczyzny, 1939.
  10. ^ Życka, Ludwika
  11. ^ L. Życka, M. Niedziałkowska-Dobaczewska, Emma Jeleńska-Dmochowska. Strażniczka kresowa, Kraków, 1932.

Вонкавыя спасылкі рэдагаваць

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Людвіка_Жыцкая&oldid=2495667»