Крэменец

	Крэменец; лац. Kremieniec
	укр. Кременець
	; Места і замак на малюнку Н. Орды
Герб Крэменцу	Сьцяг Крэменцу
Першыя згадкі:	1227
Магдэбурскае права:	1438
Краіна:	Украіна
Вобласьць:	Тарнопальская
Раён:	Крэменецкі
Плошча:	31 км²
Вышыня:	329 м н. у. м.
Насельніцтва (2019)
колькасьць:	21 063 чал.
шчыльнасьць:	679,45 чал./км²
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	+380 3546
Паштовы індэкс:	47003
КОАТУУ:	6123410100
Геаграфічныя каардынаты:	50°6′29″ пн. ш. 25°43′39″ у. д. / 50.10806° пн. ш. 25.7275° у. д.Каардынаты: 50°6′29″ пн. ш. 25°43′39″ у. д. / 50.10806° пн. ш. 25.7275° у. д.
	Крэменец на мапе Ўкраіны Крэменец
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	Афіцыйны сайт

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Крамянец (неадназначнасьць).

Крэменец (па-ўкраінску: Кременець) — места ў Тарнопальскай вобласьці Ўкраіны. Адміністрацыйны цэнтар Крэменецкага раёну. Насельніцтва на 2019 год — 21 тыс. чал.

Знаходзіцца за 75 км ад Тарнопалю. Вузел аўтамабільных шляхоў, канцавая станцыя адгалінаваньня ад лініі Здалбунаў — Львоў.

Гісторыя

1226: першы ўспамін пра Крэменец у Іпацьеўскім летапісе, места Галіцка-Валынскага княства.
1241, 1254: вытрымаў аблогу татараў.
1340: у складзе Вялікага Княства Літоўскага.^[2]
канец XIV ст.: вялася адбудова Крэменецкага замка.^[2]
1438: атрымаў Магдэбурскае права.
XV — 1-я палова XVII ст.: значны рамесна-гандлёвы цэнтар Валыні.
1497, 1500: крымскія татары зруйнавалі Крэменец.
1-я палова XVI ст.: мелася 18 прыпісаных да Крэменецкага замка сёлаў і хутароў; у месьце збудавалі касьцёл.^[2]
1536: у валоданьні Боны Сфорца.
1563: у Крэменцы было 737 будынкаў, мяшчане атрымалі дазвол на пасярэдніцкі гандаль.^[2]
1565/66: цэнтар Крэменецкага павету Валынскага ваяводзтва.
1569: паводле ўмоваў Люблінскай уніі перайшоў да Каралеўства Польскага.
1572: у месьце адбываліся 2 кірмашы на рок, тут разьмяшчаўся найбольшы на Валыні склад солі.
1629: у Крэменцы было 1224 будынкі.^[2]
1635: у месьце працавала 6 цэхаў, якія аб’ядноўвалі 131 рамесьніка.^[2]
XVII—XVIII стагодзьдзі: найбуйнейшы на Валыні цэнтар вытворчасьці сукна.
1648: казакі Максіма Крываноса захапілі Крэменец і зруйнавалі замак.
1701: крэменецкі староста Я. А. Вішнявецкі запрасіў у места езуітаў, якія адкрылі тут калегіюм (школа граматыкі пачала працаваць з 1712 року, паэтыкі і рыторыкі — з 1713 року).
1772: у выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі.
1796: цэнтар павету Валынскай губэрні.
1805: у Крэменцы адкрылася Вышэйшая Валынская гімназія.
1921: у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Валынскім ваяводзтве.
1939: у складзе ЎССР.
22 ліпеня 1941 — 18 сакавіка 1944: знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

Насельніцтва

Краявід места, 1-я пал. XIX ст.

XVII стагодзьдзе: 1629 год — 6,7 тыс. чал.^[2]
XIX стагодзьдзе: 1860 год — 12 617 чал. (6450 мужчынаў і 6167 жанчын).^[3]
XX стагодзьдзе: 1972 год — 20,3 тыс. чал.^[4]; 1991 год — 24,5 тыс. чал.^[5]
XXI стагодзьдзе: 2009 год — 23,9 тыс. чал.

Эканоміка

Працуюць цукровы, тытунёва-фэрмэнтацыйны, масласыраробны заводы, мэблевая фабрыка і іншыя.

Славутасьці

Выгляд цэнтру места з гары Бона

Дзейнічае Крэменецкі краязнаўчы музэй.

Дом радзіны Ю. Славацкага (XVIII ст.)
Замак на гары Бона (XIII ст.)
Жылы будынак «Блізьняты» (XVII—XVIII стагодзьдзі)
Касьцёл (1636, цяпер царква Сьв. Мікалая УПЦ МП) і кляштар францішканаў (XVII ст.)
Касьцёл Сьв. Ігнацыя Лаёлы і Станіслава Косткі (1731—1746, цяпер царква Праабражэньня Гасподняга УПЦ КП) і калегіюм езуітаў (XVIII ст.)
Касьцёл Сьв. Станіслава
Манастыр Яўленьня Гасподняга (1633)
Палац Дамброўскіх (XVIII ст.)
Царква і кляштар базылянаў (1630)

Галерэя

Замак
Кляштар езуітаў
Касьцёл Сьв. Ігнацыя Лаёлы і Станіслава Косткі
Манастыр Яўленьня Гасподняга
Касьцёл бэрнардынаў
Касьцёл Сьв. Станіслава
Дом сям’і Ю. Славацкага
Меская вуліца

Месты-сябры

Асобы

Валянтына Адамовіч (нар. 1930) — украінскі літаратар, пэдагог, краязнавец
Марк Кац (1914—1984) — польскі і амэрыканскі матэматык габрэйскага паходжаньня
Юры Пакальчук (1941—2008) — украінскі пісьменьнік і мовазнавец
Юльюш Славацкі (1809—1849) — польскі паэт і драматург
Ісаак Стэрн (1920—2001) — амэрыканскі музыка

Крыніцы

^ Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України» на 1 січня 2019 року PDF (укр.)
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё Валерый Грынявецкі. Крэменец // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 158
^ Krzemieniec // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIV: Worowo — Żyżyn. — Warszawa, 1895. S. 776
^ Кременец // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
^ Кременец // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Krzemieniec // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IV: Kęs — Kutno. — Warszawa, 1883. S. 776—780

Вонкавыя спасылкі

Крэменец — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Афіцыйны сайт

[1] Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України» на 1 січня 2019 року PDF (укр.)

[evkl-2] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё Валерый Грынявецкі. Крэменец // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 158

[3] Krzemieniec // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIV: Worowo — Żyżyn. — Warszawa, 1895. S. 776

[4] Кременец // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.

[5] Кременец // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]