Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі (Дуды)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі
Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Тройцы
Краіна	Беларусь
Вёска	Дуды
Каардынаты	53°54′53.85″ пн. ш. 25°51′37.93″ у. д.
Канфэсія	каталіцтва
Эпархія	Гарадзенская дыяцэзія
Архітэктурны стыль	барока
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі на мапе Беларусі Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі
Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі на Вікісховішчы

Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Дудах. Знаходзіцца ў цэнтры колішняга мястэчка. Дзее. Твор традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з рысамі стылю барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы драўляны касьцёл у Дудах упамінаецца пад 1608 годам, калі на яго ахвяраваў ваявода віленскі Ян Караль Хадкевіч. У 1772 годзе ў мястэчку збудавалі новы драўляны касьцёл, кансэкраваны ў 1781 годзе віленскім біскупам Тамашом Зяньковічам.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Дуды апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл працягваў дзеяць. Відаць, па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў Дудзкую парафію зрабілі філіяй Іўеўскай парафіі.

У 1908 годзе праводзілся рэканструкцыя будынка касьцёла.

Найноўшы час

У 1920-я гады касьцёл зноў стаў парафіяльным. У 1930-я гады на сродкі мясцовага зямяніна Гераніма Зяньковіча і яго жонкі Барбары над вежамі надбудавалі трэці ярус.

Архітэктура

Помнік архітэктуры традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры з рысамі стылю барока. Гэта 2-вежавая 1-нэфавая базыліка з 5-граннай апсыдай і бакавымі закрысьціямі. Агульны 2-схільны ўвагнуты ў аснове дах над апсыдай пераходзіць у вальмавы. Шматплянавасьць і дынамічны сылюэт галоўнаму фасаду надаюць бакавыя чацьверыковыя шатровыя вежы і трыкутны франтон паміж імі над цэнтральным шчытом. Невялікай вежай раней завяршаўся дах над прэзьбітэрыюмам. Рысы барока выявіліся ў лучковым малюнку аконных праёмаў на фоне вэртыкальнай шалёўкі. Імі рытмічна падзяляюцца бакавыя фасады з вэртыкальнымі брусамі-сьцяжкамі ў прасьценках.

Корабавае скляпеньне, размаляванае арнамэнтыкай у стылі мадэрн, злучае малітоўную залю і апсыду ў суцэльную дынамічна скіраваную да апсыды прастору. На фоне гарызантальнай шалёўкі сьценаў моцны архітэктурна-скульптурны акцэнт ствараюць тры драўляныя барокавыя алтары. Цэнтральны — 2-ярусны, узьняты на высокі пастамэнт, мае 2 калёны карынцкага ордэру, якія нясуць тонкапрафіляваны антаблемэнт, з бакоў якога скульптуры анёлаў. У завяршэньні алтара — прастакутны пілястравы шчыт з гарэльефнай выявай «Укрыжаваньне» і размалёўкай «Усёбачнае вока» на скляпеньні апсыды. Роўны алтара запаўняе накладная драўляная разьба. У яго цэнтры разьмяшчаецца абраз «Маці Божая зь дзіцем» у барокавай разной раме. Кампазыцыя і дэкор бакавых алтароў паўтараюць галоўны, але адрозьніваюцца фігурнымі шчытамі ў завяршэньні. Алтары аздабляюцца накладной пазалочанай драўлянай разьбой, якая таксама пакрывае катэдру драўлянага амбона. Над нартэксам месьціцца балюстрадная галерэя хораў з арганам.

Побач з касьцёлам стаіць 2-ярусная драўляная званіца, накрытая шатром.

Галерэя

Гістарычныя здымкі і графіка

• Старыя здымкі і графіка
• 
  каля 1900 г.
• 
  Ф. Рушчыц, 31 ліпеня 1904 г.
• 
  1915—1918 гг.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Бакавы фасад
• 
  З боку апсыды
• 
  Інтэр'ер
• 
  Хоры

Літаратура

• Кулагін А. Каталіцкія храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. Кулагін; фатограф А. Дыбоўскі. — 2-е выд. — Менск: БелЭн, 2008. — 488 с.: іл. ISBN 978-985-11-0395-5.

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  413Г000294

• Касьцёл Нараджэньня Найсьвяцейшай Панны Марыі ў Дудах, Radzima.org