Дзень славянскага пісьменства і культуры

Дзень славянскага пісьменства і культуры
	славянская традыцыя
Іншыя назвы	Дзень славянскага пісьменства, Дзень усеславянскіх асьветнікаў
Сьвяткуецца	Беларусь, Баўгарыя, Паўночная Македонія, Расея, Славаччына, Сэрбія, Чэхія, Украіна
Значэньне	ушанаваньне стварэньня славянскай азбукі ў 863 годзе ў Вялікай Маравіі
Рэлігія	хрысьціянства
Сьвяткаваньні	сьпеў гімнаў
Дата	24 траўня
Пэрыядычнасьць	штогод
Першае сьвяткаваньне	24 траўня 1851 (172 гады таму)
Заснавальнік	Найдэн Гераў
Падобныя сьвяты	Дзень беларускага пісьменства

Дзень славя́нскага пісьме́нства і культу́ры — сьвята ў розных славянскіх краінах, якое адзначаецца штороку 24 траўня ў дзень ушанаваньня стварэньня славянскай азбукі (кірыліцы) сьвятымі Кірылам і Мятодам.

Мінуўшчына рэдагаваць

У 863 годзе па прыходзе зь Бізантыі ў Вялікую Маравію на запрашэньне князя Расьціслава хрысьціянскія прапаведнікі Кірыла і Мятод склалі славянскую азбуку і пераклалі асноўныя літургічныя кнігі хрысьціянства з грэцкай мовы на славянскую^[1]. Гісторыя сьвята зьвязаная з царкоўнай традыцыяй шанаваньня ў Баўгарыі 11 траўня роўнаапостальных сьвятых асьветнікаў Кірылы і Мятода. Найранейшыя зьвесткі пра сьвяткаваньне паходзяць з XII стагодзьдзя, а ў эпоху баўгарскага Адраджэньня яно ператварылася ў сьвята створанай імі азбукі.

Таксама памяць сьвятых братоў шанавалі й іншыя славянскія народы, але з часам гэтая традыцыя была страчаная. З пачатку XIX стагодзьдзя нароўні з адраджэньнем славянскіх народнасьцей аднавілася і шанаваньне славянскіх асьветнікаў.

Сьвяткаваньні рэдагаваць

Помнік Кірылу і Мятоду. Баўгарская нацыянальная бібліятэка

Баўгарыя рэдагаваць

З ініцыятывы баўгарскага нацыянальнага дзеяча Найдэна Герава (1823—1900) сьвята адзначаецца ў Баўгарыі 11 траўня (паводле юліянскага календара) з 1851 року.

У 1892 року настаўнік музыкі Стаян Міхайлаўскі (1856—1927) напісаў тэкст агульнашкольнага гімну, названага «Гімн сьвятых Кірылы і Мятода». У 1900 року кампазытар Панаёт Піпкаў (1871—1942) напісаў да яго музыку.

У 1916 року зь пераходам Баўгарыі на грыгарыянскі каляндар сьвята перанесенае на 24 траўня. У 1990 року Народны сход Баўгарыі абвясьціў 24 траўня Днём баўгарскай асьветы, культуры і славянскага пісьменства (па-баўгарску: Ден на българската просвета, култура и славянската писменост).

З далучэньнем Баўгарыі да Эўразьвязу 1 студзеня 2007 року кірыліца стала ягонай трэцяй афіцыйнай азбукай.

Беларусь рэдагаваць

У 1986 годзе ў Беларусі пачалі сьвяткаваць Дзень славянскага пісьменства і культуры^[1]. У 1990 року цэнтрам сьвяткаваньня савецкага дня славянскай культуры і пісьменства быў абраны Менск.

Паўночная Македонія рэдагаваць

У Паўночнай Македоніі сьвята афіцыйна завецца Дзень усеславянскіх асьветнікаў і вучыцялёў (па-македонску: Ден на сесловенските просветители и учители‎) або Дзень сьвятых салунскіх братоў сьвятых Кірылы і Мятода (па-македонску: Ден на Светите браќа на Солун, Свети Кирил и Методиј‎). Асноўныя ўрачыстасьці адбываюцца ў Охрыдзе.

Расея рэдагаваць

У 1863 року з нагоды сьвяткаваньня 1000-годзьдзя Мараўскай місіі сьвятых Кірылы і Мятода расейскі Сьвяты Сынод вызначыў штогадовае сьвяткаваньне ў гонар вялебных Кірылы і Мятода 11 траўня.

У 1985 року, у адзначэньне 1100-годзьдзя скону Мятоду, у СССР дзень 24 траўня быў абвешчаны «сьвятам славянскай культуры і пісьменства»^[2].

З 1991 року ў РСФСР пастаноўленае штогадовае адзначэньне «Дзён славянскай культуры і пісьменства» з сталіцай у новым населеным пункце^[3]. З 2010 року гэтая традыцыя скасаваная, адгэтуль асноўныя ўрачыстасьці адбываюцца ў Маскве^[4].

Славаччына і Чэхія рэдагаваць

Дзень сьвятых роўнаапостольных братоў Кірылы і Мятода (па-славацку: Sviatok svätého Cyrila a svätého Metoda, па-чэску: Den slovanských věrozvěstů Cyrila a Metoděje) адзначаецца штороку 5 ліпеня, у дзень прыходу сьвятых у Вялікую Маравію.