Эвангельле паводле Лукі
| Кніга Новага Запавету
Эвангельле паводле Лукі |
| Гістарычныя кнігі |
| Дыдактычныя кнігі |
| Прароцкія кнігі |
Эвангельле паводле Лукі — адна з кнігаў Бібліі, якая ўвайшла ў сьпіс кніг Новага Запавету. Разьмяшчаецца пасьля Эвангельля паводле Марка перад Эвангельлем паводле Яна.
Аўтарства рэдагаваць
Нягледзячы на тое, што ў пачатку кнігі аўтар кажа свае мэты напісаньня кнігі, уласна ягонае імя нідзе ў творы не згадваецца. Згодна паданьням імя аўтара было Лука, — адзін з бліжэйшых супрацоўнікаў Паўла й ягоных бліжэйшых сяброў. У лісьце да каласянаў (Кал 4:14) Павал называе яго «шаноўны наш лекар Лука». Лічыцца, што суправаджаючы Паўла Лука вёў дзёньнік, які стаў падставай для напісаньня й іншай ягонай кнігі — Дзеі Сьвятых Апосталаў. Згодна з тымі жа паданьнямі, лічыцца, што Лука нарадзіўся ў Антыёхіі Сырыйскай й быў хутчэй за ўсё грэкам. Лука ня быў сьведкам эвангельскім апавяданьням, і ён сам піша ў пралогу, што апіраўся на створаныя да яго хрысьціянскія творы, на апавяданьні «сьведкаў Слова». Лука вельмі сур’ёзна падыходзіў да гэтых сьведчаньняў, старанна правяраючы крыніцы й удакладняючы храналягічную хаду падзеяў.
Месца і час напісаньня рэдагаваць
Дакладны час напісаньня Эвангельля невядомы. Лічыцца, што яно зьявілася на сьвет паміж 70 і 90 гадамі. У ліку ягоных крыніц былі Эвангельле паводле Марка (каля 50% тэксту) і, магчыма, Эвангельле паводле Мацьвея ці гэтак званыя «лёгіі», напісаныя апосталам. Твор прызначаўся хрысьціянам з былых паганцаў і быў створаны ў Ахаі ці Бэотыі, дзе згодна з паданьнямі Лука жыў да самай сваёй сьмерці; аднак магчымым месцам напісаньня зьяўляецца таксама Кейсарыя ці Антыёхія Сырыйская.
Асаблівасьці твору рэдагаваць
Эвангельле знаходзіцца на трэцім радку ў сьпісе кнігаў Новага Запавету, яно самае вялікае зь іх паводле аб’ёму. Аўтар задумаў напісаць твор, у якім распавядалася пра дзеяньні Ісуса Хрыста, а таксама пра працяг Ягонага служэньня Царквой пад узьдзеяньнем Сьвятога Духа. Пазьней атрымалася так, што твор аказаўся падзеленым: першая частка стала Эвангельлем паводле Лукі, а другая — кнігай Дзеі Сьвятых Апосталаў. Эвангельле вылучаецца сярод астатніх сынаптычных Эвангельляў высокім літаратурным узроўнем, ягоны творца быў адораным пісьменьнікам і дасьведчаным гісторыкам.
Ключавымі словамі гэтага Эвангельля зьяўляюцца радасьць, мір і ўратаваньне. У ягоным цэнтры стаіць Хрыстос, Які прынёс выратаваньне ўсяму сусьвету. Нездарма Лука прагледжвае радавод Ісуса да першага чалавека — Адама, які названы сынам Бога. Гэтым падкрэсьліваецца ўнівэрсальны характар Радаснай весткі. Выратаваньне прызначана для ўсіх людзей, у тым ліку й для тых, каго лічылі самымі цяжкімі грэшнікамі: для зборшчыкаў падаткаў, для самарыцянаў, для паганцаў. Выратаваньне адчынена для людзей заўсёды, нават да апошніх хвілінаў жыцьця: гэтак збойца атрымоўвае выратаваньне перад самай сьмерцю на крыжы. Нягледзячы на тое, што ў мінулым жанчыны ўваходзілі ў лік бяздольных, аўтар Эвангельля выкарыстоўвае самае вялікую колькасьць жаночых імёнаў, а зьвесткі на дзяцінства Ісуса дадзены хутчэй за ўсё Марыяй, маці Ісуса.
Хрыстос у Эвангельлі перш за ўсё Збаўца, поўны любові й ласкі. У ягоным твары Божае валадарства ўжо прыйшло да людзей. Вялікую ролю ў Эвангельлі гуляе малітва, асабліва падзячная, поўная радасьці й хвалы. У Эвангельлі значна часьцей за іншыя апавядаецца пра малітвы Ісуса. Таксама ў Эвангельлі самая вялікая колькасьць прыпавесьцей. Усе самыя вядомыя прыпавесьці: пра міласэрнага самарыцяніна, пра блуднага сына, пра малітвы фарысэя й зборшчыка падаткаў, — знаходзяцца ў гэтым Эвангельлі. Не зважаючы на тое, што Эвангельле прызначана для былых паганцаў, Лука ўвесь час падкрэсьлівае габрэйскія карані хрысьціянскай веры. Падзеі пачынаюцца ў Храме, дзе Анёл прадказвае сьвятару Захарыі аб нараджэньні сына Яна, і заканчваецца таксама ў Храме, дзе апасьля ўваскрасеньня й узьнясеньня Хрыста вучні Ісуса ўвесь час застаюцца ў малітве й радасьці.
Структура кнігі рэдагаваць
Эвангельле складаецца з 24 разьдзелаў. Яно пачынаецца з пралогу, у якім Лука паведамляе пра падставу й мэту напісаньня твора, а таксама пра мэтады працы з крыніцамі. Ён прысьвячае сваю працу нейкаму хрысьціяніну пад іменем Тэафіл. У першых разьдзелах паведамляецца ня толькі пра нараджэньне Хрыста, але й пра нараджэньне Яна Хрысьціцеля. Далей апавяданьне вядзецца гэтак жа як і ў Марка, за выключэньнем некаторых тэкстаў (Мк 6:45-8:26), якую бібліязнаўцы назвалі «вялікім пропускам». Пасьля служэньня ў Галілеі Ісус накіроўваецца ў Ерусалім. Большая частка Эвангельля, то бок больш за 10 разьдзелаў, апавядае пра гэты шлях, таму часта кнігу называюць Эвангельлем Шляху. Таксама гэтым словам «Шлях» называла сабе першая Хрысьціянская Царква.
Кароткі плян рэдагаваць
- Пралёг (1:1-4)
- Нараджэньне й дзяцінства Яна Хрысьціцеля й Ісуса Хрыста (1:5-2:52)
- Прыгатаваньне да служэньня (3:1-4:13)
- Служэньне ў Галілеі (4:14-9:50)
- Шлях Хрыста ў Ерусалім (9:51-19:27)
- Служэньне ў Ерусаліме (19:28-21:38)
- Пакуты й сьмерць Хрыста (22:1-23:56)
- Уваскрасеньне й узьнясеньне (24:1-53)
У культуры рэдагаваць
- «Ісус» (1979) — амэрыканскі фільм рэжысэра Пітэра Сайкса(en) (1939—2006)
Літаратура рэдагаваць
- Н. Т. Райт. Лука. Евангелие. Популярный комментарий. ББИ, 308 стр., 2008. ISBN 5-89647-190-4.
- В.Н. Кузнецова. Евангелие от Луки. Комментарий. Фонд имени Александра Меня. 556 стр., 2004, ISBN 5-87507-267-9
- Новый завет. Комментарий к Библии под ред. А. П. Лопухина. 2006. ISBN 978-5-9989-18087.
- Аверинцев С. Собрание сочинений. Дух и литера, 2004, 500 стр. ISBN 9667888843.