Вікіпэдыя

Валерыя О’Конар-Вілінская

Валéрыя О’Ко́нар-Вíлінская (па-ўкраінску: Валерія (Лора) О’Коннор-Вілінська; 9 сьнежня 1866, в. Мікалаіўка, Кабяляцкі павет, Палтаўская губэрня, Расейская імпэрыя — 19 сьнежня 1930, Подэбрады, Чэхаславацкая Рэспубліка) — украінская грамадзкая дзяячка, пісьменьніца, драматургіня, перакладніца.

Валерыя О’Конар-Вілінская
Асабістыя зьвесткі
Нарадзілася 9 сьнежня 1866(1866-12-09)
Памерла 19 сьнежня 1930(1930-12-19) (64 гады)
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці пісьменьніца, перакладніца
Гады творчасьці 1890-1930
Мова украінская мова[1] і француская мова[1]
Дэбют 1910
Значныя творы Скарб (1924), На еміграції (пасьмяротна, 2005)

Жыцьцяпіс

рэдагаваць

Бацька Валерыі — А. Дэ Конар — быў багатым землеўладальнікам ірляндзкага паходжаньня. Маці належала да сям’і Лысенкаў. Адукацыю атрымала ў прыватнай гімназіі ў Кіеве. Працавала ў эпархіяльнай навучальні, выдавецкім камітэце Харкаўскага таварыства пісьменьнасці, была супрацоўніцай «Харьковских ведомостей», дзе друкавала артыкулы і тэатральныя агляды. У 1890-я гады разам з мужам, інжынэрам Аляксандрам Вілінскім брала актыўны ўдзел ва ўкраінскім нацыянальна-культурным руху ў Харкаве, пазьней у Кіеве[2].

З 1905 г. — актыўная чаліца Кіеўскага літаратурна-мастацкага таварыства, Кіеўскага таварыства «Просвіта» імя Тараса Шаўчэнкі, Украінскага клюбу. Разам з Людмілай Старыцкай-Чарняхоўскай і Аляксандрам Алесем яна напісала шэраг аднаактовых п’есаў і атрымала шырокае прызнаньне як драматургіня. У 1913 годзе разам з мужам Аляксандрам Вілінскім увайшла ў рэдакцыю часопіса «Сяйво»[3].

Была адной з заснавальнікаў Украінскай цэнтральнай рады (УЦР); у 1917-18 узначальвала літаратурны адзьдзел пры Міністэрстве культуры УЦР і адзьдзел Генэральнага сакратарыяту асьветы УЦР. У лістападзе 1918 г. разам з мужам, які быў прызначаны Дырэкторыяй УЦР консулам у Цюрых, выехала у Швайцарыю і з таго часу жыла ў эміграцыі ў Вене, потым з 1919 г. — у Чэхаславаччыне[4].

У Вене ўзначальвала замежную ўкраінскую сэкцыю «Ліги миру і свободи»[5].

Апошнія гады жыцьця працавала ў тэрміналягічнай камісіі Ўкраінскай гаспадарчай акадэміі ў Подэбрадах[6].

Цяжка перажывала заўчасную сьмерць мужа. Памерла ад самагубства, кінуўшыся пад цягнік 19 сьнежня 1930 г. у м. Подэбрады (Чэхаславацкая Рэспубліка). Пахаваная ў Празе[7].

Творчасьць

рэдагаваць

Аўтарка п’есаў (у суаўтарстве зь Людмілай Старыцкай-Чарняхоўскай і Аляксандрам Алесем) «Сніговий бал», «Візит» (1910); драмаў «Інститутка» (1911), «Сторінки минулого» (1912); аповесьці «Скарб» (1924), рамана-хронікі «На еміграції»; твораў для дзяцей; успамінаў «Лисенки й Старицькі» (1936).

У 2003 годзе ў Нацыянальным інстытуце імя Асалінскіх ва Ўроцлаве быў знойдзены рукапіс рамана «На еміграції» пра жыццё першых украінскіх дыпляматаў і пачатак фармаваньня ўкраінскіх дыпляматычных прадстаўніцтваў у Эўропе. Упершыню раман быў апублікаваны ў львоўскім выдавецтве «Світ»[8].

Перакладала на ўкраінскую мову замежных пісьменьнікаў. Яшчэ знаходзячыся ва Ўкраіне, О’Конар-Вілінская апублікавала некалькі сваіх перакладаў з Бэранжэ і Анатоля Франса, але асноўная частка ейнай перакладніцкай працы адносіцца да пазьнейшага пэрыяду, 1920-х гадоў, калі яна была ў эміграцыі[9].

Друкавалася ў «Літературно-науковому віснику», «Воля» (Вена), «Нова Україна» (Прага). Ейныя творы друкаваліся таксама ў часопісах «Жіноча доля» (Каламыя), «Світ дитини» (Львоў), «Пчілка» (Ужгарад), «Тризуб» (Парыж)[10].

Творы

рэдагаваць

• «Сніговий баль» — п'єса (1910)

• «Візит» — п'єса (1910)

•"Інститутка" — імпресіоністська драма (1911)

• «Сторінка минулого» імпресіоністська драма (1912)

• Валерія О’Коннор-Вілінська. З розгону: водевіль на 1 дію; по Масфельду-Ленському. Вінніпег: 1921. 31 с.

• «Скарб» повість (1924)

• Валерія О’Коннор-Вілінська. Лисенки й Старицькі: спогади. Львів: З друкарні Видавничої спілки «Діло», 1936. 82 с.

• (пасьмяротна) Валерія О’Коннор-Вілінська. На еміграції: роман-хроніка. Львів: Світ, 2005. 232 с — ISBN 966-603-383-6

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ а б Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
  2. ^ Т. С. Осташко. О’Коннор-Вілінська Валерія Олександрівна // Енциклопедія історії України: у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін.; Інститут історії України НАН України. — К.: Наукова думка, 2010. — Т. 7: Мл — О. — С. 555.
  3. ^ О’Коннор-Вілінська Валерія // Енциклопедія Українознавства: Словник. частина / Голов. ред. В. -Кубійович. — Перевидання в Україні. — Львів: Наукове товариство ім. Шевченка у Львові, 1996. -Т. 5. — С. 1836.
  4. ^ Ротач П. Розвіяні по чужині: Полтавці на еміграції. Короткий біобібліографічний довідник. -Полтава: Верстка, 1998. — С. 109.
  5. ^ О’Коннор-Вілінська Валерія // Українська мала енциклопедія: 16 кн: у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Буенос-Айрес, 1962. — Т. 5, кн. IX: Літери На — Ол. — С. 1199.
  6. ^ О’Коннор-Вілінська Валерія // Українська мала енциклопедія: 16 кн: у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Буенос-Айрес, 1962. — Т. 5, кн. IX: Літери На — Ол. — С. 1199.
  7. ^ Письменниця, громадська діячка. До 150-річчя від дня народження В. О’Коннор-Вілінської (1866—1930) // Дати і події, 2016, друге півріччя: календар знамен. дат № 2 (8) / Нац. парлам. б-ка України. — Київ, 2016. — С. 129—132.
  8. ^ Варвара Жлуктенко, Роман-репатріант, День, 30 серпня, 2005, https://day.kyiv.ua/uk/article/cuspilstvo/roman-repatriant
  9. ^ Письменниця, громадська діячка. До 150-річчя від дня народження В. О’Коннор-Вілінської (1866—1930) // Дати і події, 2016, друге півріччя: календар знамен. дат № 2 (8) / Нац. парлам. б-ка України. — Київ, 2016. — С. 129—132.
  10. ^ Т. С. Осташко. О’Коннор-Вілінська Валерія Олександрівна // Енциклопедія історії України: у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін.; Інститут історії України НАН України. — К.: Наукова думка, 2010. — Т. 7: Мл — О. — С. 555.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Валерыя_О’Конар-Вілінская&oldid=2493839»