Язэп Таўпека

беларускі вайсковец
Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Таўпека.

Язэ́п Таўпе́ка (псэўданім: Я. Таўпа) — камандзір аддзелу Беларускае народнае партызанкі ў 1942—1945 гадох, палітычны дзяяч, паэт, публіцыст.

Язэп Таўпека
Месца нараджэньня вёска Таўпы, Наваградчына
Месца сьмерці ЗША
Прыналежнасьць Сьцяг Беларусі Беларуская Самаабарона
Сьцяг Беларусі Беларуская народная партызанка
Род войскаў пяхота, партызаны
Гады службы 1941—1945
Званьне атаман
Бітвы/войны Другая сусьветная вайна
Нямецка-савецкая вайна

Жыцьцяпіс

рэдагаваць

Міжваенны перыяд

рэдагаваць

Паводле адукацыі геоляг. Удзельнічаў у Беларускай сялянска-работніцкай грамадзе 1925—1927 гадоў. Быў сакратаром «Змаганьня» ў Маладэчне. Неаднаразова арыштоўваўся польскімі ўладамі. Напрыклад, 25 жніўня 1929 року быў арыштаваны й месяц прабыў у Лукіскай вязьні ў Вільні. Напярэдадні Нямецка-савецкае вайны вярнуўся ў родныя мясьціны.

Падчас Нямецка-савецкае вайны

рэдагаваць

Увосень 1941 году зарганізаваў партызанскі аддзел, які дзейнічаў паміж Наваградкам, Слонімам і Баранавічамі. У эміграцыі Язэп Таў­пе­ка пісаў:

Зімой 1941 году ў лесе была амаль выключна нашая партызанка, вядома цесна зьвязаная зь вёскай і больш перахоўваючыся ў вёсках, чым у лесе.

Гэтак жа ён пісаў:

Першыя савецкія групкі з акружэнцаў-жаўнераў і перадусім афіцэраў і камуністаў згрупаваліся па ляох адразу, але сустрэўшы агульнае варожае стаўльенне насельніцтва Заходняй Беларусі, яны ўсе накіроўваліся на ўсход, каб прабіцца да сваіх. Мы зь імі сутыкаліся й пасьля размоваў мірна разыходзіліся. Яны прабіваліся да сваіх, мы зноў сядзелі ў лесе на сваёй тэрыторыі. Па-за імі хаваліся ў лесе дробныя групкі з акружэнцаў, па некалькі чалавек-марадзёраў. Гэтыя рабавалі насельніцтва, дамагаліся сала, самагону, забівалі адмаўляючых. Але ў нашых ваколіцах мы іх хутка вычысцілі. Жаўнеры-акружэнцы з большага, не падаліся разам са сваімі афіцэрамі й камуністамі на ўсход, але папрыставалі ў вёсках за работнікаў да сялянскіх сем’яў. Немцы ня толькі гэта дазвалялі, але й звальнялі ваеннапалонных зь лягероў, калі ў лягер прыяжджаў селянін і прасіў… Першыя /савецкія/ дэсантныя групы большага памеру /былі/ выкінутыя ў 1942 годзе, і тады вось яны выдалі загад усім «прымакам», як «ваеннаабавязаным», зьявіцца ў лес пад пагрозай расстрэлу як дэзэрціраў тых, хто не зьявіцца. Немцы, убачыўшы гэтае, загадалі ўсім палонным, хто яшчэ не пайшоў у лес, зьявіцца на зборныя пункты і адправілі ў лягер, каб і яны не пайшлі. Хто ўцалеў, вядома, пабег сам у лес. Але ня ўсе ўліліся і хацелі ўліцца ў савецкую партызанку, многія далучаліся да нашых атрадаў і так паўстаў не адзін мяшаны атрад.

Удзельнік канфэрэнцыі Беларускае народнае партызанкі, сябра «Лавы атаманаў» і кіраўніцтва Беларускае народнай грамады. Пасьля нападу ў 1943 годзе на ягоны аддзел савецкіх дывэрсантаў пачаў адводзіць сваіх партызанаў у Аўгустоўскія лясы. Тамака аддзел Таўпекі дзейнічае да канца 1945 году, пасьля чаго ён выводзіць свой атрад праз Чэхію ў Заходнюю Нямеччыну.

Пасьля вайны

рэдагаваць

Напрыканцы 1940-х гадоў жыў у Аргентыне, дзе спрабаваў залажыць беларускія патрыятычныя арганізацыі, вольныя ад камуністычнага ўплыву. Пасьля — у ЗША або Канадзе. Сябра Саюзу Былых Удзельнікаў Збройнай Барацьбы за Вызваленьне Беларусі й Фэдэрацыі Вольных Беларускіх Журналістаў. У газэце «Беларускі Голас» друкуе свае ўспаміны й водгукі на публікацыі савецкае прэсы. У часопісе «Баявая Ўскалось» (Таронта) зьмяшчаў свае вершы пад псэўданімам «Я.Таўпа». Таўпека палемізаваў з аўтарамі публікацыяў у пракамуністычнай газэце «Вестник» (Таронта) і «Голас Радзімы», якія альбо зусім адмаўлялі існаваньне «беларускай партызанкі», альбо зьвязвалі яе камандзераў зь нямецкай выведкай.

Пра свой партызанскі рух пісаў:

Нашая партызанка была і сапраўды збройнай самаабаронай народу, як такая ж лягальная самаабарона паўстала пасьля пару гадоў у вёсках з дазволу немцаў, каб бараніцца ад насланых тады масава з Расеі НКВДысцкіх дывэрсантаў, аб’яднаўшых збройным прымусам усіх падонкаў, якія цягаліся па лесе з савецкіх акружэнцаў…

Памёр у пачатку 1990-х гадоў.