Ядвіга Бяганская
Ядзьві́га Язэ́паўна Бяга́нская (псэўданім: Ядвіга Рута; 29 лютага [ст. ст. 16 лютага] 1908, Верхневудзінск, Забайкальская вобласьць Расейскай імпэрыі, цяпер Улан-Удэ — 3 красавіка 1992, Менск, Беларусь) — беларуская пісьменьніца (празаік), перакладніца[1].
| Ядвіга Бяганская | |
.jpg) | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Псэўданімы | Ядвіга Рута |
| Нарадзілася | 29 лютага 1908 Верхневудзінск, Буратыя |
| Памерла | 3 красавіка 1992 (84 гады) Менск, Беларусь |
| Пахаваная | |
| Бацькі | Язэп Вікенцевіч Бяганскі Браніслава Янаўна (Самковіч) |
| Муж |
|
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | паэтка, перакладніца |
| Мова | беларуская |
| Дэбют | 1926 |
| Творы на сайце Knihi.com | |
Жыцьцяпіс
рэдагавацьБацька Язэп (Ёсіф) Вікенцевіч Бяганскі — машыніст паравозу, маці — Браніслава з Самковічаў, перасяленцы ў Сыбір. У 1922 року Бяганскія вярнуліся на Беларусь, у 1924 пераехалі ў Менск. У 1926 Ядвіга скончыла чыгуначную школу і паступіла на падрыхтоўчыя курсы да паступленьня ў ВНУ, а праз год пачала навучаньне на літаратурна-лінгвістычным аддзяленьні пэдагагічнага факультэту Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту, якое скончыла ў 1930[1].
Настаўнічала ў Менску[1]. Выйшла замуж за паэта Аляксандра Сака. У 1930 ён быў упершыню арыштаваны і асуджаны на 5 гадоў выпраўленчых працаў. 25 жніўня 1937 арыштаваны паўторна, а яшчэ праз два дні арыштаваны і бацька Ядвігі Язэп Бяганскі (абодвух расстралялі). 6 лістапада 1937 арыштаваная і сама Бяганская; 4 студзеня 1938 асуджаная за «контрарэвалюцыйную агітацыю» і «неданясеньне пра шпіёнскую дзейнасьць мужа»[2] на 10 гадоў лягераў; сасланая на Калыму.
Вызваленая 6 лістапада 1947. У пачатку 1948 узяла шлюб з мастаком М. Леберфарбам, зь якім пазнаёмілася ў лягеры. Жылі на Чукотцы. У 1948 ім дазволілі вярнуцца ў БССР, дзе яны пасяліліся ў Рэчыцы. Працавала настаўніцай. Рэабілітаваная ў 1954. Пасьля рэабілітацыі першага мужа ў 1955 пераехала зь сям’ёй у Менск.
У 1956—1963 працавала рэдактаркай на Беларускім радыё[1]. Сябра СП СССР з 1957. З 1963 на пэнсіі.
Памерла ў Менску, пахаваная на Паўночных могілках.
Творчасьць
рэдагавацьДэбютавала вершам «Каваль» у 1926 року[1] (часопіс «Малады араты» №12). З 1953 пачала выступаць як празаік. Аўтарка кніг для дзяцей «Далеко на Севере» (Магадан, 1954), «Жэнеў галубок» (Менск, 1958), «Сустрэча з морам» (Менск, 1962), «Зосіна зорачка» (Менск, 1965), «Кожны марыць стаць Калумбам» (Менск, 1968), «Над ракой Шушай» (Менск, 1977), «Нечаканая сустрэча» (Менск, 1978), «Сланечнікі» (Менск, 1980), «Ля самага сіняга мора» (Менск, 1982), «Сонцу і ветру насустрач» (Менск, 1988)[3], кнігі ўспамінаў «Моя Голгофа» (Койданава — Якуцк, 1997)[2].
Пераклала з польскай аповесьці Б.Ясенскага «Палю Парыж(pl)» (1932), Г.Мушынскай-Гофман(pl) «Вера і яе таварышы» (1965), Януша Корчака «Кароль Мацюсь Першы» (1970), Г.Бехляровай(pl) «Дом пад каштанамі» (1972), А.Багдая(pl) «Прыгоды маленькага Пінгвіна Пік-Пока(pl)» (1973), Элізы Ажэшкі «Хам» (1975), Д.Бянькоўскай(pl) «Самая доўгая ноч» (1976), Г.Паўшар-Кляноўскай(pl) «Нявыдуманыя гісторыі» (1976), Г.Ажагоўскай(pl) «Хлопчык шыварат-навыварат(pl)» (1978)[2]. Са славацкай — раманы Мілаша Крно «Я вярнуся жывы» (1960), Уладзімера Мінача(sk) «Жывыя і мёртвыя» (1961), К.Ярункавай(sk) «Брат маўклівага ваўка» (1976), Яна Грушоўскага(sk) «Яношак» (1980)[3]. З расейскай — К.Лявіцкай «Маліна» (Менск, 1931), Л.Вайсэнберга(ru) «Аповесьць пра нафту» (Менск, 1932), Якава Перэльмана «Цікавыя задачы» (Менск, 1932), Канстанціна Цыялкоўскага «На месяцы» (Менск, 1958)[2], Надзеі Калінінай «Дзіўныя каменьні» (1959)[4].
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б в г д Беганская Ядвига Иосифовна // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 47. — 737 с.
- ^ а б в г Баркоўскі, Алесь (20 сьнежня 2013) Ядвига Бяганская. Моя голгофа. Койданава. «Кальвіна». 2013 Праверана 1 лютага 2016 г.
- ^ а б Запрос: a001="BY-NLB-ar2230230". Записи: 1 — 20 из 24 (стр. 1 из 2) (рас.) Сводный электронный каталог библиотек Беларуси. Нацыянальная бібліятэка Беларусі. Праверана 1 лютага 2016 г.
- ^ Запрос: a001="BY-NLB-ar2230230". Записи: 21 — 24 из 24 (стр. 2 из 2) (рас.) Сводный электронный каталог библиотек Беларуси. Нацыянальная бібліятэка Беларусі. Праверана 1 лютага 2016 г.
Літаратура
рэдагаваць- Агняцвет Э. Слова пра сяброўку // Літаратура і Мастацтва. 27 лютага 1968
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Беларусы — Варанец. — 511 с. — ISBN 985-11-0068-4
- Савік Л. С. Бяганская Ядвіга // Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: БелЭн, 1992. — Т. 1. Абуховіч — Ватацы. — 542с.;іл. с. — ISBN 5-85700-061-0
- Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 1. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.