Яан Тынісан

Яан Тынісан (па-эстонску: Jaan Tõnisson; 22 сьнежня 1868, каля Цянасільма — 1941?) — эстонскі дзяржаўны дзеяч, юрыст.

Яан Тынісан
па-эстонску: Jaan Tõnisson
міністар замежных справаў Эстоніі[d]
23 кастрычніка 1925 — 19 ліпеня 1932
Папярэднік	Jaan Lattik[d]
Наступнік	Mihkel Pung[d]
прэм’ер-міністар Эстоніі[d]
18 лістапада 1919 — 28 ліпеня 1920
прэм’ер-міністар Эстоніі[d]
30 ліпеня 1920 — 26 кастрычніка 1920
дзяржаўны старэйшына[d]
9 сьнежня 1927 — 4 сьнежня 1928
Папярэднік	Яан Тээмант
Наступнік	Аўгуст Рэй[d]
дзяржаўны старэйшына[d]
18 траўня 1933 — 21 кастрычніка 1933
Папярэднік	Канстантын Пятс
Наступнік	Канстантын Пятс
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся:	22 сьнежня 1868(1868-12-22) Вііратсі[d], Вільяндзімаа, Эстонія
Памёр:	1941 Талін
Партыя:	Народная партыя Эстоніі[d] National Centre Party[d]
Адукацыя:	Гімназія Густава Адольфа[d] Імпэратарскі Дэрпцкі ўнівэрсытэт[d]
Узнагароды:	ганаровы грамадзянін Тарту[d]
Яан Тынісан у Вікісховішчы

Жыцьцяпіс

Зь сялянскай сям’і. Скончыў юрыдычны факультэт Тартускага ўнівэрсытэту (1892), падчас вучобы быў старшынём Таварыства эстонскіх студэнтаў. Ганаровы доктар права (1928, Тартускі ўнівэрсытэт).

У 1917 году актыўна ўдзельнічаў у стварэньні аўтаноміі Эстоніі, чалец Часовай земскай рады, арыштаваны напрыканцы 1917 году бальшавікамі і высланы з Эстоніі. У 1917—1919 — лідэр Эстонскай дэмакратычнай партыі, у 1919—1932 — Эстонскай народнай партыі, у 1932—1935 — Нацыянальнай цэнтрысцкай партыі.

У 1917—1918 гг — кіраўнік замежнай дэлегацыі ў Стакгольме, у 1918—1919 — міністар без партфэлю і выконваючы абавязкі міністра замежных спраў у Часовым урадзе 1918—1919. З 18 лістапада 1919 па 26 кастрычніка 1920 г. — прэм’ер-міністар (яго ўрад заключыў Тартускую мірную дамову з Савецкай Расеяй). Дэпутат Устаноўчага сходу і ўсіх скліканьняў Рыйгікогу, старшыня другога (1923—1925) і пятага (1932—1933) скліканьняў.

З 9 сьнежня 1927 па 4 сьнежня 1928 году і з 18 траўня па 21 кастрычніка 1933 году — дзяржаўны старэйшына (кіраўнік дзяржавы), у 1931—1932 — міністар замежных спраў. У 1932—1940 — старшыня Эстонска-брытанскага таварыства, у 1933—1940 — Эстонска-швэдзкага таварыства. Пасьля дзяржаўнага перавароту 12 сакавіка 1934 году быў адхілены ад актыўнай палітыкі, у 1935 — зрушаны з пасады рэдактара сваёй газэты, якая перайшла пад кантроль дзяржавы.

У 1935—1939 — прафэсар каапэрацыі Тартускага ўнівэрсытэту. Будучы пасьлядоўным прыхільнікам палітычнай дэмакратыі, выступаў супраць урада Канстантына Пятса . У 1938—1940 гг — дэпутат Дзяржаўнага прадстаўнічага сходу і кіраўнік дэмакратычнай апазыцыі, ад якой у 1938 годзе балятаваўся на пасаду прэзыдэнта краіны. Узнагароджаны Крыжам Свабоды III/1 (найвышэйшая ступень за грамадзянскія заслугі). Ганаровы грамадзянін Тарту (1939), Ордэнам Белай зоркі (1938). Ганаровы сябар Эстонскага літаратурнага таварыства, Эстонскага таварыства журналістаў.

У час летняга крызысу 1940 году ў адносінах паміж СССР і Эстоніяй спрабаваў пераканаць прэзыдэнта Пятса арганізаваць хаця бы сымбалічны супраціў Чырвонай арміі. 13 сьнежня 1940 году быў арыштаваны органамі НКУС, утрымліваўся ў турме ў Таліне, абставіны сьмерці невядомыя.