Станіслаў Чупурна
Станіслаў Чупурна (? — 1411) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, першы маршалак земскі (1407[1]).
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | XIV стагодзьдзе |
| Памёр | 1411 |
| Дзейнасьць | дзяржаўны дзяяч, дыплямат |
Відаць, валодаў Табарышкамі каля Салечнікаў (у крыжацкім помніку «Паведамленьні аб літоўскіх дарогах» упамінаецца Czapornedorff паміж Рудамінай і Салечнікамі, ля ракі Мерачы)[2][3].
Імя
рэдагавацьВарыянты імя ў гістарычных крыніцах: Czupurna et Mylone marschalcis curie nostre (2 лютага 1395 году)[4]; Czupornen marschalk (23 красавіка 1398 году)[5]; Czapurne, hofemarschalk des vorgenanten fursten und herren Allexandri[6], Czapurno, marscbalcus curiae supradicti domini Alexandri ducis[7] (12 кастрычніка 1398 году); Czhwpurna marschalco (18 студзеня 1401 году)[8]; Czupurna (17 жніўня 1404 году)[9]; Stanislao alias Czupurna terre Lithwanie marschalcis (13 студзеня 1407 году)[10]; Czupurna nostro curiae marsalco (25 студзеня 1408 году)[11]; Stanislao alias Czupurna (23 траўня 1409 году)[12]; Stanislao alias Czupurna nostre curie marschalko (16 лютага 1410 году)[13]; Stanczslaw andirs Czupurna (26 траўня 1410 году)[14]; Stanislaus dictus Czvpvrna (6 сьнежня 1410 году)[15]; Stanislai alias Czupurna marschalci terre Lituanie (1 лютага 1411 году)[16].
Біяграфія
рэдагавацьЗь літоўскага баярскага роду. Упершыню ўпамінаецца ў данацыі вялікага князя Вітаўта Віленскай катэдры ад 1395 году. Відаць, быў блізкім сябрам Вітаўта.
12 кастрычніка 1398 году падпісаў Салінскі мір з крыжакамі. Быў адным з аўтараў Віленска-Радамскай уніі (1401 год). У 1407 годзе ўпамінаецца як маршалак земскі. У 1410 годзе ў сваім Салечніцкім маёнтку (in Solcznik in curia nostra) выдаў данацыйны дакумэнт віленскім францішканам[2]. Браў удзел у падпісаньні Торунскага міру (1411 год).
Мова і культура
рэдагавацьУ сваёй лацінскай грамаце ад 1410 году ўжыў «народны» тэрмін «устаўнае» (dictam stawne)[17]. Гэта адпавядае многім іншым тагачасным лацінскім граматам літоўскіх князёў і баяраў, дзе з азначэньнем «народны» («гутарковы») падаваліся менавіта беларускія словы[18].
Змацаваў дакумэнт Вітаўта для Тэўтонскага ордэну ад 14 кастрычніка 1398 году пячацьцю з рускім надпісам[19][20]:
ЧОПУРНО • РОДИМОВИЧА
Да дакумэнту ад 26 траўня 1410 году прывесіў пячаць зь іншым надпісам[21]:
+ ЧОПУРНА РОДИМОВИЧ П
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Пятраўскас Р. Фармаванне інстытуцыйнага двара вялікага князя ў Літве (14 — пач. 15 ст.) // ARCHE Пачатак. № 9 (84), 2009. С. 39—71.
- ^ а б Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 95.
- ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 84.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 42.
- ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. P. 54.
- ^ Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert. Bd. 1. — Marburg, 1970. S. 12.
- ^ Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 4. — Reval, 1859. S. 226.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 37.
- ^ Русско-ливонские акты. — СПб, 1868. С. 118.
- ^ Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 258.
- ^ Акты Литовско-Русского государства. Вып. 1. ― М., 1899. С. 5.
- ^ Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza // Ateneum Wileńskie. Nr. 1, 1923. S. 260.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 78.
- ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 208.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 83.
- ^ Spory i sprawy pomiędzy Polakami a Zakonem Krzyżackim. T. 2. — Poznań, 1892. S. 460.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 175.
- ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 39—46.
- ^ Semkowicz W. Braterstwo szlachty polskiej z bojarstwem litewskiem w unii Horodelskiej 1413 roku // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. — Kraków, 1914. S. 411.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 60, 78.
- ^ Semkowicz W. Braterstwo szlachty polskiej z bojarstwem litewskiem w unii Horodelskiej 1413 roku // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. — Kraków, 1914. S. 412.
Літаратура
рэдагаваць- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)
- Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.: Склад — структура — улада / пераклад А. Мікус. — 2-е выд. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. — 386 с. — ISBN 978-5-00076-015-4