Цеплавы ўдар
Цеплавы́ ўдар — востры перагрэў арганізма чалавека і жывёлы, абумоўлены парушэньнем тэрмарэгуляцыі праз абязводжваньне ў сьпёку.
| Цеплавы ўдар | |
 Астуджэньне ад цеплавога ўдару халоднай вадой (ліпень 2011 году) | |
| Сынонімы | пераграваньне |
|---|---|
| Спэцыяльнасьць | траўматалёгія |
| Сымптомы | галаўны боль, ірвота, страта прытомнасьці |
| Ускладненьні | арытмія сэрца, трызьненьне |
| Звычайна праяўляецца | абязводжваньне |
| Працягласьць | 6—8 гадзінаў |
| Віды | сонечны ўдар |
| Прычыны | узьдзеяньне высокай тэмпэратуры і сонечных прамянёў |
| Фактары рызыкі | шматслойная сынтэтычная вопратка і адсутнасьць галаўнога ўбору, душныя памяшканьні і бязьветранасьць у сьпёку |
| Мэтад дыягностыкі | замер тэмпэратуры цела |
| Прафіляктыка | сьветлая вопратка і галаўны ўбор з натуральнай тканіны, піцьцё кожныя паўгадзіны і пазьбяганьне вуліцы ў дзённую сьпёку |
| Лячэньне | змочваньне твару і грудзей халоднай вадой і намочанай тканінай |
| Лекі | нашатырны сьпірт |
Бывае пры працяглым узьдзеяньні высокай тэмпэратуры навакольнага асяродзьдзя і пры непасрэдным узьдзеяньні сонечных прамянёў (сонечны ўдар). У чалавека выяўляецца галаўным болем, ірвотай і стратай прытомнасьці[1].
Папярэджаньне рэдагаваць
Для прадухіленьня цеплавога ўдару варта апранаць сьветлую вопратку і галаўны ўбор з натуральнай тканіны (бавоўна і лён), піць на літар больш вады чым у халодную пару і пазьбягаць выхаду на вуліцу ў сьпёку[2]. У падарожжы карысна захінаць шыбы сьветлаадбівальнымі экранамі падчас стаянкі самахода. Перад паездкай варта праветрыць аўтамабіль. Месца для стаянкі мае знаходзіцца ў цяні. Прахалоднае паветра з кандыцыянэра ў самаходзе варта падаваць уніз на ногі. Таксама варта пазьбягаць кіраваньня самаходам у сьпякотныя дні з 12-й да 15-й гадзіны[3]. У сьпёку карысна зьняць вопратку і астудзіць цела з дапамогай прахалоднай вады, мокрага ручніка і сурвэткі, кампрэсу на галаву[4].
У сьпёку варта аддаваць перавагу замкнёным памяшканьням, якія праветрываюцца і захоўваюць прахалоду. Каб пазьбегнуць абязводжваньня, варта піць памалу кожныя паўгадзіны мінэральную ваду для хутчэйшага засвойваньня. Таксама ў сьпёку пажадана пазьбягаць доўгіх паездак. Для прагулак варта абіраць ранак да 11-й гадзіны і вечар пасьля 18-й гадзіны. Пры гэтым, карысна трымацца крытых пляцовак і зацененых алеяў[5]. Сярод іншага, карысна спатольваць смагу астуджаным адварам і сокам з гародніны і садавіны, прахалодным квасам і кісламалочным напоем[6]. Урэшце, у сьпёку пры звыш +28°С варта прымаць прахалодны душ і ванну, пазьбягаць ужываньня кафэінавых і сьпіртовых напояў, а таксама цяжкай цялеснай працы і знаходжаньня ў самаходзе без кандыцыянэру звыш 10 хвілінаў[7].
Чыньнікі рэдагаваць
Цеплавому ўдару спрыяе нашэньне ў сьпёку шматслойнай цёплай вопраткі і сынтэтычнага адзеньня, адсутнасьць галаўнога ўбору і абязводжваньне, знаходжаньне ў душным памяшканьні і шматгадзіннае знаходжаньне пад адкрытымі сонечнымі прамянямі на вуліцы[5]. Пагрозу можа несьці цяжкая цялесная праца ў сьпякотнае бязьветранае надвор'е і цёмная вопратка, якая затрымлівае выпарэньні цела[6].
Праявы рэдагаваць
Цеплавы ўдар выяўляецца праз сутаргі канцавінаў і твару, тэмпэратуру цела звыш +38°С, значнае халоднае потавыдзяленьне і млосьць. Працяглае знаходжаньне на сонцы без увагі да немачы можа прывесьці да сьмерці, найперш пры наяўнасьці хваробаў сэрца[2]. Пры цеплавым удары адзначаецца сухасьць у роце і смага, галаўны боль і запамарока[4]. Іншымі прыкметамі немачы служаць перасохлыя вусны, сухая і гарачая скура твару і пры гэтым халодныя рукі і ногі, санлівасьць і брулеспусканьне цёмна-жоўтага і сьветла-карычневага адценьня больш як праз 12 гадзінаў, а таксама ірвота. Пры далейшым знаходжаньні пад пякучым сонцам могуць дадацца арытмія сэрца, трызьненьне і сінюшнасьць скуры[5].
Першая дапамога рэдагаваць
Падчас аказаньня першай дапамогі пры цеплавым удары варта:
- перамясьціць цярпельца ў цень або прахалоднае, прасторнае памяшканьне без скапленьня людзей;
- пакласьці ў ляжачы стан пацярпелага;
- прыўзьняць ногі і падкласьці пад шчыкалаткі сумку;
- зьняць сынтэтычнае і шчыльнае адзеньне ды расшпіліць астатняе адзеньне на грудзях і шыі, а таксама рэмень;
- напаіць прахалоднай мінэральнай, падсалоджанай або прэснай пітной вадой;
- змачыць твар халоднай вадой;
- папляскаць па грудзях тканінай, намочанай у халоднай вадзе;
- прыкласьці пляшку з халоднай вадой і лёд на лоб і пад патыліцу;
- абмахваць цярпельца вэерам або газэтай;
- ачысьціць дыхальныя шляхі ад ірвоты;
- абгарнуць цела мокрай прасьцінай і апырскаць халоднай вадой
- даць пры страце прытомнасьці панюхаць з ваткі нашатырнага сьпірту або 10 % рашчыны аміяку;
- зрабіць штучнае дыханьне і масаж сэрца пры спыненьні сэрцабіцьця і страце прытомнасьці[8].
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Цеплавы ўдар // Беларуская энцыкляпэдыя ў 18 тамах / гал.рэд. Генадзь Пашкоў. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 2003. — Т. 17: Хвінявічы — Шчытні. — С. 102. — 512 с. — 10 000 ас. — ISBN 985-11-0279-2
- ^ а б Зьміцер Лукашук. Як беларусам перажыць анамальную сьпёку // «Эўрапейскае радыё для Беларусі», 12 ліпеня 2010 г. Праверана 26 кастрычніка 2021 г.
- ^ М. Шамёнак. Сьмяротная сьпёка або калі ў салёне за +35 // Газэта «Мёрскія навіны», 20 ліпеня 2010 г. Праверана 26 кастрычніка 2021 г.
- ^ а б «Хартыя'97». Міністэрства аховы здароўя дае парады, як выжыць у сьпякоту // Газэта «Новы час», 26 чэрвеня 2016 г. Праверана 26 кастрычніка 2021 г.
- ^ а б в Кацярына Пытлева. Хуткая дапамога дзіцяці: сонечны і цеплавы ўдар // Партал «Слушна», 19 ліпеня 2017 г. Праверана 26 кастрычніка 2021 г.
- ^ а б Рэкамэндацыі ў сьпякоту // Бярэзінскі раённы выканаўчы камітэт, 9 чэрвеня 2020 г. Праверана 26 кастрычніка 2021 г.
- ^ Цеплавы ўдар: прыкметы і першая дапамога // Беларускае тэлеграфнае агенцтва, 12 ліпеня 2021 г. Праверана 26 кастрычніка 2021 г.
- ^ Валянціна Цярэшка. Ня трэба трымаць сонечны ўдар // «Настаўніцкая газэта», 1 жніўня 2016 г. Праверана 26 кастрычніка 2021 г.
 |
Гэта — накід артыкула па мэдыцыне. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго. |