Вікіпэдыя

Хрысьціна (каралева Швэцыі)

швэдзкая каралева (1632—1654)

Хрысьцíна, каралева Швэцыі (па-швэдзку: Kristina; 18 сьнежня 1626, Стакгольм, Швэдзкая імпэрыя — 19 красавіка 1689, Рым, Папская дзяржава) — швэдзкая каралева ў 1632—1654, дачка караля Густава II Адольфа з дынастыі Ваза. Ейны сапраўдны тытул - "кароль Швэцыі", а не "каралева", у адпаведнасьці з жаданьнем ейнага бацькі, што дазволіла ёй узысьці на сталец[1].

Хрысьціна Швэдзкая


Dei Gratia Suecorum Gothorum Vandalorumque Regina, Magna Princepe Finlandiae, Duce Esthoniae atque Carelia nec non Ingriae Domina etc.
Каралева Швэцыі (Drottning Kristina)
Swedish queen Drottning Kristina portrait by Sébastien Bourdon stor.jpg
 
1632 — 1654
Каранацыя 1644
Папярэднік Густаў II Адольф
Наступнік Карл X Густаў
Асабістыя зьвесткі
Нарадзілася 18 сьнежня 1626, Стакгольм, Швэцыя
Памерла 19 красавіка 1689, Рым, Папская дзяржава
Пахаваная Рым
Дынастыя Ваза
Каралеўскі дэвіз Visheten (är) rikets stöd (latin: Columna regni sapientia)
Бацька Густаў ІІ Адольф
Маці Марыя-Элеанора Брандэнбурская
Подпіс Выява аўтографу

ЖыцьцяпісРэдагаваць

Адзінае дзіця Густава II Адольфа і Марыі-Элеаноры Брандэнбурскай (дачкі курфюрста Брандэнбурга Ёгана ІІІ Зыгмунда), яна выхоўвалася як хлопчык. Ейны бацька быў забіты ў бітве пры Лютцэне ў 1632 годзе, калі ёй было ўсяго шэсьць гадоў. Нэўратычная маці грэбавала ёй да такой ступені, што ў дзяцінстве яна перанесла некалькі падзеньняў, у выніку чаго ў яе было дэфармаванае плячо[4].

Густаў ІІ Адольф і ягоная жонка страцілі двух маленькіх дзяцей. Перад паходам кароль вызначыў новы парадак пераемнасьці стальцу. У 1627 годзе ён дабіўся ад дваранаў адмены выключнай пераемнасьці па мужчынскай лініі[5].

Адукацыяй каралевы займалася цётка, пфальц-графіня Кацярына і канцлер Аксэль Оксэншэрна. Хрысьціна была надзіва здольная, вывучыла сем моваў. Яна так добра ведала латынь, што магла вымавіць на ёй цэлую прамову. Была эрудыткай: шмат чытала, рана захапілася калекцыянаваньнем манэтаў. Яна пастаянна павышала адукацыю, аналізавала справы ў краіне. У 18 гадоў яе прызналі паўналетняй[6].

У 15 гадоў Хрысьціна зацікавілася жыцьцяпісам каралевы Ангельшчыны і Ірляндыі Лізаветы I, якая адмовілася выходзіць замуж. Шлюбы ў каралеўскіх сем'ях - гэта справа палітыкі, а не каханьня. Таму незалежная Хрысьціна адмовіла ўсім прэтэндэнтам. На пытаньне рыксдагу яна адказала, што сталец атрымае ў спадчыну ейны стрыечны брат Карл-Густаў Пфальц, што прадухіліць перадачу кароны іншай дынастыі[7].

Гады незалежнага кіраваньня каралевы Хрысьціны I — 1644-1654[8].

Стаўшы паўнапраўнай каралевай у 1644 годзе, Хрысьціна хутка выступіла супраць канцлера А. Оксэншэрны, які назаўсёды адышоў ад справаў пасьля Вэстфальскага міру. Спрыяючы міру, яна паклала канец узброеным канфліктам з Даніяй у 1645 годзе. Згодна Бромсэбрускаму міру Данія перадала Швэцыі выспы Эсэль і Готлянд. Вэстфальскі мір, падпісаны ў 1648 годзе, даў Швэцыі выспы Руген, Вісмар, Вердэн і Брэмэн, а таксама частку Памяраніі і вусьце Одры. Гэтыя набыткі зрабілі Швэцыю вядучай паўночнай дзяржавай[9].

Нягледзячы на пэўны эканамічны рост у выніку заканчэньня Трыццацігадовай вайны, паводзіны каралевы Хрысьціны, ейныя густы да замежнай моды, празьмерныя выдаткі на каранацыю, ейныя сьмеласьць і адкрытасьць у адносінах да сваіх фаварытаў і фаварытак, цяга да раскошы і ўзбагачэньня падарвалі каралеўскія фінансы. Прыгэтым каралева адмаўлялася выйсьці замуж, апраналася як мужчына і паліла люльку; тагачасныя памфлеты праўдзіва прыпісвалі ёй шматлікія повязі-прыгоды, як з жанчынамі, так і мужчынамі[10] . У час свайго праўленьня і пасьля адрачэньня Хрысьціна мела амурныя адносіны з мужчынамі і жанчынамі. Ейныя першыя вядомыя каханкі — граф Магнус Габрыэль Дэлагардзі (1622 — 1686), фройліна і сьвецкая львіца Эба Спарэ (1629 — 1662); ейнае найвялікшае каханьне — кардынал Дэчыа Ацаліна[11].

Чалавек вялікай культуры, яна ліставалася з многімі навукоўцамі і літаратарамі, такімі як Дэкарт, Паскаль, Гасэндзі, Ляйбніц і Сьпіноза. У рэлінійным пляне яна мела талерантнае, недагматычнае стаўленьне, супрацьлеглае пабожнаму. Яна таксама лічыцца пачынальніцай фэмінізму разам з сваімі сучасьніцамі Мадлен дэ Скюдэры і мадам дэ Мэнтэнон[12].

Зьнешні выгляд Хрысьціны I не ўхваляўся ейнымі сучасьнікамі. Яна была невялікага росту і непрывабнага целаскладу, але ейныя блакітныя вочы надавалі ёй выгляд, які некаторыя гісторыкі апісвалі як «мэталічны бляск, які спакушаў»[13].

11 лютага 1654 году каралева адраклася ад стальцу[14]. Рашэньне ўступіла ў сілу 6 чэрвеня 1654 году. Прычыны гэтага складаныя: стомленасьць і агіда да ўлады, фінансавыя цяжкасьці, блізкія да банкруцтва, духоўныя пошукі каралевы, якая пазьней пяройдзе ў каталіцтва. Хрысьціна дамовілася аб адрачэньні ў замен на ахвяраваньні: ёй прадастаўляліся каралеўскія даходы з гарадоў Нарчэпінг і Вольгаст, выспаў Готлянд, Элянд і Эзэль, а таксама за ёй заставаліся некаторымі землі і маёнткі ў Памяраніі[15].

Да сьмерці жыла ў Рыме ў палацы Фарнэзэ і сустракалася з кардыналам Дэчыа Ацаліна, зь якім яна падтрымлівала сэнтыментальныя адносіны да канца свайго жыцьця[16].

Хрысьціна памерла ў Рыме ва ўзросьце 63 гадоў ад рожы, ускладненай пнэўманіяй. Барочны Рым пахаваў незвычайную жанчыну ў саборы сьв. Пятра ўрачыста і з доўгімі цырымоніямі[17]. Гэта адзінае жаночае пахаваньне ў саборы[18]. Цяпер гэта кенатаф, бо пазьней прах Хрысьціны быў вывезены ў Швэдскую імпэрыю[19].

ТворчасьцьРэдагаваць

Яна пакінула багатае ліставаньне і некалькі твораў, у тым ліку свае мэмуары «Маё жыцьцё, прысьвечанае богу», якія так і не скончыла[20].

Яна таксама пакінула максымы і думкі ў духу Лярошфуко. Большая частка ейных тэкстаў была сабраная ў «Mémoires de Johann Archenholz, Amsterdam, 1751-1759, 4 volumes in-4»[21].

КрыніцыРэдагаваць

  1. ^ Anne-Claire Préfol, «Secrets d'histoire: Christine de Suède, reine des scandales», Moustique, 7 août 2012.
  2. ^ а б в г Kristina (шв.) — 1917.
  3. ^ а б Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek, Österreichische Nationalbibliothek Record #118520652 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
  4. ^ Bernard Quilliet, Christine de Suède, Fayard, 2003, p. 47.
  5. ^ Buckley, Veronica (2004). Christina; Queen of Sweden. London: Harper Perennial. ISBN 978-1-84115-736-8.
  6. ^ Stephan, Ruth: Christina, Queen of Sweden. Britannica, https://www.britannica.com/biography/Christina-queen-of-Sweden
  7. ^ Stephan, Ruth: Christina, Queen of Sweden. Britannica, https://www.britannica.com/biography/Christina-queen-of-Sweden
  8. ^ Françoise Kermina, Christine de Suède, Perrin 1995, p. 55.
  9. ^ Françoise Kermina, Christine de Suède, Perrin 1995, p. 55.
  10. ^ Aldrich, Robert; Wotherspoon, Garry, eds. (2002). Who's who in Gay and Lesbian History: From Antiquity to World War II. Psychology Press. p. 292.
  11. ^ Christian-Gottfried Franckenstein, Histoire des intrigues galantes de la reine Christine de Suède et de sa cour pendant son séjour à Rome, Jan Henri, 1697.
  12. ^ André Larané, Christine de Suède, Suédoise hors normes, 2018-11-27, herodote.net, https://www.herodote.net/Suedoise_hors_normes-article-112.php
  13. ^ Françoise Kermina, Christine de Suède, Perrin 1995, p. 30-31.
  14. ^ Erik Gustaf Geijer, Histoire de Suède, éditeur Desbarres, 1839.
  15. ^ Anne-Claire Préfol, «Secrets d'histoire: Christine de Suède, reine des scandales», Moustique, 7 août 2012.
  16. ^ Christian-Gottfried Franckenstein, Histoire des intrigues galantes de la reine Christine de Suède et de sa cour pendant son séjour à Rome, Jan Henri, 1697.
  17. ^ Herbermann, Charles, ed. (1913). "Christina Alexandra" . Catholic Encyclopedia, https://en.wikisource.org/wiki/Catholic_Encyclopedia_(1913)/Christina_Alexandra
  18. ^ Hofmann, Paul (8 October 2002). The Vatican's Women: Female Influence at the Holy See. St. Martin's Press. p. 42.
  19. ^ Stephan, Ruth. "Christina Queen of Sweden". Encyclopædia Britannica, https://www.britannica.com/biography/Christina-queen-of-Sweden
  20. ^ Henry Woodhead, Memoirs of Christina, Queen of Sweden, 2 vol., London: Hurst and Blackett, 1863, Vol. II, pp. 89.
  21. ^ Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Christina of Sweden". Encyclopædia Britannica. Vol. 6 (11th ed.). Cambridge University Press. pp. 291–292.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Хрысьціна_(каралева_Швэцыі)&oldid=2298192»