Тэарэма Гаўса
Тэарэ́ма Га́ўса — адзін з асноўных законаў электрадынамікі, вызначае сувязь паміж струмянём вэктару напружанасьці электрычнага поля праз замкнёную паверхню і поўным электрычным зарадам у аб'ёме, які атачае гэтая паверхня. Тэарэма Гаўса ўваходзіць у сыстэму раўнаньняў Максўэла.
Тэарэма Гаўса для напружанасьці электрычнага поля
рэдагавацьТэарэма Гаўса для поля і зарадаў у вакуўме фармулюецца наступным чынам:
- Струмень вэктару напружанасьці электрычнага поля праз замкнёную паверхню не залежыць ад яе плошчы і формы, а вызначаецца сумаю электрычных зарадаў, што знаходзяцца ўнутры яе.
СГС | СІ |
---|---|
|
|
дзе
- — струмень вэктару напружанасьці электрычнага поля праз замкнёную паверхню ;
- — поўны зарад у аб'ёме, які атачае паверхня ;
- — электрычная канстанта.
Тэарэму Гаўса можна сфармуляваць і ў дыфэрэнцыйнай форме:
СГС | СІ |
---|---|
|
|
дзе — аб'ёмная шчыльнасьць электрычнага зараду.
Вывад з закону Кулёна
рэдагавацьДоказ: Струмень вэктара напружанасьці пунктавага зараду праз элемэнт паверхні dS складае
, дзе праекцыя dS на роўніцу, пэрпэндыкулярную да вэктару , накіраванага ад зараду да паверхні.
Велічыня уяўляе сабой цялесны кут , пад якім з пункту знаходжаньня зараду бачная паверхня dS. Таму, калі зарад знаходзіцца ўнутры паверхні, яго агульны струмень праз замкнёную паверхню роўны
Калі ж поле ствараецца зарадам, які знаходзіцца па-за паверхняй, дык яго струмень праз паверхню роўны нулю, таму што любая простая, якая праходзіць праз гэты зарад, перасякае паверхню цотную колькасьць разоў: адзін раз заходзячы ў яе і другі раз — выходзячы.
Улічваючы гэта, а таксама прынцып супэрпазыцыі электрычных палёў, агульны струмень праз замкнёную паверхню можна знайсьці як суму струменяў кожнага з зарадаў, што стварае поле. Пры гэтым можна ўлічваць толькі тыя зарады, што знаходзяцца ўнутры. Адсюль атрымаем:
Тэарэма Гаўса зьяўляецца вынікам закона Кулёна. Яна ўжываная і да іншых палёў, напружанасьць якіх вызначаецца законам, падобным да кулёнаўскага. Так, яе можна ўжыць у дачыненьні да гравітацыйнага поля, прычым ролю напружанасьці будзе выконваць паскарэньне вольнага падзеньня, а замест зараду будзе фігураваць маса («гравітацыйны зарад»):