Скрыпка

Струнны музычны інструмэнт
Клясыфікацыя	хардафон
Горнбостэль — Закс	32; (хардафон)
Час зьяўленьня	пачатак XVI стагодзьдзя
Дыяпазон гучаньня
	Розныя гукі і тэхнікі, якія выкарыстоўваюцца ў выкананьні на скрыпцы (зьвесткі)
Падобныя інструмэнты
	Віялянчэль; Кантрабас;
Музыкі
	Арканджэлё Карэльлі; Яша Хейфец; Нікалё Паганіні; Давід Ойстрах; Іцхак Пэрэльман; Гілары Ган; Фрыц Крайсьлер; Паблё дэ Сарасатэ; Натан Мільштайн; Сара Чанг;
	[[commons:Category:Violins\|]] у Вікісховішчы

Скры́пка (па-італьянску: violino; па-француску: violon; па-нямецку: Violine альбо Geige) — смычковы струнны музычны інструмэнт высокага рэгістру. Мае народнае паходжаньне, сучасны выгляд атрымала ў XVI стагодзьдзі. Мае чатыры струны, якія наладжаны па квінтам: G, D¹, A¹, E² (соль малой актавы; рэ; ля першай актавы; мі другой актавы). Тэмбар скрыпкі густы ў нізкім рэгістры, мяккі ў сярэднім і бліскучы ў верхнім.

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Скрыпка (неадназначнасьць).

Скрыпка ёсьць важным інструмэнтам ў самых розных музычных жанрах. Яна найбольш прыкметная ў заходняй клясычнай традыцыі, як у ансамблях ад камэрнай музыкі да аркестраў, гэтак і ў якасьці сольных інструмэнтаў, а таксама ў многіх разнавіднасьцях народнай музыкі, уключаючы кантры, блюграс і джаз. Электрычная скрыпка зь цьвёрдымі корпусам выкарыстоўваецца ў некаторых формах рок-музыкі й джазу, пры гэтым інструмэнт падключаецца да ўзмацняльніку.

Часткі скрыпкі звычайна вырабляюцца з розных гатункаў дрэва. Струны могуць быць вырабленыя з кішачніку жывёлаў, нэйлёну ці іншых сынтэтычных матэрыялаў альбо сталі.

Гісторыя

Прабацькамі скрыпкі лічацца арабскі рэбаб, гішпанская фідэль, брытанская крота, зьліцьцё якіх і ўтварыла віёлу. Формы скрыпкі ўсталяваліся да XVI стагодзьдзя. Незразумела, хто менавіта зрабіў першыя скрыпкі, але ёсьць доказы таго, што паходзіць гэты інструмэнт з паўночнай Італіі, у ваколіцах Міляну. Да XVI стагодзьдзя й пачатку XVII ставяцца вядомыя вытворцы скрыпак — сямейства Амаці. Іхныя інструмэнты адрозьніваюцца выдатнай формай і цудоўным матэрыялам. Наогул Італія славілася вытворчасьцю скрыпак, сярод якіх скрыпкі Страдывары й Гварнэры ў цяперашні час цэняцца надзвычай высока^[1]^[2].

Скрыпка зьяўляецца сольным інструмэнтам з XVII стагодзьдзя. Першымі творамі для скрыпкі лічацца «Romanesca per violino solo e basso» Марыні з Брэшыі (1620) і «Capriccio stravagante» ягонага сучасьніка Фарына. Заснавальнікам мастацкай гульні на скрыпцы лічыцца Арканджэлё Карэльлі, а таксама Джузэпэ Тарэльлі, Джузэпэ Тартыні й П’етра Лякатэльлі, вучань Карэльлі, які разьвіў бравурную тэхніку скрыпічнай гульні. Адным з самых вядомых скрыпачоў быў італьянец Нікалё Паганіні.

Скрыпка аказалася вельмі папулярным інструмэнтам як сярод вулічных музыкаў, гэтак і ў шляхты й нават каралеўскіх асобаў. Францускі кароль Карл IX замовіў у Андрэа Амаці 24 скрыпкі ў 1560 годзе^[3]. Адна з гэтых скрыпак зьяўляецца найстарэйшай захавалай скрыпкай, якая належыла каралеўскім асобам. Скрыпка ўпрыгожаная асаблівай рэнэсансавай рэзкай належыла эрцгерцагу Аўстрыі Фэрдынанду II а пазьней, з 1841 году, нарвэскаму віртуозу Уле Булю, які карыстаўся гэтым інструмэнтам сорак гадоў, зладзіўшы тысячы канцэртаў. Скрыпка «Мэсія», вырабленая Антоніё Страдывары ў 1716 годзе, застаецца некранутай. Цяпер яна месьціцца ў Эшмолаўскім музэі ў Оксфардзе^[4].

Скрыпка — адзін з самых запатрабаваных інструмантаў у клясычнай музыцы. Некалькі скрыпак уваходзяць у склад кожнага сымфанічнага акрестру. Адзін з сымбаляў на нотах нават атрымаў назву скрыпічны ключ ад слова скрыпка. Шматлікія кампазытары (у тым ліку Бэтговэн, Георг Фрыдрых Гэндэль, Вівальдзі й Моцарт умелі граць на скрыпцы. Канцэрты для скрыпкі пісалі Антанін Леапольд Дворжак, Ёзэф Гайдн, Сяргей Пракоф’еў. Скрыпка мела вялікае значэньне ў народнай культуры. Якуб Колас склаў адну з сваіх паэм «Сымон-музыка» пра скрыпача. У 1960-я гурты прагрэсіў-року выкарыстоўвалі ў сваіх творах скрыпку. У сучаснасьці да скрыпкі зьвяртаюцца такія выканаўцы, як Ванэса Мэй і Аляксандар Рыбак.

Крыніцы

^ Скрыпка (рас.) Архіўная копія
^ «Stradivari vs. Guarneri: An Expert Explains the Difference». New York Public Radio.
^ «The History of the Violin». William Bartruff.
^ «Violin by Antonio Stradivari, 1716 (Messiah; la Messie, Salabue)». Cozio.

Вонкавыя спасылкі

Скрыпка: Як выбраць скрыпку, ейнае паходжаньне й значэньне. Corilon. (анг.)
Скрыпка. Encyclopædia Britannica. (анг.)
Кароткая гісторыя скрыпкі. National Geographic. (анг.)
Скрыпка. Гісторыя. Vienna Symphonic Library. (анг.)

[1] Скрыпка (рас.) Архіўная копія

[2] «Stradivari vs. Guarneri: An Expert Explains the Difference». New York Public Radio.

[3] «The History of the Violin». William Bartruff.

[4] «Violin by Antonio Stradivari, 1716 (Messiah; la Messie, Salabue)». Cozio.

[1]

[2]

[3]

[4]