Саюз беларускай моладзі
Саю́з белару́скай мо́ладзі (СБМ) — моладзевая арганізацыя на акупаванай Нямеччанай тэрыторыі ў Другую сусьветную вайну. Арганізацыя мела добраахвотніцкі характар[2].
| Саюз беларускай моладзі | |
| Саюз Беларускай Моладзі | |
 Прапагандысцкі плякат СБМ. | |
| Абрэвіятура | СБМ |
|---|---|
| Дэвіз | «Жыве Беларусь!» |
| Дата ўтварэньня | 22 чэрвеня 1943 (79 гадоў таму) |
| Дата спыненьня існаваньня | Вясна 1945 году |
| Тып | Моладзевая арганізацыя |
| Юрыдычны статус | Дзяржаўная |
| Мэта | Выхаваньне моладзі |
| Штаб-кватэра |
Менск Бэрлін (зь ліпеня 1944) |
| Дзейнічае ў рэгіёнах | Генэральная акруга Беларусь |
| Сяброўства | Беларусы[1] |
| Афіцыйныя мовы | Беларуская |
| Шэф Кіраўнічага Штабу СБМ | Міхась Ганько |
| Шэф-праваднік (мужчыны) | Міхась Ганько |
| Шэф-праваднічка (жанчыны) | Надзея Абрамава |
| Кіроўны орган | Кіраўнічы Штаб СБМ |
| Колькасьць валянтэраў | 12 633 (1 красавіка 1944)[2] |
Друкаванымі органамі былі часопіс «Жыве Беларусь!» і газэта «Юнацкі покліч»[3].
ГісторыяРэдагаваць
Створаны 22 ліпеня 1943 году паводле ініцыятывы нямецкіх уладаў на ўзор саюзу гітлераўскае моладзі (Гітлер-югенд) паводле загаду генэральнага сакратара генэральнай акругі «Беларусь» Вільгельма Кубэ.
СБМ павінен быў аб’ядноўваць беларускую моладзь ва ўзросьце 10—20 гадоў. За чэрвень 1943 — ліпень 1944 гг. на акупаванай тэрыторыі Беларусі было падрыхтавана каля 1500 функцыянэраў малодшага, сярэдняга й найвышэйшага зьвяна СБМ. На 1 ліпеня 1944 году адзінкі СБМ былі створаныя ў 16 акругах і больш як 60 паветах, у іх налічвалася больш за 12,6 тыс. чалавек, зь якіх 3,5 тыс. былі аб’яднаныя ў працоўную групу СБМ «Германія» і працавалі на вайсковых прадпрыемствах Трэцяга Райху. Сябры саюзу прыцягвалі да ваенна-будаўнічых і гаспадарчых працаў на акупаванай тэрыторыі Беларусі[3].
У чэрвені 1944 году, напярэдадні наступу Чырвонай Арміі, у Нямеччыну выехалі амаль 5000 сяброў СБМ, якія добраахвотна запісаліся ў дапаможную службу Люфтвафэ[4]. Некаторыя радавыя сябры перайшлі на бок савецкіх партызанаў, частка актыўных сяброў (каля 3 тыс. чалавек)[Крыніца?] пакінулі Беларусь разам зь нямецкім войскам, якое адступала, частка прыняла ўдзел у антысавецкім супраціве[5]. Дзейнасьць СБМ працягвалася да вясны 1945 году на тэрыторыі Нямеччыны. За ўдзел у СБМ пасьля вайны ў СССР судзілі як за здраду Радзіме, садзейнічаньне акупантам і іншае[3].
КіраўніцтваРэдагаваць
Саюз беларускай моладзі дзейнічаў пад кантолем аддзелу моладзі Генэральнага сакратарыяту «Беларусь» і спэцслужбаў[3].
Найвышэйшым органам СБМ быў Кіраўнічы штаб на чале зь Міхасём Ганьком (мужчыны) і Надзеяй Абрамавай (жанчыны). Штаб месьціўся ў Менску, зь ліпеня 1944 году — у Бэрліне; падпарадкоўваўся Беларускай цэнтральнай радзе[3].
Службовыя ступені вышэйшых кіраўнікоў СБМ выглядаюць наступным чынам:[6]
- Падправаднік, падправаднічка;
- Праваднік, праваднічка;
- Старшы праваднік, старшая праваднічка.
Акруговыя кіраўнікі моладзіРэдагаваць
На жнівень 1943 году акруговае кіраўніцтва СБМ выглядала наступным чынам:[7]
- Акруга «Менск-горад» — кіраўнік Фёдар Каплуноў;
- Акруга «Менск» — кіраўнік Сяргей Бузак;
- Акруга «Баранавічы» — кіраўнік Шпак;
- Акруга «Слонім» — кіраўнік Барыс Суравы;
- Акруга «Ліда» — кіраўнік Максім Бабкоў;
- Акруга «Наваградак» — кіраўнік Мікіта Каляда (пазьней — Іван Жамойцін);
- Акруга «Глыбокае» — кіраўнік Яўген Мацюшонак;
- Акруга «Ганцавічы» — кіраўнік Барыс Дзячкоўскі;
- Акруга «Вялейка» — кіраўнік Сьценьнік;
- Акруга «Слуцак» — кіраўнік Манько.
АрганізацыяРэдагаваць
Сябры СБМ падзяляліся на тры суполкі:[6]
- ад 10 да 14 год: малодшыя юнакі, малодшыя юначкі;
- ад 15 да 18 год: юнакі, юначкі;
- ад 19 да 20 год: старшыя юнакі, старшыя юначкі.
Адзінкі СБМ складаліся з моладзі аднаго роду й суполкі веку. Яны выглядаюць наступным чынам:[6]
| Складаецца з | Юнакі | Юначкі | Кіраўнік |
|---|---|---|---|
| 12 — 20 сяброў | Дружына | Дружына | Дружыновы
(дружыновая) |
| 3 — 5 дружынаў | Грамада | Гурток | Грамадовы
(гуртковая) |
| Лучыць дружыны
павету[a], паводле роду й суполкі веку (такіх было 6 на павет) |
Зьвяз | Круг | Зьвязовы
(важатая) |
ЗаўвагіРэдагаваць
- ^ Калі павет вялікі, прадугледжвалася магчымасьць падзелу яго на сэкцыі.
КрыніцыРэдагаваць
- ^ Олег Романько. КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945. — С. 201.
- ^ а б Олег Романько. КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945. — С. 197.
- ^ а б в г д Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Менск: БелЭн, 2002. — 512 с.: іл. ISBN 985-11-0238-5 С. 222
- ^ Юры Туронак. Беларусь пад нямецкай акупацыяй. — Менск: 1993. — 236 с. — ISBN 5-338-00960-9
- ^ Беларускі нацыяналізм. Даведнік
- ^ а б в Арганізацыйны рэгулямін Саюзу Беларускае Моладзі (бел.) // Жыве Беларусь!. — ліпень 1943 году. — № 1. — С. 7-8.
- ^ Олег Романько. КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945. — С. 193.
Вонкавыя спасылкіРэдагаваць
| Вікікрыніцы зьмяшчаюць арыгінальныя матэрыялы, датычныя тэмы артыкула: |
- Жыве Беларусь! — архіў афіцыйнага часапісу арганізацыі
- Ц. Клыкоўская — Саюз беларускай моладзі — вяртаньне з забыцьця
- Ю. Туронак — Саюз беларускай моладзі ў Нямеччыне
- Л. Юрэвіч — Вырваныя бачыны. Да гісторыі Саюзу беларускае моладзі
- Саюз беларускай моладзі // Беларускі нацыяналізм: Даведнік. Менск: Голас Краю, 2001
ЛітаратураРэдагаваць
- Юры Туронак. Беларусь пад нямецкай акупацыяй. — Менск: 1993. — 236 с. — ISBN 5-338-00960-9. Архіўная копія;
- Олег Романько. КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945. — Москва: «Вече», 2008. — С. 171 — 180, 184, 322. — 432 с. — (Военные тайны ХХ века). — ISBN 978-5-9533-1909-6. Архіўная копія
- Рудак А., Вайна пасля вайны // Наша гісторыя, №2, 2018, с. 32-35. ISBN 2617-2305