Міхаіл Мікешын
Міхаі́л Во́сіпавіч Міке́шын (21 лютага [ст. ст. 1 лютага] 1835, вёска Максімаўка Рослаўскага павету Смаленскай губэрні, цяпер у Клімавіцкім раёне Магілёўскай вобласьці — 31 студзеня 1896, Санкт-Пецярбург) — расейскі скульптар, мастак, жывапісец, рысавальшчык, ілюстратар беларускага паходжаньня.
Міхаіл Мікешын | |
 Партрэт Мікешына аўтарства Рэпіна, 1888 | |
| Дата нараджэньня | 21 лютага 1835 |
|---|---|
| Месца нараджэньня | в. Максімаўка, Рослаўскі павет, Смаленская губэрня, Расейская імпэрыя |
| Дата сьмерці | 31 студзеня 1896 (60 гадоў) |
| Месца сьмерці | Санкт-Пецярбург, Расейская імпэрыя |
| Месца пахаваньня | |
| Месца вучобы | |
| Занятак | скульптар, мастак |
| Навуковая сфэра | скульптура[1], карыкатура[d][1] і illustration[d][1] |
| Сябра ў | Сэрбскае навуковае таварыства[d] і Сэрбская акадэмія навук і мастацтваў[d] |
| Узнагароды |   |
Біяграфія
рэдагавацьНарадзіўся 9 (21) лютага 1835 году ў вёсцы Максімаўка Смаленскай губэрні (цяпер у Клімавіцкім раёне). У 1843 годзе сям’я пераяжджае ў горад Рослаў.
Навучаўся ў Смаленску ў мясцовага іканапісца. У 1852 годзе паступіў у Акадэмію мастацтваў, дзе навучаўся па клясе батальнага жывапісу пад кіраўніцтвам Б. П. Вілевальдэ. У 1858 годзе з адзнакай скончыў Акадэмію, атрымаўшы вялікі залаты мэдаль за карціну «Ўезд Цілі ў Магдэбург». Рамантычная трактоўка патрыятычных тэмаў прынесла яму ўвагу царскай сям’і, і Мікешын быў запрошаны навучаць маляваньню Вялікіх князёўнаў.
Нягледзячы на тое, што Мікешын быў перадусім баталістам, прадстаўлены ім праект помніка тысячагодзьдзя Расеі ў Ноўгарадзе перамог на конкурсе (1859) і быў прыняты да выкананьня.
Помнік да тысячагодзьдзя Расеі
рэдагаваць
Вясной 1859 году (ужо пасьля заканчэньня Акадэміі) Мікешын са сваімі найбліжэйшымі сябрамі Віктарам Гартманам (архітэктарам) і земляком зь Беларусі (зь Віцебшчыны) Іванам Шрэдэрам вырашылі прыняць удзел у дзяржаўным конкурсе на лепшы праект помніка «Тысячагодзьдзе Расеі» для ўзьвядзеньня яго ў Ноўгарадзе. Конкурс быў абвешчаны ў сувязі з 1000-годзьдзем запрашэньня Рурыка на княжаньне. Усяго на конкурс былі прадстаўленыя 52 праекты. У выніку першую прэмію ў суме 4000 рублёў конкурсны Савет пры Акадэміі прысудзіў Мікешыну. Так раптоўна і на ўсё жыцьцё Міхаіл Восіпавіч стаў скульптарам, і на жывапіс яму давялося забыцца.
Праца над помнікам заняла чатыры гады. Для Расеі гэтая падзея была надзвычайнай: манумэнта, падобнага па сваіх маштабах і дзяржаўнай ідэалягічнай накіраванасьці, яшчэ не існавала ў манумэнтальнай плястыцы. Помнік уяўляе зь сябе гіганцкі 400-пудовы шар-дзяржаву на звонападобным пастамэнце. Навокал дзяржавы — шэсьць скульптурных групаў. Агульная вышыня помніка - 15,7 мэтра (вышыня п’едэстала — 6 мэтраў, фігур — 3,3 мэтра, крыжа — 3 мэтры), дыямэтар гранітнага пастамэнта — 9 мэтраў, а ўся акружына гарэльефа — больш за 26 мэтраў.
Трохузроўневыя скульптурныя выявы прысьвечаныя выдатным падзеям у гісторыі Расеі і людзям, якія вяршылі гэтыя падзеі, адпаведна з афіцыйнай гістарыяграфіяй таго часу: запрашэньне варагаў на Русь, Хрышчэньне Русі, барацьба з татара-манголамі, заснаваньне Расейскай імпэрыі ды інш. У ніжняй частцы манумэнта разьмешчаны фрыз, на якім гарэльефы з вобразамі звыш сотні гістарычных асобаў. Унутры кожнага з чатырох разьдзелаў фрыза пэрсанажы пададзены ў храналягічным парадку. Гэта — асьветнікі (ад Кірылы і Мяфодзія да Феафана Пракаповіча і Георгія Каніскага), дзяржаўныя людзі (ад Яраслава Мудрага і Ўладзімера Манамаха, Гедыміна, Альгерда, Канстанціна Астроскага і Вітаўта да Аляксандра І і Мікалая І), военачальнікі і героі (ад Кутузава да Нахімава і Платава), вялікія пісьменьнікі, музыкі і адзін мастак (Карл Брулоў). Па нейкіх прычынах са сьпіса былі выключаны паэт Аляксей Кальцоў, дыплямат і публіцыст Дзьмітры Кантэмір, адмірал Фёдар Ушакоў, архітэктары Андрэй Вараніхін, Андрыян Захараў, Васіль Бажэнаў і Мацьвей Казакоў. Адбыўся скандал з прычыны выключэньня са сьпісу Тараса Шаўчэнкі. Дарэчы, адсутнічае вобраз Івана IV. Гэта зразумела: яго апрычнікі ў 1570 годзе ўчынілі ў Ноўгарадзе вялікую разьню.
Мадэль усяго скульптурнага пояса зрабілі Мікешын і Шрэдэр, а 10 вялікіх статуяў вылепіў непасрэдна Шрэдэр. Цікавая заўвага выдатнага крытыка Ўладзімера Стасава: «Мікешын унёс самую лёгкую дозу ўласнай творчасьці, усё астатняе зроблена іншымі мастакамі. […] Як вядома, уся скульптурная частка створана Шрэдэрам, Чыжовым, Лавярэцкім, Залеманам…» Але гэта не зьмяншае заслугу Мікешына, як галоўнага творцы і «ідэоляга» гэтага найскладанейшага скульптурнага ансамбля.
Іншыя творы
рэдагавацьПасьля гэтага М. Мікешын атрымаў яшчэ мноства манумэнтальных замоў. Створаныя па яго праектах помнікі Кузьме Мініну ў Ніжнім Ноўгарадзе, адміралу Грэйгу ў Мікалаеве і Аляксандру II ў Растове-на-Доне сталі ілюстрацыяй афіцыйнай формулы «самадзяржаўе-праваслаўе-народнасьць». Праекты Мікешына перамагалі і ў міжнародных конкурсах (напрыклад, помнік Пэдра IV у Лісабоне).
Нешматлікія помнікі аўтарства Мікешына перажылі гады Савецкай улады. Сярод іх — помнік Кацярыне II у Санкт-Пецярбургу (1873) і помнік М. Ю. Лермантаву, Багдану Хмяльніцкаму ў Кіеве (1888), Ермакоў у Новачаркаску (1904) і ўжо згаданы помнік тысячагодзьдзя Расеі ў Ноўгарадзе.
У 1876—1878 гадах Мікешын рэдагаваў сатырычны часопіс «Пчала». Ён друкаваў там свае карыкатуры і публікаваў ілюстрацыі да твораў Гогаля і Шаўчэнкі.
Эспэранта
рэдагавацьУ 1892 годзе разам з Ф. Ф. фон-Каналошы-Лефлерам Мікешын стаў адным з галоўных заснавальнікаў першага афіцыйнага прызнанага Ўрадам (МУС) таварыства эспэрантыстаў «Espero» («Надзея») у Пецярбурзе. Валодаючы правамі ствараць свае аддзяленьні па ўсёй краіне і займацца выдавецкай дзейнасьцю, гэтае таварыства адыграла важную ролю ў распаўсюдзе эспэранта на тэрыторыі Расейскай імпэрыі.
Мікешын і Беларусь
рэдагавацьМікешын часта згадваў пра сваю радзіму. Так ён апісвае ў 1865 годзе наведваньне гораду Клімавічы, дзе пражывала яго сястра, якая пазіравала для напісаньня партрэтаў імпэратрыц і іх скульптурнага адлюстраваньня:
Здарылася мне быць на радзіме, у Беларусі, і трапіць у такі глухі гарадок, як Клімавічы, роўнага якому па беднасьці, суму, бруду ня знойдзеш ва ўсёй Расеі
У Клімавічах славуты скульптар быў запрошаны ў воінскую ўстанову на рэкруцкі набор. Мікешын ня мог вытрымаць сцэны набору сялянаў у армію і таму ціхенька выйшаў, узяў альбом, аловак і намаляваў гэтую сцэну з натуры.
Вядомыя ўспаміны і лісты Мікешына, дзе ён часта згадвае сваю радзіму — Беларусь:
Вастру сваю зброю — аловак — і зноў хачу славіць сваю «Эльвіру», сваю радзіму — Беларусь.
І яшчэ:
1812 год у нас, у Беларусі, назвалі спустошаным годам, і, сапраўды, для нашага роду Мікешыных гэты год сьцёр дабрабыт нашай сям’і.
Альбо:
Каля 15 гадоў таму (Гэта 1865 г. — Б. К.) мне давялося быць на радзіме, у Беларусі…
У сваёй багатай творчасьці Мікешын вяртаўся да беларускай тэматыкі. Нам ён пакінуў жывое сьведчаньне эпохі, жыцьцё, быт жыхароў Клімаўшчыны. Аб гэтым гавораць малюнкі, на якіх унізе надпіс «Клімавічы». Гэта:
- «Беларуская дзяўчына» (1865),
- «Жаніх і нявеста» (1865),
- «Дзед і баба» (1866)
- «Банкір і шляхціч» (1866) і іншыя.
Дарэчы, сюжэт першай значнай карціны М. Мікешына «Лейб-гусары ля вадапою» узяты таксама зь беларускага жыцьця: бравыя вусатыя кавалеры, што спыніліся ля калодзежа, каб напаіць коней, сустракаюцца са зграбнымі беларускімі дзяўчатамі-пастушкамі. Дзяўчыны апранутыя ў сукенкі, расшытыя беларускім арнамэнтам. Адлюстраваны беларускі калодзежны «журавель», гладка абчасаныя, выдзеўбаныя з дубу ночвы, і старая сялянская хата на тле.
Апошнія замалёўкі Мікешына аб Клімавічах адносяцца да 1892 году — гэта «Паштовая эстафэта».
Міхаіл Восіпавіч Мікешын памёр 31 студзеня 1896 г. у Санкт-Пецярбургу. Пахаваны на Мікольскіх могілках Аляксандра-Неўскай лаўры.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць
Міхаіл Мікешын — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў