Міхась Рудкоўскі

Міха́сь Міха́йлавіч Рудко́ўскі (17 красавіка 1936, в. Востраў, Лунінецкі павет, Палескае ваяводзтва, Польская Рэспубліка — 7 ліпеня 1991) — беларускі паэт, перакладнік і публіцыст. Тэлежурналіст.

Міхась Рудкоўскі
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	Міхаіл Міхайлавіч Рудкоўскі
Нарадзіўся	17 красавіка 1936(1936-04-17) Востраў, Гміна Круговічы[d], Лунінецкі павет[d], Палескае ваяводзтва, Польская Рэспубліка
Памёр	7 ліпеня 1991(1991-07-07) (55 гадоў)
Пахаваны	Востраў
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэт, перакладнік і публіцыст
Жанр	паэзія
Дэбют	1958, вершы «Успаміны», «Восень» і інш. у газэце «Сялянская праўда»
Прэміі	Ганаровая грамата Вярхоўнага Савету БССР (1962), Ляўрэат літаратурнай прэміі імя У. Калесьніка (2008)

Дзяцінства і сямейныя карані

Нарадзіўся 17 красавіка 1936 году ў в. Востраў (Ганцавіцкі раён) Лунінецкага павету Палескага ваяводзтва (цяпер — Ганцавіцкі раён Берасьцейскай вобласьці) ў сялянскай сям’і Міхася і Марыі Рудкоўскіх. Меў дзьвюх малодшых сясьцёр — Лідзію і Ірыну. Бацькоўская хата Міхася Рудкоўскага знаходзілася на так званым Мястэчку. Гэта быў невялікі завулак з 6 — 7 хат, аддзелены ад вёскі невялічкім ручайком-рачулкай бяз назвы, які ўпадаў у рэчку Начанку. Дзяцінства Міхася прайшло ў дапамозе бацькам па гаспадарцы (а яна тады была яшчэ прыватнай) і паходах у лес па грыбы і ягады, лоўлі рыбы і ракаў у р. Начанцы. Гультайства і фальш лічыліся ў сям’і самымі вялікімі заганамі ў чалавеку.

Бацька быў вельмі гаспадарлівы і ўмеў сваімі рукамі зрабіць практычна ўсё. Маці будучага паэта — Марыя Юльянаўна — адрозьнівалася ад сваіх суседак, была чалавекам тонкай натуры, уражлівая і спагадлівая, вельмі паважала людзей адукаваных. Да замужжа яна жыла ў прыгарадзе Ганцавічаў — вёсцы Любашава. Выхаваньнем дзяцей у сям’і галоўным чынам займалася яна. Тонкасьць, паэтычнасьць, эмацыянальнасьць натуры Міхась успадкаваў ад маці. Яна, нягледзячы на тое, што мела толькі чатыры клясы адукацыі, вельмі любіла літаратуру. Сваім дзецям чытала па памяці вершы Пушкіна, «Канька-гарбунка» Яршова.

Ягоны дзед Ясь па бацькавай лініі (Іван Францавіч Рудкоўскі) быў родам з Случчыны, славіўся на ўсю акругу як народны майстра-каваль. Міхась часта любіў наглядаць за працаю свайго дзеда. А пазьней, будучы ўжо вядомым паэтам, ён ушанаваў памяць дзеда ў вершы, які стаў клясычным, «Мой дзед быў сельскім кавалём».

Адукацыя

У 1944 годзе, адразу пасьля вызваленьня родных мясьцінаў ад немцаў, Міхась Рудкоўскі пайшоў у першую клясу Востраўскай пачатковай школы. Вучыўся Міхась надзвычай добра, быў старанным і ва ўсіх адносінах прыкладным вучнем. Пасьля заканчэньня ў 1951 годзе Востраўскай сямігадовай школы Міхась Рудкоўскі вырашыў стаць настаўнікам і паступіў на вучобу ў Ганцавіцкую пэдагагічную вучэльню. Праз год, калі вучэльня ў Ганцавічах была ліквідаваная, Міхася Рудкоўскага перавялі ў аналягічную ўстанову ў тады яшчэ абласным Пінску.

Пінскую пэдагагічную вучэльню ён скончыў у (1955). Затым працаваў выхавальнікам у Ганцавіцкай дапаможнай школе-інтэрнаце, зь лістападу 1955 году — выкладчык беларускай і нямецкай моваў у Кукаўскай сямігодцы Ганцавіцкага раёну, дзе таксама даваў урокі маляваньня. Адначасова завочна вучыўся на філялягічным факультэце Берасьцейскага пэдагагічнага інстытуту імя А. С. Пушкіна, які скончыў у (1961).

Сям’я

У жніўні 1958 году Міхась Рудкоўскі ажаніўся з Ганнай Цукаравай, у якую моцна закахаўся, як казаў сам, «зь першага погляду». У іх нарадзіліся дзеці: у 1959 годзе сын Сяргей, у 1967-м — Аляксандар. Сёньня старэйшы сын жыве ў Чэхіі. Лёс малодшага сына аказаўся незайздросным — у 2007 годзе ён пайшоў з жыцьця.

Працоўны шлях

У 1960—1962 — літаратурны супрацоўнік ганцавіцкай раённай газэты «Сялянская праўда». У гэтай газэце былі надрукаваныя яго першыя вершы. Праца ў «раёнцы» стала пераломным момантам у яго жыцьці. Тут яму пашчасьціла сустрэцца з таленавітымі журналістамі, а затым і пісьменьнікамі Васілём Праскуравым, Іванам Кірэйчыкам, Міхасём Дубянецкім, якія паўплывалі на яго далейшы лёс.

З 1962 году Міхась Рудкоўскі жыў у Берасьці. У 1962—1981 гадох працаваў старшым рэдактарам літаратурна-драматычных і музычных праграмаў Берасьцейскай абласной студыі тэлебачаньня. Міхась Рудкоўскі выдаваў у этэр літаратурна-музычны часопіс «Буг». На свае перадачы ён запрашаў выступаць пісьменьнікаў, мастакоў, артыстаў, аматараў розных відаў мастацтва, розных цікавых людзей. Журналіст Міхась Рудкоўскі стварыў шэраг дакумэнтальных фільмаў, велізарную колькасьць літаратурных і краязнаўчых перадач, якія былі высока ацэненыя сучасьнікамі. Усе яны выхоўвалі любоў да беларускай мовы і роднага краю. Для падрыхтоўкі сваіх перадачаў ён шмат езьдзіў у творчыя камандзіроўкі ў розныя куткі Берасьцейшчыны, а таксама за мяжу. Гэтыя творчыя камандзіроўкі прыносілі карысьць ня толькі тэлестудыі, але і самому паэту, у выніку чаго нараджаліся яго новыя творы.

Міхась Рудкоўскі браў удзел у шматлікіх літаратурных сустрэчах з чытачамі. Пісаў агляды твораў пачынаючых паэтаў Берасьцейшчыны, удзельнічаў у падрыхтоўцы літаратурных старонак у газэце «Заря», дзе доўгі час быў пазаштатным літаратурным кансультантам. Таму ён стаў сапраўдным выхавальнікам творчай моладзі ў Берасьці.

Міхась Рудкоўскі быў адным з актыўных удзельнікаў і мадэратараў бурных дыскусіяў вакол праекту будаўніцтва мэмарыялу Берасьцейскай крэпасьці-героя.

Чалец Саюзу пісьменьнікаў БССР з 1966 году.

Пасьля цяжкай хваробы паэт і журналіст Міхась Рудкоўскі памёр 7 ліпеня 1991 году. Пахаваны на могілках у роднай вёсцы Востраў, якую ён апеў у сваіх творах, побач з магіламі яго бацькоў і дзе пазьней быў пахаваны і ягоны малодшы сын.

Творчасьць

Яшчэ ў школьныя гады Міхась Рудкоўскі пачаў спрабаваць пісаць. Гэта былі разнастайныя допісы ў рэспубліканскія дзіцячыя газэты і часопісы. Спробу складаць вершы будучы паэт зрабіў у чацьвёртай клясе. У юнацкія гады Міхась Рудкоўскі ўжо шырока друкаваўся ў часопісе «Маладосць», газэтах «Чырвоная змена», берасьцейскай абласной газэце «Заря».

Два чалавекі — Васіль Праскураў і Уладзімер Калесьнік — зрабілі вельмі многа для станаўленьня літаратурнага таленту юнака з глыбінкі Заходняга Палесься. Першы — дапамог паэту раскрыцца, другі — каб той моцна стаў на крыло літаратурнай творчасьці.

Першы паэтычны зборнік паэта выйшаў у 1963 годзе пад назвай «Першыя вёрсты».

Улюблёны ў сваю родную беларускую зямлю, яе людзей, большасьць сваіх твораў Міхась Рудкоўскі прысьвяціў Заходняму Палесьсю. Мала які іншы паэт столькі вершаў прысьвяціў роднай старонцы, Берасьцейшчыне, Палесьсю, Белавескай пушчы. Яго называюць першым, па-сапраўднаму прафэсійным беларускім паэтам, які стала жыў і працаваў у Берасьці. Паэт ганарыўся гісторыяй Беларусі, жыў трывогамі сучаснасьці, задумваўся над нашай будучыняй. Яго вершам уласьцівы глыбокі псыхалягізм, непасрэднасьць, шчырасьць пачуцьця, яркая вобразнасьць, тонкі лірызм. Спрабаваў свае сілы ў жанрах баляды, элегіі, санету, трыялету і іншых. Таксама ён рэцэнзаваў кнігі пісьменьнікаў і вершы маладых берасьцейскіх паэтаў, пісаў артыкулы па пытаньнях сучаснай беларускай паэзіі.

Ягоную творчасьць крытык Уладзімер Калесьнік характарызуе наступнымі ёмкімі і дакладнымі словамі:

	«Іронія, сарказм, гратэск, фарс — усё гэта вымушаныя абставінамі рэагаваньні паэта, яго душы, якая прагне жыць сумленна і разумна ў сумленным і разумным чалавечым сьвеце. Так, душа паэта ведае, што не спасьцігла ўсёй сутнасьці быцьця, але ня здасца яна на ласку моды, ня клюне на прынаду таннага посьпеху, бо знаёмы ёй спрадвечны вопыт народу, мудрасьць вякоў, каштоўнасьці сапраўдныя і хуткаплынныя. Сучаснасьць тады набывае цану, калі вытрымлівае выпрабаваньне кантэкстам вечнасьці».

Вядомы ён таксама і як перакладнік з украінскай, расейскай і польскай моваў.

Творы Міхася Рудкоўскага перакладзеныя на ангельскую, грузінскую, расейскую, украінскую мовы. Таксама многія яго вершы пакладзеныя на музыку. У 1990 годзе ў выдавецтве «Советский писатель» (Масква) быў выдадзены зборнік лірыкі Міхася Рудкоўскага «Да пребудешь ты в мире всегда» у перакладзе на расейскую мову Сяргея Красікава.

Разам з Міколам Пракаповічам і Алесем Каско, як адзін з аўтараў кнігі «Трохперсьце» Міхась Рудкоўскі (пасьмяротна) стаў у 2008 годзе Ляўрэатам літаратурнай прэміі імя Ўладзімера Калесьніка Берасьцейскага абласнога выканаўчага камітэту ў намінацыі «Паэзія».

Творы

• «Першыя вёрсты» (1963)
• «Сінія Брады» (1967)
• «Позвы» (1971)
• «У краі тым…» (1975)
• «Векавечная бацькаўшчына» (1976)
• «Трыгор’е» (1981)
• «Засьцярога» (1984)
• «Залатазвон» (1986)
• «Да пребудешь ты в мире всегда» (1990), (у перакладзе на рас. С. Красікава)
• «Гарынь» (1992)

Узнагароды

• Ганаровая грамата Вярхоўнага Савету БССР (1962),
• літаратурная прэмія імя У. Калесьніка (2008).

Ушанаваньне памяці

Рашэньнем Савету Міністраў БССР у 1992 годзе сярэдняй школе ў вёсцы Востраў на малой радзіме Міхася Рудкоўскага было прысвоена імя паэта.

7 траўня 1995 году ў Востраўскай сярэдняй школе быў створаны літаратурны музэй М. Рудкоўскага. У музэі прадстаўленыя асабістыя рэчы паэта, фатаграфіі, зборнікі вершаў, успаміны родных і сяброў Міхася Рудкоўскага. Акрамя гэтага там сабраны матэрыял пра іншых паэтаў-землякоў. Плошча музэю — 43 м², у ім налічваецца 152 экспанаты. Музэй наведваюць школьнікі Ганцавіцкага раёну і Берасьцейскай вобласьці. У ім адбываюцца літаратурныя чытаньні, сьвяты паэзіі, сустрэчы зь беларускімі пісьменьнікамі, паэтамі і журналістамі.

Дзьве вуліцы, у роднай вёсцы і горадзе Ганцавічы, названыя імем паэта.

На доме ў Берасьці, дзе жыў паэт, устаноўлена мэмарыяльная дошка ў яго гонар.

Да сьвяткаваньня 80-гадавіны з дня нараджэньня на сайце УК «Ганцавіцкі раённы краязнаўчы музей» арганізавана віртуальная выстаўка Міхась Рудкоўскі: «Не вечны чалавек, яго ж памкненні — вечныя!».

Вонкавыя спасылкі

• Міхась Рудкоўскі чытае верш «Мой дзед быў сельскім кавалём»
• Віктар Гардзей. Чатыры песні Міхася Рудкоўскага
• Анатоль Гарай. Імгненні радасці і смутку // Народная трыбуна, 22.04.2011.