Вікіпэдыя

Марыя Камарніцкая

Марыя Камарніцкая / Пётар Адменец-Уласт (па-польску: Maria Jakubina Komornicka, Piotr Odmieniec Włast; 25 ліпеня 1876, Грабуў-над-Піліцай, Польшча — 8 сакавіка 1949, Ізабэлін, Польшча) — польская паэтка, пісьменьніца пакаленьня літаратурнай «Маладой Польшчы», перакладнік і літаратуразнаўца[4]. На працягу першых 30 гадоў жыцьця паэтка была вядомая, як Марыя Камарніцкая, але ў 1907 годзе яна адмовілася ад жаночай ідэнтычнасьці і выбрала сабе мужчынскае імя Пётар Адменец-Уласт[5].

Марыя Камарніцкая / Пётар Адменец-Уласт
Maria Jakubina Komornicka / Piotr Odmieniec Włast
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні Maria Jakubina Komornicka
Псэўданімы J. Nałęcz, Piotr Włast
Нарадзіўся 25 ліпеня 1876(1876-07-25)[1]
Памёр 8 сакавіка 1949(1949-03-08) (72 гады) або 9 лютага 1949(1949-02-09)[2] (72 гады)
Пахаваны
Сужэнец Jan Lemański[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці паэтка, пісьменьніца, перакладніца
Гады творчасьці 1881—1949
Мова польская мова[3] і ангельская мова
Дэбют 1891
Значныя творы Szkice (1894), Baśnie. Psalmodie (1900)

Жыцьцяпіс

рэдагаваць

Ейнымі бацькамі былі Аўгустын Камарніцкі і Ганна Дунін-Вансовіч, прадзед Тэадор Анзэльм Дзванкоўскі (1764—1850)[6]. Паходзіла з заможнай памешчыцкай шляхты, дзяцінства прайшло ў маёнтку ў Грабуве.

У 1889 годзе разам з маці і пяцьцю братамі і сёстрамі прыехала ў Варшаву на прыватнае навучаньне ў лепшых настаўнікаў (у яе выкладаў прафэсар Пётр Хмялёўскі)[7].

У 1894 навучалася ў Кембрыджы, дзе на працягу 6 месяцаў наведвала лекцыі ў жаночым каледжы Ньюнэм. Незадаволеная кансэрватыўным навучаньнем і адсутнасьцю роўнасьці ў 1895 вярнулася назад у Польшчу. У 1896 апублікавала пад іранічнай назвай Raj młodzieży свой дзёньнік, які вяла ў Ангельшчыне[8].

Пасля вяртаньня з Кембрыджу разам з Вацлавам Налкоўскім і Цэзарам Ялентам у 1895 годзе апублікавалі літаратурны маніфэст Forpoczty[9].

У чэрвені 1898 выйшла замуж за паэта Яна Ляманскага. Шлюб не ўдаўся, Я. Ляманскі быў імпэтным і хваравіта раўнівым. Падчас мядовага месяца Ляманскі двойчы стрэліў у сваю жонку з пісталета ў парку Плянты ў Кракаве і няўдала паспрабаваў зрабіць самагубства. Усе засталіся жывыя, але шлюб распаўся праз два гады[10].

З 1901 г. супрацоўнічала з часопісам «Хімерай» пад рэдакцыяй Зянона Пшэсмыцкага. Друкавала вершы, цыкаль Czarne płomienie (1901), прозу (Biesy, 1902), пераклады з ангельскай, а таксама рэцэнзіі, падпісаныя «Włast»[11].

У 1903 годзе падчас знаходжаньня ў Парыжы, дзе яна працавала, у пісьменьніцы адбыўся першы прыступ псыхічнага захворваньня. Пасьля вяртаньня ў Польшчу ў 1905 г. далучылася да рэвалюцыйнай дзейнасьці. У 1907 г. адбыўся чарговы прыступ хваробы. Паводле сьведчаньня Марыі Дэрналовіч, у 1907 годзе ў гатэлі «Bazar» у Познані (падчас паездкі з маці ў Калабжэг) Камарніцкая спаліла ў печы жаночыя сукенкі і абвясьціла сябе мужчынам. З гэтага часу яна насіла толькі мужчынскія строі, паліла люльку, караціла валасы, выдаляла зубы, каб атрымаць новы выраз твару і пастаянна карысталася імем Piotr Odmieniec Włast[12].

Зьмена тоеснасьці стала прычынай маргінальнасьці і адхіленьня аўтара ад грамадзкага жыцьця. Праф. Багдан Закрэўскі ўспамінаў, што, як Пётр, яна была прыязным і вельмі цікавым суразмоўцам, адзінай умовай было захоўваць зь ім мужчынскую форму пры звароце да яго[13].

Камарніцкая не толькі заявіла, што яна мужчына, але і лічыла сябе новым увасабленьнем Пятра Власта, легендарнага заснавальніка роду Дуніных, зь якога паходзіла ейная маці. Прызнаная сям’ёй шалёнай, у 1907—1914 гадах яна знаходзілася ў санаторах і лякарнях. У 1914 годзе вярнулася на радзіму ў Грабуў, дзе пачала пісаць свой апошні твор Xięgi poezji idyllicznej («Кніга ідылічнай паэзіі»)[14].

Напрыканцы жыцьця пра яе зусім забыліся. У 1944 годзе з-за ваенных пашкоджаньняў пакінула радавы маёнтак. Памерла ў лякрні Ізабэліна ў 1949 годзе. Надмагільны помнік знаходзіцца на Вайсковых могілках Павонзкі ў Варшаве (падпісаны як Марыя Камарніцкая-Леманская, B/20 (7/22))[15].

Творчасьць

рэдагаваць

Літаратурным дэбютам (пад іменем Камарніцкай) стала публікацыя апавяданьняў Z życia pędzarza i Staszka у «Gazeta Warszawska» ў 1892 г. У наступным годзе аповесць Rozłąka была надрукаваная ў гэтай жа газэце. У 1894 годзе выдала зборнік апавяданьняў Szkice. У тым жа годзе драма Skrzywdzeni была надрукаваная ў Gazeta Poznańska[16].

Акрамя зборнікаў паэзіі і прозы Марыя Камарніцкая / Пётр Адменец-Уласт перакладала/даў з ангельскай мовы:

• Edward Bulwer-Lytton: Zanoni. Powieść z czasów rewolucyi francuskiej. T. 1-3, Warszawa 1906.

• Edward Bulwer-Lytton: Zanoni. Opowieść o różokrzyżowcu. Romans mistyczny z czasów Rewolucji Francuskiej. Sandomierz 2015[17].

У 21 стагодзьдзі адбыўся рэнэсанс Камарніцкай-Уласта — жыцьцём і творчасьцю паэткі-пісьменьніка зацікавіліся фэмінісцкія дасьледніцы і дасьледнікі[18], дасьледнікі культуры ЛГБТК+[19] і журналісты. У 2010 годзе ў Кракаве дасьледніца і пісьменьніца Брыгіта Гельбіг апублікавала манаграфію Strącona bogini, прысьвечаную жыцьцю і творчасьці Камарніцкай-Уласта.

Творы

рэдагаваць

• Szkice. Warszawa 1894.

• Forpoczty. Lwów 1895 (у суаўтарстве).

• Baśnie. Psalmodie. Warszawa 1900.

• Utwory poetyckie prozą i wierszem. Maria Komornicka. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1996, ISBN 83-08-02659-1.

• Maria Komornicka — Listy. Warszawa: Muzeum Historyczne miasta Warszawy, 2011, s. 592. ISBN 978-83-62189-01-4.

• Piotr Odmieniec Włast (Marya Komornicka): Xięga poezji idyllicznej. Rzeczy francuskie. oprac. Barbara Stelingowska, przeł. Joanna Majewska, przekł. przejrz. Krzysztof Andrzej Jeżewski, tCHu doM Wydawniczy, Warszawa 2011, s. 152. ISBN 978-83-89782-48-9.

• Utwory wybrane. Maria Komornicka. Warszawa: Muza (oficyna wydawnicza), 2016, s. 152. ISBN 978-83-287-0456-5.

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ Maria Jakubina Komornicka // Польскі біяграфічны інтэрнэт-слоўнік (пол.)
  2. ^ нарматыўны кантроль Бібліятэкі Кангрэсу (анг.) — Library of Congress.
  3. ^ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (фр.): плятформа адкрытых зьвестак — 2011.
  4. ^ Komornicka Maria, [w:] Encyklopedia PWN [online], https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3924525
  5. ^ Maria Podraza-Kwiatkowska, Maria Jakubina Komornicka, ipsb.nina.gov.pl, https://web.archive.org/web/20220520172416/https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/maria-jakubina-komornicka
  6. ^ Anzelm Teodor Dzwonkowski h. Przeginia. sejm-wielki.pl, http://sejm-wielki.pl/b/sw.6803
  7. ^ Блог прысьвечаны Марыі Камарніцкай, http://www.komornicka.eu/
  8. ^ Brygida Helbig-Mischewski, Cambridge: A Factory of Mediocrity. Maria Komornicka’s Reportage «Youth’s Paradise» (1896), «Rocznik Komparatystyczny», 7, 2016, ISSN 2081-8718.
  9. ^ Maria Dernałowicz, Piotr Odmieniec Włast, «Twórczość», nr 3, 1977, s. 79-95.
  10. ^ Maria Dernałowicz, Piotr Odmieniec Włast, «Twórczość», nr 3, 1977, s. 79-95.
  11. ^ Sebastian Duda, Poetka, która stała się poetą, «Ale historia: Tygodnik historyczny», nr 22 (72), 3 czerwca 2013, s. 3-4.
  12. ^ Maria Dernałowicz, Piotr Odmieniec Włast, «Twórczość», nr 3, 1977, s. 79-95.
  13. ^ Sebastian Duda, Poetka, która stała się poetą, «Ale historia: Tygodnik historyczny», nr 22 (72), 3 czerwca 2013, s. 3-4.
  14. ^ Sebastian Duda, Poetka, która stała się poetą, «Ale historia: Tygodnik historyczny», nr 22 (72), 3 czerwca 2013, s. 3-4.
  15. ^ Maria Dernałowicz, Piotr Odmieniec Włast, «Twórczość», nr 3, 1977, s. 79-95.
  16. ^ Lidia Ostałowska, Przemiana, [w:] Kobiety, które igrały z bogami, Warszawa 2010, s. 39-50.
  17. ^ Maria Dernałowicz, Piotr Odmieniec Włast, «Twórczość», nr 3, 1977, s. 79-95.
  18. ^ Brygida Helbig, Strącona bogini. Rzecz o Marii Komornickiej. (rozprawa habilitacyjna 2004), Universitas, Kraków 2010, ISBN 978-83-242-0823-4.
  19. ^ Krzysztof Tomasik, Homobiografie, Warszawa 2014.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Марыя_Камарніцкая&oldid=2454562»