Кур’ер Літоўскі
Кур’ер Літоўскі[1][2], Кур’ер Літэўскі[3] (польск. Kuryer Litewski) — грамадзка-палітычная газэта Вялікага Княства Літоўскага, якая выдавалася ў Вільні на польскай мове (з 1795 году ў Расейскай імпэрыі, з 1834 году таксама на расейскай мове, рас. Литовскій вѣстникъ).
| Кур’ер Літоўскі лац. Kurjer Litoŭski | |
| Kuryer Litewski | |
.jpg) | |
| Тып | газэта |
|---|---|
| Краіна | Вялікае Княства Літоўскае Расейская імпэрыя (з 1795) |
| Галоўны рэдактар | Францішак Папроцкі |
| Заснаваная | 1759 |
| Закрытая | 1764 |
| Мова | польская расейская (з 1833) |
| Штаб-кватэра | |
Гісторыя
рэдагавацьВялікае Княства Літоўскае
рэдагавацьБесьперапынна выходзіла з 19 красавіка 1760 да 19 жніўня 1763 году пры Віленскай езуіцкай акадэміі. Першым рэдактарам і кіраўніком у 1760—1763 гадох Віленскай акадэмічнай друкарні быў езуіт ксёндз Францішак Папроцкі (1723—1805), месца якога ў 1763 годзе заняў езуіт ксёндз Аляксандар Янушкевіч. У 1764 годзе перастала выходзіць у зьвязку зь беспарадкамі ў 1763 годзе студэнтаў Віленскай езуіцкай акадэміі, праз што рэдактар і выдаўцы мусілі былі пераехаць у Коўна[4].
У 1764 годзе езуіты пачалі выдаваць новую газэту «Gazety Wileńskie», якая пад такой назвай выходзіла да 1784 году. У 1793 годзе пан Улодак, шамбялян караля і вялікага князя Станіслава Аўгуста Панятоўскага, атрымаў новы прывілей на выданьне газэты пад назвай «Kuryer Litewski», якая пачала выходзіць у трошкі іншай форме.
Пад уладай Расейскай імпэрыі
рэдагавацьУ 1796 годзе пан Улодак перанёс выданьне газэты ў Горадню, дзе яна выходзіла кожны панядзелак і чацьвер да 1 красавіка 1797 году. Таго ж году зноў пачала выходзіць у Вільні.
У 1806—1812 гадох газэту выдавалі ксяндзы ордэну піяраў. Потым кіраўніцтва газэтай ад піяраў пераняў Віленскі ўнівэрсытэт. У той час газэта мела характар унівэрсытэцкага органу (да 1815 году) і рэдагавалася прафэсарамі: у 1812 годзе гісторыкам Ігнатам Даніловічам, у 1813 годзе Эўсэбіюшам Славацкім (бацькам Юльюша Славацкага) ды іншымі. У 1815 годзе ўнівэрсытэт аддаў газэту ў арэнду Антону Марціноўскаму (1781—1855), які яе выдаваў 25 гадоў.
Па здушэньні вызвольнага паўстаньне (1830—1831) 17 кастрычніка 1833 году згодна з распараджэньнем маскоўскага гаспадара газэта стала афіцыйнай, пачала друкавацца на дзьвюх мовах (польскай і расейскай) і атрымала да польскамоўнай расейскамоўную назву «Литовский вестник». Выдавалася ў друкарні Антона Марціноўскага ў Вільні. Аднак у 1840 годзе Антон Марціноўскі адмовіўся ад арэнды і газэта спыніла існаваньне. Пераемнікам газэты фактычна стала дзяржаўная газэта «Kurier Wileński» (1840—1864), якую пачаў выдаваць Віленскі дваранскі інстытут (створаны на матэрыяльнай базе зачыненага ў 1832 годзе Віленскага ўнівэрсытэту).
Зьмест
рэдагавацьДрукавала ў асноўным паведамленьні пра палітычныя падзеі ў Вялікім Княстве Літоўскім, Рэчы Паспалітай і за мяжой. Зьмяшчала інфармацыю пра знаходжаньні ў Вільні ўплывовых асобаў, пра сьмерць вядомых людзей, заканчэньне будаваньня дамоў, пажары, кірмашы, цэны на жывёлу і збожжа.
Мела тры дадаткі пад назвай «Wiadomości literackie» («Літаратурныя весьці»), «Wiadomości cudzoziemskie» («Замежныя весьці») і «Supplement do gazet Wileńskich» («Дадатак да віленскіх газэт»). Першы дадатак «Wiadomości literackie» выходзіў кожную суботу з красавіка 1760 да верасьня 1763 году і зьмяшчаў не літаратурныя, а навуковыя артыкулы, напрыклад, пра маланкі, буры, вульканы і г. д. Агулам выйшла 80 нумароў. Дадатак «Wiadomości cudzoziemskie», які ў 1760—1761 гадох выдаваўся пад назвай «Wiadomości uprzywilejowane» («Прывілеяваныя весьці»), выходзіў у 1761—1763 гадох. Дадатак «Supplement do gazet Wileńskich» выходзіў у 1761—1792 гадох і паведамляў пра нанесеныя шкоды купцам, цэхавым майстрам, судовыя прэтэнзіі, уцёкі слуг ды іншае.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Корвін-Мілеўскі Гіпаліт. Уваскрэсенне «Кур’ера Літоўскага» // Наша слова. № 7 (1522), 17 лютага 2021 г.
- ^ 3 студзеня — 100 гадоў з дня нараджэньня паэта Ўладзімера Хадыкі, Радыё Свабода, 3 студзеня 2005 г.
- ^ Вашкевіч Ю., Смалянчук А. Кур'ер Літэўскі // ЭГБ. — Мн.: 1999 Т. 5. С. 316.
- ^ ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 169.
Літаратура
рэдагаваць- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 5: М — Пуд. — 592 с. — ISBN 985-11-0141-9