Корпус аховы памежжа

Корпус Аховы Памежжа (КАП) (па-польску: Korpus Ochrony Pogranicza (KOP)) — адмысловае фармаваньне польскага войска, створанае ў 1924 годзе зь ініцыятывы гэн. Уладзіслава Сікорскага дзеля «змаганьня з бальшавіцкімі бандамі на ўсходнім паграніччы». Вайскоўцы КАП прымалі ўдзел у сутычках зь беларускімі партызанамі, Украінскай вайсковай Арганізацыяй. КАП спрабаваў стрымліваць дзейнасьць кантрабандыстаў, савецкіх шпегаў і нелегальных уцекачоў у/з БССР, пераносчыкаў камуністычнай літаратуры.

Адзнака «Za Służbę Graniczną» ўзор з даваеннай адзнакі КАП

За год да стварэньня КАП у 1923 ахову граніцы прызначылі паліцыі, але тая ня здолела даць рады.

Структура

Фармальна КАП падпарадкоўваўся Міністэрству Унутраных Справаў, хаця на практыцы быў часткай ўзброеных сілаў. Меў аднолькавую з вайскоўцамі форму, але акруглую фуражку замест традыцыйнай «рагатыўкі».

Акрамя аховы памежжа, КАП выконваў і пэўныя палітычныя функцыі. Вайскоўцы КАП мусілі праводзіць і разнастайныя прапагандовыя акцыі і супольную працу з мясцовым насельніцтвам, ахову польскіх асаднікаў. Пры гарнізонах КАП арганізоўваліся курсы па навучаньні чытаньні па-польску, бібліятэкі, медыцынская дапамога. Аднак акцыі паланізацыі праходзілі аднастайна і «для адчэпнага» і толькі ўзмацналі нянавісьць сярод украінцаў і часткі беларусаў. Дзейнасьць КАП ацэнвалася, як ня вельмі шчасьліва палітыка польскай дзяржавы адносна мясцовага насельніцтва.

КАП складаўся з найлепшых вайсковых адзінак. Першым камандзірамі палкоў КАП былі прызначаны афіцэры легіянэры. Да службы накіроўваліся навучаныя жаўнеры, галоўным чынам з заходніх ваяводстваў (польскай і нямецкай нацыянальнасьці). Ахова мяжы была аргінізавана сыстэмай кардонаў на глыбіні 30 км.

Афіцэры КАП атрымоўвалі адмысловы дадатак да заробкаў, з-за чаго іх ня вельмі любілі іншыя вайскоўцы. Гэн. Юзэф Заяц сьцьярджаў, што за грошы, што ішлі на ўтрыманьне КАП, можна было б выставіць 7 дывізый пяхоты, а граніцу маглі вартаваць і звычайныя жаўнеры.

Пад час магчымай вайны місія КАП павінна была скончыцца, а некаторыя яе адзінкі ўмацавалі аддзелы Войска Польскага.

1924—1929

Першыя 3 брыгады КАП абсадзілі граніцу польска-савецкую ў лістападзе 1924. У сакавіку 1926 КАП аховаў ужо і мяжу з Летувай і Латвіяй.

КАП меў у складзе 24 батальёны, якія называліся сваімі гарадамі-гарнізонамі. Таксама да іх былі далучаны 20 швадронаў кавалерыі. Гэтымі сіламі ахоўвалася мяжа працягласьцю 2 000 км.

1937—1939

Асабісты склад быў тады каля 25 тысяч жаўнераў. Пасьля зьяўленьня Славаччыны як дзяржавы вясною 1939 частка адзінак КАП была пераведзена на Карпаты. Тады КАП складаўся з 35 батальёнаў і 19 швадронаў кавалерыі.

КАП у 1937—1939 быў арганізаваны наступным чынам:

Тры брыгады:

• Брыгада КАП «Горадня»
• Брыгада КАП «Палесьсе»
• Брыгада КАП «Падольле»

Восемь палкоў:

• Полк КАП «Глыбокае»
• Полк КАП «Валынь»
• Полк КАП «Вільня»
• Полк КАП «Вялейка»
• Полк КАП «Сноў»
• Полк КАП «Сарны»
• Полк КАП «Здалбуноў»
• Полк КАП «Роўна»

Арганізацыйная структура ў сакавіку 1939

КАП у сакавіку 1939:	Батальёны пяхоты	Швадроны кавалерыі	Камэндатуры артылерыі	Батарэі артылерыі	Роты інжынэраў
Брыгады
Горадня	2	1			1
Палесьсе	3	1			1
Падольле	4	3	1		1
Палкі
Вільня	3	1
Глыбокае	4	3
Вялейка	3	2			1
Валожын	2	1
Сноў	3	2		1	1
Сарны	3	3
Здалбунаў	4	4			1
1 Полк КАП	2
2 Полк КАП	2
Іншыя адзінкі
Афіцэрская школа КАП	3			1
Разам	38	21	1	2	6

Вайна 1939

Напярэдадні пачатку Другой Сусьветнай вайны большасьць частак КАП пасьля мабілізацыі (што зьменшыла мілітарную якасьць) былі перакінуты на заходнюю граніцу (Малапольска, Велькапольска і Памор’е). У складзе розных армій яны прынялі ўдзел у бітвах з немцамі ў верасьні 1939. На ўсходзе (дзе засталіся толькі запасныя аддзелы) КАП камплектавалася сьвежанабранымі рэзэрвістамі. Гэтыя незабясьпечаныя цяжкой і найноўшай зброяй атрады спрабавалі даць адпор Чырвонай Арміі 17 верасьня 1939 году.

Разьмяшчэньне Батальёнаў КАП перад мабілізацыяй 1939

• 
  Батальёны Брыгады КАП Горадня — Беласоцкае ваяводзтва
• 
  Батальёны Брыгады КАП Вільня — Віленскае ваяводзтва
• 
  Батальёны Брыгады КАП Наваградак — Наваградзкае ваяводзтва
• 
  Батальёны Брыгады КАП Палесье — Палескае ваяводзтва
• 
  Батальёны Брыгады КАП Валынь — Валынскае ваяводзтва
• 
  Батальёны Брыгады КАП Падольле — Тарнопальскае ваяводзтва
• 
  Батальёны 1 Палка Пяхоты КАП Карпаты — Станіслаўскае ваяводзтва
• 
  Батальёны 2 Палка Пяхоты КАП Карпаты — Львоўскае ваяводзтва

Вайсковыя дзеяньні

Афіцэрскі склад КАП, што трапіў да савецкага палону, быў вывезены, а пасьля зьнішчаны ў Асташкаве ў 1940.