Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў (Амсьціслаў)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў
Краіна	Беларусь
Места	Амсьціслаў
Каардынаты	54°01′19″ пн. ш. 31°43′49″ у. д. / 54.02194° пн. ш. 31.73028° у. д. / 54.02194; 31.73028Каардынаты: 54°01′19″ пн. ш. 31°43′49″ у. д. / 54.02194° пн. ш. 31.73028° у. д. / 54.02194; 31.73028
Канфэсія	Каталіцкая царква і каталіцтва
Эпархія	Менска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	барока
Дата заснаваньня	XVII ст.
Дата скасаваньня	1937
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў на мапе Беларусі ± Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў на Вікісховішчы

Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў — помнік архітэктуры XVII—XIX стагодзьдзяў у Амсьціславе. Знаходзіцца ў цэнтры места, на Кармэліцкай вуліцы. Твор архітэктуры барока, часткова зруйнаваны расейскімі і савецкімі ўладамі. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Комплекс Амсьціслаўскага езуіцкага калегіюму складаецца з касьцёла, будынкаў калегіюма і аптэкі. З савецкіх часоў касьцёл знаходзіцца ў занядбаным стане і патрабуе неадкладнай рэстаўрацыі, у будынку калегіюма месьціцца школа-інтэрнат.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Плян Рынку, 1852 г.

У 1690 годзе ў Амсьціславе на сродкі мясцовай шляхты ўтварылася езуіцкая місія, пераўтвораная ў 1711 годзе ў рэзыдэнцыю^[1]. У 1691 годзе пры місіі адкрылася школа. Першы касьцёл быў драўляным, у 1707 годзе на яго месцы збудавалі новы драўляны касьцёл. За часамі Вялікай Паўночнай вайны ў 1708 годзе швэдзкія войскі зруйнавалі езуіцкую камяніцу.

У 1725 годзе пры школе адкрылася музычная бурса. У 1730 годзе адбылося ўрачыстае асьвячэньне нарожнага каменя мураванага касьцёла, будаваньне якога скончылася ў 1738 годзе. У 1740 годзе пачала працаваць аптэка. У сярэдзіне XVIII ст. у школе выкладаліся філязофія, матэрыяльная тэалёгія, матэматыка, гісторыя. У 1764—1779 гадох збудавалі новую камяніцу для езуіцкай місііі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У панараме места, 1840 г.

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Амсьціслаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, комплекс працягваў дзеяць. У 1779 годзе езуіцкую місію пераўтварылі ў калегіюм. У 1785 годзе пры школе зьявіўся канвікт. У 1796 годзе комплекс рэканструявалі. Пры калегюіме існавала вялікая бібліятэка.

Па скасаваньні ордэна езуітаў у Расейскай імпэрыі (1820 год) касьцёл стаў парафіяльным. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) расейскія ўлады гвалтоўна зачынілі касьцёл і ў 1842 годзе перабудавалі яго пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы).

Найноўшы час

За савецкім часам царкву зачынілі, зруйнавалі вежы. Помнік прыйшоў ў заняпад.

У сьнежні 2017 году абрынулася адна зь сьценаў касьцёлу, а раней дзьве калёны галоўнага нэфу^[2].

Архітэктура

Плян комплекса, 1836 г.

Касьцёл

Касьцёл — 3-нэфавая 2-вежавая базыліка з трансэптам. Цэнтральны нэф завяршаецца масіўнай паўкруглай алтарнай апсыдай. 2-ярусныя крылы трансэпту ўразаюцца ў высокія бакавыя нэфы. Галоўны фасад падзяляецца на два ярусы вузкім карнізам і завяршаецца разьвітым антаблемэнтам з ступеньчатым атыкам у цэнтры і чацьверыковымі вежамі з бакоў. Сьцены аздабляюцца шырокімі пілястрамі. Праёмы з паўцыркульнымі і лучковымі завяршэньнямі.

Плян касьцёла, 1836 г.

Унутры магутныя калёны зь пілястрамі злучаюцца папружнымі аркамі. У паўночна-заходняй частцы разьмяшчаюцца высокія хоры. Памяшканьне над хорамі, нэфы і бакавыя алтары перакрываюцца крыжовымі скляпеньнямі, у апсыдзе — конха з распалубкамі.

Калегіюм

Калегіюм — 2-павярховы прастакутны ў пляне будынак. Далучаецца да касьцёла з паўднёвага боку каля апсыды. Два куты і сярэдзіну паўночна-ўсходняй сьцяны калегіюма ўмацоўваюць магутныя контрфорсы. Плян калідорны з аднабаковым разьмяшчэньнем памяшканьняў. Калідор і пакоі першага паверху перакрываюцца крыжовымі скляпеньнямі, другога — роўнай стольлю, ува ўсходнім куце разьмяшчаюцца вузкія 2-маршавая сходы^[3].

Аптэка

Аптэка — 1-павярховы прастакутны ў пляне будынак. Далучаецца з паўночнага боку да галоўнага фасаду касьцёла.

Галерэя

Гістарычная графіка

Старая графіка
1836 г.
1872 г.
1882 г.
М. Астанковіч, 1890-я гг.

Гістарычныя здымкі

Старыя здымкі
М. Астанковіч, 1890-я гг.
1905 г.
1910 г.
1910 г.

1912 г.
да 1918 г.
да 1918 г.
1932 г.

1940 г.
1941 г.
1942 г.
1942 г.

Сучасныя здымкі

Сучасны стан
Галоўны фасад
Бакавы фасад
З боку апсыды
Інтэр'ер

Фрагмэнт
Хоры
Калегіюм
Аптэка

Крыніцы

^ Ярашэвіч А. Мсціслаўскі езуіцкі калегіум // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 322.
^ Чаму ў Мсьціславе абрынулася сьцяна касьцёла ХVII стагодзьдзя
^ Ярашэвіч А. Мсціслаўскі Міхайлаўскі касцёл і калегіум езуітаў // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 353.

Літаратура

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0

Вонкавыя спасылкі

Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла і калегіюм езуітаў у Амсьціславе, Radzima.org

[1] Ярашэвіч А. Мсціслаўскі езуіцкі калегіум // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 322.

[2] Чаму ў Мсьціславе абрынулася сьцяна касьцёла ХVII стагодзьдзя

[3] Ярашэвіч А. Мсціслаўскі Міхайлаўскі касцёл і калегіум езуітаў // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 353.

[1]

[2]

[3]