Знакі прыпынку

Зна́кі прыпы́нку — графічныя знакі (кропка, коска й пад.), якія ўжываюцца ў пісьмовай мове для сэнсавага й інтанацыйнага расчляненьня тэксту; знакі, якія выкарыстоўваюцца ў сучаснай беларускай мове.

Сьпіс знакаў

Цяпер знакаў прыпынку дзесяць:

• кропка
• пытальнік
• клічнік
• шматкроп’е
• коска
• кропка з коскай
• двукроп’е
• працяжнік
• дужкі
• двукосьсе

Знакам прыпынку можна назваць чырвоны радок. У беларускай мове таксама існуе адпунктоўка — прастора паміж пазыцыямі табулятараў, запоўненае паўтаральнымі сымбалямі. Часта яна зьяўляецца мноствам кропак.

Віды знакаў прыпынку

Знакі прыпынку падзяляюцца на:

• аддзяляльныя (няпарныя)
• выдзяляльныя (парныя)

Аддзяляльныя знакі

Адны са знакаў прыпынку — кропка, пытальнік, клічнік, шматкроп’е, двукроп’е, кропка з коскаю — служаць толькі да аддзяленьняў сказаў або іх частак. Сюды адносіцца й чырвоны радок.

Выдзяляльныя знакі

Другія знакі прыпынку — дужкі, двукосьсе — выкарыстоўваюцца заўсёды для выдзяленьня:

• з дапамогаю дужак выдзяляюцца ўстаўныя й пабочныя словазлучэньні
• з дапамогаю двукосься выдзяляецца простая мова

Аддзяляльныя й выдзяляльныя знакі

Коска й працяжнік могуць быць у кожным асобным выпадку аддзяляльным або выдзяляльным знакамі прыпынку.

Коска служыць для аддзяленьня аднародных членаў сказа й простых сказаў у складаных сказах.

Працяжнікам выдзяляюцца ў некаторых выпадках просты сказ у складаным сказе, аднародныя члены ад абагульняючага слова, члены сказа паміж сабою ў некаторых няпоўных сказах.

Коска ўжываецца як выдзяляльны знак у сказах з адасобленымі членамі сказа, параўнальнымі зваротамі, пабочнымі словамі, звароткамі; працяжнік служыць для выдзяленьня пабочных і ўстаўных словазлучэньняў, адасобленых прыдаткаў.

Бываюць выпадкі, калі ўжываюцца злукі выдзяляльных і аддзяляльных знакаў прыпынку (у сказах з простаю моваю, напрыклад). Знакі прыпынку ў канцы сказа выконваюць ня толькі аддзяляльную, але й пачуцьцёвую. Напрыклад, параўнайце сказы: Ты прыйшоў. Ты прыйшоў! Тое самае назіраецца ў складаных бяззлучнікавых сказах, дзе знакі прыпынку нясуць значэньне. Параўнайце:
Ён уздрыгнуў, папера выпала з рук (у сказе паказана пасьлядоўнасьць дзеяньняў).
Ён уздрыгнуў: папера выпала з рук (другі сказ раскрывае прычыну).
Ён уздрыгнуў — папера выпала з рук (другі сказ паказвае на вынік).

Заўвагі

Працяжнік можа ставіцца для абазначэньня г. зв. замінкі: Усё гэта — было. Вось гэта — ніякім плянам не прадугледжана.