Граф
Граф, грап[1] (ад па-нямецку: graf, gravo, gravio «правадыр»; па-польску: hrabia; па-ангельску: earl, count; па-француску: marquis, comte ад па-лацінску: comes — «спадарожнік») — каралеўская службовая асоба ў IX—XV стагоддзях у Заходняй Эўропы[2]. З XV стагодзьдзя — ганаровы шляхецкі тытул[3].
.svg)
У гіерархіі шляхецкіх тытулаў граф стаіць вышэй за шэвалье, барона і віконта, але ніжэй за маркіза, герцага, вялікага герцага й прынца.
Тытул графа быў вядомы і ў Вялікім Княства Літоўскім. У старабеларускую мову слова «граф» увайшло як «кграбя», «грабя», «кграбе», «крабя», «кграфъ», «кгрофъ»[4].
Заходняя Эўропа рэдагаваць
Упершыню ў бюракратычным сэнсе тытул «граф» (па-лацінску: comes) ужываецца ў Рымскай імпэрыі ў 312 г. н. э. і значыў асабістага дарадцу ці падначаленага імпэратара[4].
У Франкскай дзяржаве з другой паловы VI стагодзьдзя граф (гаўграф) у сваёй акрузе-графстве/гаў (па-нямецку: Gau — адпачатку сельская грамада ў старажытных германцаў, лікам блізу 100 чалавек) меў судовую, адміністрацыйную й вайсковую ўладу[Крыніца?].
У пачатку IX ст. граф вызначаўся як службовая асоба, якая прадстаўляла ўладу караля на падначаленых землях. Тэрміны «граф» і «графства» асабліва пашырыліся і ўвайшлі ва ўжытак у IX ст. за Карлам Вялікім[2].
Паводле наказу караля Карла II Лысага (877 г.) пасада й валоданьні графа сталі спадчыннымі.
У Франкскай дзяржаве і Сьвятой Рымскай імпэрыі таксама былі тытулы пфальцграфа і маркграфа. У Сьвятой Рымскай імпэрыі, акрамя таго, існавалі некаторыя іншыя тытулы, вытворныя ад тытулу графа.
Падчас фэадальнай раздробленасьці граф — фэадальны валадар графства, потым (са скасаваньнем фэадальнае раздробленасьці) тытул вышэйшага дваранства. У якасьці тытулу фармальна працягвае захоўвацца ў большасьці краінаў Эўропы з манархічнай формай кіарваньня.
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Байкоў, М, Некрашэвіч, С. Беларуска-расейскі слоўнік. — 1925.
- ^ а б Булаты, П. Узнікненне і этапы эвалюцыі тэрмінаў «граф» і «графства» ў Заходняй Еўропе (бел.). — 2018. — С. 36.
- ^ Булаты, П. Узнікненне і этапы эвалюцыі тэрмінаў «граф» і «графства» ў Заходняй Еўропе (бел.). — 2018. — С. 37.
- ^ а б Булаты, П. Узнікненне і этапы эвалюцыі тэрмінаў «граф» і «графства» ў Заходняй Еўропе. — 2018. — С. 35.
Літаратура рэдагаваць
- Граф, титул // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб.: 1890—1907.
Вонкавыя спасылкі рэдагаваць
- Булаты, П. Узнікненне і этапы эвалюцыі тэрмінаў «граф» і «графства» ў Заходняй Еўропе (бел.) // Научные труды Республиканского института высшей школы : исторические, психолого-педагогические науки. — Минск: Республиканский институт высшей школы, 2018. — С. 34—41.