Вікіпэдыя

Габрыеле Пяткевічайце-Біце

Габрыéле Пяткевіча́йце-Бíце (па-летувіску: Gabrielė Petkevičaitė-Bitė), псэўданім Bitė (зь лет. Пчала; 18 сакавіка 1861, Пузынішкі каля Панявежу, Расейская імпэрыя ― 14 чэрвеня 1943, Панявеж, Летува) ― летувіская пісьменьніца, публіцыстка, драматургіня, літаратурная крытыца, грамадзка-палітычная дзяячка, пэдагогіца[4].

Габрыеле Пяткевічайце-Біце
Gabrielė Petkevičaitė-Bitė
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні Gabrielė Petkevičaitė
Псэўданімы Bitė
Нарадзілася 18 сакавіка 1861(1861-03-18)[1]
Памерла 14 чэрвеня 1943(1943-06-14)[1] (82 гады)
Бацькі Jonas Leonas Petkevičius
Malvina Ona Chodakauskaitė
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці Пісьменьніца, публіцыстка, літаратурная крытыца, драматургіня, палітычная дзяячка
Гады творчасьці 1890—1943
Мова летувіская
Дэбют 1905
Значныя творы Krislai (1905), Ad astra (1933)

Жыцьцяпіс рэдагаваць

Габрыеле Пяткевічайце паходзіць з шляхты Ковенскай губэрні. Дачка лекара, дырэктара бальніцы ў Янішкеле. Ейная маці памерла ад тыфу, калі Габрыеле было дзевяць год, Габрыеле і ейныя пяць братоў засталіся сіротамі. Зь дзяцінства Габрыеле была інвалідкай (дэфармаваны хрыбэтнік). Таму атрымала хатнюю адукацыю. Сярод ейных настаўнікаў быў Лаўрынас Івінскіс. Потым у 1878 годзе скончыла жаночую гімназію ў Елгаве[5].

Пазьней разам з бацькам працавала ў аптэцы і прыватна вывучала, удасканальвала летувіскую мову.

У пачатку 1890-х гадоў пачала займацца культурнай, грамадзкай і творчай дзейнасьцю[5].

Наведвала курсы пчалярства[5].

У 1893 г. яна ініцыявала стварэньне Таварыства дапамогі актыўным студэнтам. У 1907 г. была адной з арганізатарак і старшынём першага Летувіскага жаночага кангрэсу, сузаснавальніцай Таварыства летувіскіх жанчынаў (1908). Пасьля сьмерці бацькі ў 1909 г. жыла ў Вільні, працавала ў газэце «Lietuvos žinios»[5].

Падчас Першай сусьветнай вайны Габрыеле Пяткевічайце вярнулася на малую радзіму. У 1917 годзе кончыла фэльчарскія курсы, дапамагала хворым. Падчас вайны вяла дзёньнік, апублікаваны ў 1925 і 1933 гадах. У 1919 годзе пачала выкладаць у Панявескай гімназіі. Яна была адной з распрацоўнікаў школьнай формы для дзяўчынак, якая неўзабаве была прынятая на рэспубліканскім узроўні і праіснавала да пачатку 1990-х гадоў[6].

Памерла 14 чэрвеня 1943 году ў Панявежы. Пахаваная на панявескіх могілках[5].

Творчасьць рэдагаваць

Асноўныя творы: дэбютны зборнік апавяданьняў «Krislai» (Дробязі, 1905), аповесьці «Vilkienė» (Вілкене), «Homo sapiens», раман «Ad Astra», успаміны. Выступала як літаратурная крытыца ў абарону рэалізму ў летувіскай літаратуры[7].

Разам зь пісьменьніцай Жэмайце напісала некалькі рэалістычных сацыяльных драмаў і камэдыяў пад агульным псэўданімам Dvi Moteri (Дзьве жанчыны). У гэтых п’есах паказана барацьба з царызмам («Літваманы», 1905), забабонамі, за асьвету народу («Чорт у пастцы», 1899, «Прададзенае шчасьце», 1900 і інш.)[8].

Грамадзка-палітычная дзейнасьць рэдагаваць

Яна таксама займалася палітычнай дзейнасьцю. Габрыеле Пяткевічайце зьяўлялася чаліцай Летувіскай хрысьціянска-дэмакратычнай партыі[8].

У 1920 г. яна была абраная ва Ўстаноўчы сход Летувы і, як найстарэйшая сябра Сходу, кіравала ягонай першай сэсіяй, тады і была абраная старшынём[9].

У 1924 годзе па стане здароўя звольнілася з настаўніцкай пасады. Потым адышла ад грамадзкага жыцьця, але працягвала пісаць[8].

Фэмінізм рэдагаваць

Г. Пяткевічайце-Біце была актыўнай удзельніцай руху за роўныя правы ў Летуве, пачынальніцай жаночага руху. Яна змагалася за выбарчыя правы жанчынаў, была адной з галоўных летувіскіх суфражыстак і лідэркай лібэральнага жаночага руху[10].

Летувіскі з 1912 году сталі ўдзельнічаць у міжнародным жаночым руху. У тым жа годзе Г. Пяткевічайце ўдзельнічала ў шостым міжнародным жаночым кангрэсе ў Стакгольме. Яна таксама прадстаўляла Летуву на Міжнародным кангрэсе Жаночага выбарчага саюзу ў Жэнэве ў 1920 годзе. У апошні дзень зьезду Г. Пяткевічайце распавяла пра барацьбу Летувы за нацыянальную мову і падкрэсьліла, што жанчыны змагаліся разам з мужчынамі, таму пасьля аднаўленьня дзяржавы яны атрымалі палітычныя і грамадзянскія правы[11].

Пісьменьніца ўзначаліла часовы прэзыдыюм Устаноўчага сойму, а сакратаркай выбралі настаўніцу Ону Мурашкайце-Рацюкайцене. Гэта была значная перамога жаночага руху[8].

Творы рэдагаваць

  • Krislai, зборнік апавяданьняў, 1905.
  • Ad astra, раман, 1933.
  • Karo meto dienoraštis, публіцыстыка, 1925-1931.
  • Iš mūsų vargų ir kovų, успаміны, 1927.
  • Raštai, Kn. 1-6, 1966-1968.
  • Pedagogė Petkevičaitė-Bitė, 1988
  • Karo meto dienoraštis III tomas, дзёньнікі, 2008.
  • Karo meto dienoraštis 1-2 tomai, дзёньнікі, 2010-2011.
  • Gabrielė sielos, ne luomo bajorė, 2014.
  • Metai Tamsčiuko atokaitoj, 2014.

Крыніцы рэдагаваць

  1. ^ а б Gabrielé Petkevicaité // FemBio database (ням.)
  2. ^ выгрузка зьвестак Freebase — Google.
  3. ^ http://www.vanderkrogt.net/statues/object.php?webpage=ST&record=lt175
  4. ^ Gabrielė Petkevičaitė-Bitė,„Visuotinė lietuvių enciklopedija“, https://www.vle.lt/straipsnis/gabriele-petkevicaite-bite/
  5. ^ а б в г д Ramunė Bleizgienė, "Petkevičaitė-Bitė", šaltiniai.info, http://www.xn--altiniai-4wb.info/index/details/1071
  6. ^ Teresė Bukauskienė. Pedagogė G. Petkevičaitė-Bitė. Vilnius, 1988, p. 152.
  7. ^ Juozas Jasaitis. G. Petkevičaitė-Bitė. Vilnius, 1972, p. 94.
  8. ^ а б в г Nijolė Raižytė, Gabrielė Petkevičaitė-Bitė. Rašytoja, dalyvavusi Lietuvos aboliucionistų draugijos veikloje, 2021 03 18, Bernardinai.lt, https://www.bernardinai.lt/gabriele-petkevicaite-bite-rasytoja-dalyvavusi-lietuvos-aboliucionistu-draugijos-veikloje/
  9. ^ PETKEVIČAITĖ Gabrielė (1861–1943), Seimo istorija, Seimas Lietuvos Respublikoje (1920–1940 m.), Atnaujintos 1920–1940 metų Seimo narių biografijos, https://www.lrs.lt/sip/portal.show?p_r=37287&p_k=1&p_t=272948
  10. ^ G. Petkevičaitė. Apie moterų klausimą. Vilnius, 1910, p. 12.
  11. ^ Gabrielė Petkevičaitė-Bitė. Karo meto dienoraštis, I t. Panevėžys, 2010, p. 38.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Габрыеле_Пяткевічайце-Біце&oldid=2306158»