Беластоцка-Менская бітва

Беласто́цка-Ме́нская бі́тва — прыгранічная бітва на цэнтральным участку Беларускага фронту падчас Нямецка-савецкай вайны 22 чэрвеня — 8 ліпеня 1941 году. У выніку бітвы асноўныя сілы савецкага Заходняга фронту апынуліся ў акружэньні і былі разгромленыя, 28 чэрвеня нямецкія войскі ўзялі Менск.

Беластоцка-Менская бітва
Нямецка-савецкая вайна
Руіны Менску (1941 год)
Дата: 22 чэрвеня — 8 ліпеня 1941 (83 гады таму) Месца: Беларуская ССР Прычына: нямецкае ўварваньне Вынік: разгром Заходняга фронту Тэрытарыяльныя зьмены: нямецкія войскі дайшлі да Бярэзіны
Супернікі
Узброеныя сілы Нямеччыны	Чырвоная армія
Камандуючыя
Федар фон Бок	Зьміцер Паўлаў†
Колькасьць
634 900 чалавек, 12 500 гарматаў і мінамётаў, 810 танкаў і 1700 самалётаў	625 000 чалавек, 10 200 гарматаў і мінамётаў, 2189 танкаў і 1539 самалётаў
Страты
32 078 забітых, 34 056 параненых і 1110 зьніклых бязь вестак	341 073 незваротных стратаў, у тым ліку 287 704 палонных, і 76 717 параненых

За першы дзень вайны авіяцыя Заходняй вайсковай акругі страціла 738 (61%) з 1200 самалётаў у выніку нападу на 26 лётнішчаў, у тым ліку на 11 у Прыбалтыцы. Ранкам 23 чэрвеня нямецкія зьнішчальнікі разбамбілі лётнішча і чыгуначную таварную станцыю ў ваколіцах Менску. Удзень у Менск прыбылі прыфрантавыя шпіталі з параненымі і вайсковыя часткі, якім удалося адступіць зь Беластоцкага катла. 23 чэрвеня 1941 году адбылося паседжаньне Бюро Цэнтральнага камітэту (ЦК) Камуністычнай партыі Беларусі (КПБ), на якім прысутнічала 8 сябраў: 1-ы сакратар Панцеляймон Панамарэнка, 2-і сакратар Пётар Калінін, старшыня Савету народных камісараў БССР Іван Былінскі, 3-і сакратар Уладзімер Ванееў, народны камісар дзяржаўнай бясьпекі БССР Лаўрэнці Цанава, старшыня Вярхоўнага Савету БССР Нічыпар Наталевіч, сакратар авіяпрамысловасьці Рыгор Эйдзінаў і Іван Крупеня. Бюро ЦК КПБ зацьвердзіла ўказаньні аб эвакуацыі каштоўнасьцяў Дзяржаўнага банку БССР, народных камісарыятаў, жывёлы і трактароў, а таксама абсталяваньня прадпрыемстваў, якіх у Менску было 332. Больш за ўсё насельніцтва і прадпрыемстваў вывезьлі ў тыл з Гомельскай і Палескай вобласьцяў, якія нямецкія войскі занялі пазьней. Таксама 23 чэрвеня зацьвердзілі Дырэктыву «Аб зьняволеных, якія ўтрымліваюцца ў турмах Заходніх вобласьцяў, асуджаных да вышэйшай меры пакараньня» (ВМП). Паводле Дырэктывы пастанавілі: «Даручыць тт. Цанаве і Мацьвееву перадаць дырэктыву пра выкананьне прыгавораў у дачыненьні да асуджаных да ВМП, якія ўтрымліваюцца ў турмах Заходніх вобласьцяў БССР». Аднак вязьняў расстралялі ва ўсіх турмах Беларускай ССР, у тым ліку ў сьледчых ізалятарах паводле даносаў. Савет народных камісараў БССР зацьвердзіў Пастанову «Аб мерах стрыманьня панікі і арганізацыі інфармаваньня насельніцтва». Паводле Пастановы, вызначылі: «1. Абавязаць пракурора Беларускай ССР т. Ветрава, абласных і раённых пракурораў неадкладна арыштоўваць і аддаць пад суд Вайсковага трыбуналу асобаў, якія распаўсюджваюць рознага роду правакацыйныя чуткі. 2. Асобаў, якія самавольна пакінулі свае пасады (далей ідуць канкрэтныя прозьвішчы): арыштаваць і аддаць пад суд Вайсковага трыбуналу як баязьліўцаў і дэзэртыраў».

24 чэрвеня а 9:40 47 нямецкіх самалётаў упершыню бамбілі Менск. Затым у ходзе 3-х налётаў скідвалі запальныя, фугаснымі бомбы. Імі разбурылі большасьць будынкаў на вуліцы Валадарскага, у тым ліку лякарню. Перастаў хадзіць транспарт і зачыніліся крамы. Зь лётнішча Баўбасава (Аршанскі раён) у Менск вылецела 43-я зьнішчальная авіядывізія на чале зь генэра-маёрам Георгіем Захаравым. Цягам 24 чэрвеня лётчыкі 160-га палка 43-й дывізіі зьбілі звыш 20 нямецкіх самалётаў, а 163-і полк зьбіў 21 самалёт. 25 чэрвеня 1941 году а 1:45 Вайсковая рада Беларускага фронту, сябрам якой быў Панамарэнка, выдае ўказаньне аб пераезьдзе ўраду БССР у Магілёў. Адначасна Бюро ЦК КПБ дае даручэньне чыгунцы: «Абавязаць начальнікаў чыгунак тт. Гарныка, Краснабаева, Бурыкіна, Бадунова прадстаўляць неабходную колькасьць вагонаў, у першую чаргу для членаў сем’яў начсаставу». У выніку пажараў на Барысаўскім і Даўгінаўскім тракце згарэла блізу 85% пабудоваў. Таксама зьнішчылі 45 км трамвайных шляхоў. Праз падрыў воданапорных вежаў і рэзэрвуараў у Менску вывелі з ладу водаправод і каналізацыю.

Вонкавыя спасылкі

• Баі ў Берасьцейскай вобласьці ў 1941 годзе