Вікіпэдыя

Алегорыя пячоры

Алегорыя пячоры, Плятонаўская пячора (па-грэцку: Αλληγορία του Σπηλαίου), таксама: Пячора Плятона, Міт аб пячоры — алегорыя, прадстаўленая грэцкім філёзафам Плятонам у яго працы Дзяржава (514a-520a, Кніга VII), для параўнаньня «эфэкту адукацыі (παιδεία) і яе недахопу ў нашае прыродзе». Праца была прадстаўлена ў форме дыялёгу паміж братам Плятона Гляўконам і яго настаўнікам Сакратам, расказаная апошнім. Алегорыя прадстаўлена пасля аналёгіі сонца (508b-509c) і аналёгіі падзеленай лініі (509d-511e).

Алегорыя пячоры
Алегорыя пячоры Плятона, Ян Сэнрэдам, паводле Карнэліса ван Гарлема, 1604, Альбэрціна, Вена

У дыялёгу Плятона Сакрат апісвае глыбокую пячору, адкрытую з аднаго боку. Знутры пячоры вонкі ідзе доўгі круты ўздым. Людзі, якія трапілі ў пастку, жывуць у цемры пячоры. Яны стаяць сьпіной да ўваходу, а іх ногі й шыі скаваныя ў кайданы, таму яны ня могуць павярнуцца, толькі гледзячы на сьцены пячоры. За сьпіной вязьняў, бліжэй да ўваходу ў пячору, стаіць сьцяна вышынёй з чалавека. За гэтай сьцяной перасоўваюцца іншыя людзі, несучы на плячах разьбяныя выявы разнастайных прадметаў. Самі гэтыя людзі нябачныя з-за сьцяны, а над ёй тырчаць толькі прадметы, якія яны нясуць. Гэтыя людзі размаўляюць паміж сабой, а ззаду, яшчэ бліжэй да ўваходу, гарыць вялікае вогнішча. Людзі, якія апынуліся ў пастцы пячоры, чуюць галасы людзей за сьцяной, але яны скажаюцца й адлюстроўваюцца рэхам. Яны таксама могуць бачыць цені, якія адкідваюць на сьцяну прадметы, якія выступаюць за сьцяну й асьвятляюцца сьвятлом агню. Аднак, паколькі яны былі прыкаваныя да пячоры назаўжды, яны прымаюць гэтыя цені за адзіную рэальнасьць, якая існуе, а адлюстраванае рэха — за сапраўдныя галасы, якія выдаюцца ценямі. Людзі назіраюць за ценямі, якія праецуюцца на сьцяне ад аб’ектаў, якія праходзяць перад вогнішчам за імі, і даюць імёны гэтым ценям. Цені — гэта рэальнасьць зьняволеных, але яны не зьяўляюцца дакладным адлюстраваньнем рэальнага сьвету. Цені ўяўляюць фрагмэнт рэчаіснасьці, які мы звычайна можам успрымаць праз нашы пачуцьці, у той час як аб’екты пад сонцам уяўляюць сапраўдныя формы аб’ектаў, якія мы можам успрымаць толькі праз розум. Існуюць тры больш высокія ўзроўні: прыродазнаўства; матэматыка, геамэтрыя і дэдуктыўная лёгіка; і тэорыя формаў.

Калі каму-небудзь з жыхароў пячоры ўдалося вызваліцца ад кайданоў і павярнуцца, ён убачыў бы статуэткі, якія бачныя над сьцяной, заўважыў бы іх падабенства зь ценямі на сьцяне й пераканаўся, што яны больш рэальныя, чым гэтыя цені.. Калі б яму ўдалося пераадолець сьцяну й наблізіцца да ўваходу, ён спачатку быў бы асьлеплены сонечнымі блікамі й павінен быў бы навучыцца бачыць сьвет. Ён навучыцца распазнаваць знаёмыя рэчы ў ценях і водблісках рэчаіснасьці. Урэшце ён зірне на сонца й убачыць у ім сапраўдную прычыну ўсіх іншых рэчаў. Сакрат гаворыць аб неабходнасьці паступовага прывыканьня: спачатку да водбліскаў прадметаў у вадзе, потым да саміх прадметаў, да сьвятла зорак і месяца — і толькі потым да сонечнага сьвятла. Такім чынам Сакрат тлумачыць, што філёзаф падобны на вязьня, які вызваляецца зь пячоры й прыходзіць да разуменьня, што цені на сьцяне насамрэч не зьяўляюцца непасрэднай крыніцай убачаных вобразаў. Філёзаф імкнецца зразумець і ўспрыняць больш высокія ўзроўні рэчаіснасьці. Аднак іншыя вязьні пячоры нават не жадаюць пакідаць сваю турму, бо ня ведаюць лепшага жыцьця[1]. Сакрат адзначае, што гэтую алегорыю можна спалучыць з папярэднімі творамі, а менавіта з аналёгіяй сонца й аналёгіяй падзеленай лініі.

Адгалоскам плятонаўскай выявы пячоры зьяўляецца канцэпцыя «пячорнай ілюзыі» ў філязофіі Фрэнсіса Бэкана[2][3].

Сымболіка

рэдагаваць
 
Алегорыя пячоры, зьверху ўніз: Сонца («Форма Дабра»), Натуральныя рэчы (формы), Адлюстраваньні прыродных рэчаў (матэматычныя аб’екты), Агонь (бачнае Сонца), Штучныя аб’екты (фізычныя ці бачныя істоты й аб’екты), Цені штучных аб’ектаў, алегорыя (вобраз, ілюзыя, аналёгія сонца і падзеленай лініі)

Міт у метафарычнай форме выяўляе асноўныя складнікі філязофіі Плятона. Пячору можна разглядаць як турму душы, якая прымае за сапраўднае быцьцё толькі тое, што ўспрымае праз пачуцьці]. Калі б толькі яна магла павярнуцца ў процілеглы бок, да выхаду, г.зн. ўнутар сябе (а таксама пачуцьцёвых аб’ектаў), яна магла б дасягнуць крыніцы сапраўднага пазнаньня] і існаваньня: гэта значыць сьвет ідэя з галоўным прынцыпам дабро, які, як сонца, сьвеціць звонку[4].

  Канчатковым вынікам разважаньняў было наступнае: строга кажучы, існуе не два віды быцьця, а толькі адзін, а менавіта ідэі. Прыняцьце новага тыпу быцьця прывяло да перавароту погляду на быцьцё, на рэчаіснасьць: бо звычайны погляд бачыць рэчаіснасьць толькі ў рэчах, а Плятон, прымаючы за меру рэальнасьць ідэй, не знаходзіў яе ў рэчах. Яны здаваліся яму толькі зьявамі, а не істотамі; толькі ідэальная істота здавалася яму сапраўды рэальнай. Уладзіслаў Татаркевіч. Гісторыя Філязофіі [5].  

У інтэрпрэтацыі можна вылучыць наступныя ўзроўні міту[6]:

1 анталягічны — прадстаўленыя вобразы сымбальізуюць анталягічныя ступені рэальнасьці. Цені — гэта пачуцьцёвыя абліччы сутнасьцяў, а статуі — іх пачуцьцёвая крыніца. Сьцяна падзяляе сэнсарную й экстрасэнсарную рэальнасьці. За ёй стаіць сапраўдная рэчаіснасьць (ідэі), а сонца — найвышэйшая ідэя (Дабро). У сваім уплывовым прачытаньні міта Ганс Крэмэр адзначыў, што рэальныя рэчы за сьцяной сымбальізуюць ідэі відаў, зоркі сымбальізуюць метаідэі й ідэальныя лікі, а сонца — ідэю Добрага [7].

2 эпістамалягічны — ілюструюцца ступені пазнаньня й іх асобныя этапы. Успрыманьне ценяў на сьцяне пячоры зьвязана з уяўленьнем (’’εἰϰασία’’), а бачаньне аб’ектаў, якія іх адкідаюць, — зь верай (’’πίστιϛ’’). Пераход на больш высокі ўзровень пазнаньня, ад успрыманьня сэнсарных аб’ектаў да рэальных аб’ектаў, дасягаецца з дапамогай вобразных адлюстраваньняў: матэматычныя навукі (medіatіonal cognіtіon, ’’διάνοια’’) [8]. Пазнаньне рэчаіснасьці па-за пячорай адбываецца дзякуючы ноэсіс (па-грэцку: νόησις, ’’noesіs’’), інтуітыўнаму разуменьню сутнасьці рэчаіснасьці,

3 рэлігійна-містычны — пераход ад жыцьця ў пачуцьцёвым сьвеце да звышпачуцьцёвага рэальнага сьвету мае рэлігійна-містычны характар. Гэта ўключае ў сябе разрыў кайданоў і паварот твару ад цемры пячоры да сьвятла, а затым рух да яго крыніцы (г.зн. Дабра). Вызваленьне прыходзіць праз «паварот шыі» (’’περιάγειν τὸν αὐχένα’’) і, крыху далей, як «навяртаньне» (’’περιαγωγή’’) душы. Вэрнэр Ягэр прызнае Плятона аўтарам гэтай рэлігійнай мэтафары, пазьней прынятай хрысьціянскім плятанізмам [9].

4 філязофія палітыкі — міт таксама зьмяшчае элемэнты палітычнай філязофіі Плятона. Той, хто вызваліўся ад кайданоў і спазнаў сапраўдную рэчаіснасьць (філёзаф), не спыніўся на сузіраньні яе, а вярнуўся назад у цемру пячоры, каб вызваліць ад кайданоў сваіх спадарожнікаў. Гэта рызыкоўны ўчынак, таму што яго словы, настолькі адрозныя ад паўсядзённага досьведу зьняволеных, будуць успрынятыя як словы вар’ята[10].

Сюжэт алегорыі

рэдагаваць

Зьняволеныя ў пячоры

рэдагаваць

Плятон пачынае з таго, што Сакрат просіць Гляўкона ўявіць пячору, дзе людзі былі зьняволеныя зь дзяцінства, але не з нараджэньня. Гэтых зьняволеных прыкоўваюць так, што іх ногі й шыі фіксуюцца, што прымушае іх глядзець на сьцяну перад сабой, а не азірацца на пячору, адзін на аднаго альбо на сябе (514a-b).[11] Ззаду вязьняў знаходзіцца агонь, а паміж агнём і вязьнямі знаходзіцца дарожка зь нізкай сьцяной, за якой ходзяць людзі, якія нясуць прадметы альбо лялькі «людзей і іншых жывых істот» (514b)[11].

Людзі ходзяць за сьцяной, так што іх целы не адкідваюць цені для зьняволеных, а прадметы, якія яны нясуць («гэтак жа, як у лялечнікаў ёсьць шырмы перад сабой, на якіх яны працуюць сваімі лялькамі»). (514a).[11] Зьняволеныя ня бачаць нічога з таго, што адбываецца ззаду іх; яны могуць бачыць толькі цені, адкінутыя на сьцяну пячоры перад імі. Гукі размоваў людзей рэхам адбіваюцца ад сьцен; зьняволеныя лічаць, што гэтыя гукі зыходзяць зь ценю (514c).[11]

Сакрат мяркуе, што цені зьяўляюцца рэальнасьцю для зьняволеных, таму што яны ніколі нічога іншага ня бачылі; яны не разумеюць, што тое, што яны бачаць, — гэта цені аб’ектаў перад вогнішчам, а тым больш, што гэтыя аб’екты натхнёныя рэальнымі рэчамі па-за пячорай, якіх яны ня бачаць (514b-515a).[11]

Выхад з пячоры

рэдагаваць

Затым Сакрат мяркуе, што будзе, калі хтосьці зь пячоры нейкім чынам вызваліцца.[11] Вызвалены вязень азіраўся бы й бачыў агонь. Сьвятло шкодзіць яго вачам, і яму будзе цяжка бачыць цені. Калі б яму сказалі, што тое, што ён бачыць, «сапраўднае», а не іншую вэрсыю рэальнасьці, якую ён бачыць на сьцяне, ён бы не паверыў. У сваім болю, працягвае Сакрат, вызвалены вязень адварочваўся й бег назад да таго, да чаго ён прывык (гэта значыць да ценяў ад прадметаў, якія несьлі людзі). Сьвятло «… б’е па яго вачах, і ён ратуецца, адварочваючыся да рэчаў, на якія ён можа глядзець, і лічыць, што яны больш ясныя, чым тое, што яму паказваюць..»[11]

Сакрат працягвае: «Выкажам здагадку, што нехта цягне яго… сілай, па няроўным уздыме, па крутой дарозе, і не спыняецца, пакуль не выцягне яго на святло сонца..»[11] Зьняволены будзе злы й будзе пакутаваць, і гэта толькі пагоршыцца, калі прамяністае сьвятло сонца залье яго вочы й асьлепіць яго.[11]

«Павольна яго вочы прывыкаюць да сонечнага сьвятла. Спачатку ён бачыць толькі цені. Паступова ён можа бачыць адлюстраваньне людзей і рэчаў у вадзе, а потым бачыць саміх людзей і рэчы. У рэшце, ён можа глядзець на зоркі й месяц уначы, пакуль, нарэшце, не зможа паглядзець на само сонца (516a).»[11] Толькі пасьля таго, як ён можа глядзець прама на сонца, «ён здольны разважаць пра гэта» і што гэта такое (516b).[11] (Глядзець плятонаўскую аналёгію сонца, якая знаходзіцца ў канцы Дзяржавы Плятона, Кніга VI.)[12][13]

Вяртаньне ў пячору

рэдагаваць

Сакрат працягвае, кажучы, што вольны вязень будзе думаць, што сьвет па-за пячорай быў лепшым за сьвет, які ён адчуў у пячоры, і паспрабуе падзяліцца гэтым зь вязьнямі, якія засталіся ў пячоры, спрабуючы запрапанаваць ім падарожжа, якое ён толькі што перажыў; «ён славіў бы сябе за зьмены й шкадаваў [іншых зьняволеных]» і хацеў бы вывесьці сваіх таварышаў-жыхароў пячоры зь пячоры на сонечнае сьвятло (516c).[11]

Вязень, які вяртаўся, чые вочы прызвычаіліся да сонечнага сьвятла, быў бы сьляпы, калі б ён зноў увайшоў у пячору, гэтак жа, як ён быў, калі ён упершыню падвяргаўся ўзьдзеяньню сонца (516e).[11] Зьняволеныя, якія засталіся, паводле дыялёгу, па сьлепаце чалавека, які вярнуўся, зрабілі выснову, што выхад зь пячоры нашкодзіў яму й што ім ня варта зьдзяйсьняць падобнае падарожжа. Сакрат прыходзіць да высновы, што зьняволеныя, калі б яны былі ў стане, таму працягнулі б руку й забілі любога, хто паспрабаваў бы выцягнуць іх зь пячоры (517a).[11]

Тэмы алегорыі, што зьяўляюцца ў іншых працах Плятона

рэдагаваць

Алегорыя зьвязана з тэорыяй форм Плятона, згодна зь якой «Формы» (альбо "Ідэі), а не матэрыяльны сьвет, вядомы нам праз адчуваньні, зьяўляюцца свайго роду найвышэйшым і фундамэнтальным відам рэальнасьці. Веданьне формаў складае сапраўднае веданьне альбо тое, што Сакрат назваў «Дабро».[14] Сакрат паведамляе Гляўкону, што найвыдатнейшыя людзі павінны прытрымлівацца найвышэйшага з усіх ведаў — сузіраць «Дабро». Тыя, хто падняўся на гэты найвышэйшы ўзровень, аднак, не павінны заставацца там, а павінны вярнуцца ў пячору й жыць зь вязьнямі, падзяляючы іх працу й ушанаваньні.

Плятонаўскі Фэдон(en) зьмяшчае падобныя вобразы да алегорыі пячоры; філёзаф прызнае, што да філязофіі яго душа была «сапраўдным вязьнем, моцна скаваным у сваім целе… і замест таго, каб дасьледаваць рэчаіснасьць саму па сабе й у сабе, яна вымушана зазіраць праз краты турмы.»[15]

Навуковая дыскусыя

рэдагаваць

Навукоўцы спрачаюцца аб магчымых інтэрпрэтацыях алегорыі пра пячору, разглядаючы яе з эпістэмалягічнай пазыцыі — заснаванай на вывучэньні таго, як, на думку Плятона, мы спазнаем рэчы — альбо праз палітычную (палітэю(en)) аб’ектыў[16]. Большая частка дыскурсу вакол алегорыі точыцца паміж гэтымі двума пунктамі гледжаньня, а некаторыя цалкам не залежаць ні ад адной, ні ад другой. Часьцей за ўсё абмяркоўваюцца эпістэмалягічны й палітычны погляды Рычард Льюіс Нетлшып(en) і А. С. Фэргюсан адпаведна[17].

Нетлшып інтэрпрэтуе алегорыю пячоры як рэпрэзэнтацыю нашай прыроджанай інтэлектуальнай недастатковасьці, каб супрацьпаставіць нашае меншае разуменьне разуменьню філёзафа, а таксама як алегорыю пра людзей, якія не здольныя альбо не жадаюць шукаць праўду й мудрасьць[18][19]. Фэргюсан, зь іншага боку, засноўвае сваю інтэрпрэтацыю алегорыі на сьцьвярджэньні, што пячора зьяўляецца алегорыяй чалавечай прыроды й што яна сымбалізуе супрацьстаяньне паміж філёзафам і карупцыяй пануючага палітычнага стану[20].

Аднак у гэтых лягерах узьніклі расколы. Большая частка сучасных навуковых дэбатаў вакол алегорыі паўстала з дасьледаваньня Мартына Гайдэгера алегорыі й філязофіі ў цэлым праз прызму чалавечай вольнасьці ў яго кнізе «Сутнасьць чалавечай свабоды: Уводзіны да філязофіі й сутнасьці ісьціны: пра пячорную алегорыю Плятона й Тээтэта»[21]. У адказ Ганна Арэнт, прыхільніца палітычнай інтэрпрэтацыі алегорыі, мяркуе, што праз алегорыю Плятон «хацеў прымяніць сваю ўласную тэорыю ідэй да палітыкі»[22]. І наадварот, Гайдэгер сьцьвярджае, што сутнасьць ісьціны — гэта спосаб існаваньня, а не аб’ект[23]. Арэнт раскрытыкавала Хайдэгеравую інтэрпрэтацыю алегорыі, напісаўшы, што «Хайдэгер… памыляецца ў выкарыстаньні параўнаньня зь пячорай для інтэрпрэтацыі й „крытыкі“ тэорыі ідэй Платона»[24].

Розныя навукоўцы таксама абмяркоўваюць магчымасьць сувязі паміж алегорыяй пячоры й уласна працай Плятона, разглядаючы аналёгію падзеленай лініі і аналёгію сонца. Падзеленая лінія — гэта тэорыя, прадстаўленая нам у працы Плятона Дзяржава. Гэта адлюстроўваецца праз дыялёг паміж Сакратам і Гляўконам, у якім яны дасьледуюць магчымасьць існаваньня бачнага й зразумелага сьвету, прычым бачны сьвет складаецца з такіх элемэнтаў, як цені й водбліскі (адлюстроўваецца як AB), а затым падымаецца да самога фізычнага элемэнта (адлюстроўваецца як да н. э.), у той час як інтэлектуальны сьвет складаецца з матэматычных разважаньняў (адлюстроўваецца CD) і філязафічнага разуменьня (адлюстроўваецца DE)[25].

Шматлікія бачаць у гэтым тлумачэньне шляху, якім вязень у алегорыі пячоры праходзіць праз падарожжа, спачатку ў бачным сьвеце зь ценямі, такімі як тыя, што на сьцяне, потым усьведамленьне фізычнага з разуменьнем такіх паняцьцяў, як тое, што дрэва асобна ад свайго ценю. Ён нарэшце ўваходзіць у разумны сьвет, калі глядзіць на сонца[26].

 
Падзеленая лінія — (AC) звычайна ўспрымаецца як прадстаўленьне бачнага сьвету і (CE) як рэпрэзэнтацыя інтэлектуальнага сьвету[27]

«Аналёгія Сонца» спасылаецца на момант у шостай кнізе, у якім Сакрат, пасьля таго як Гляўкон заклікаў яго даць вызначэньне дабрыні, замест гэтага прапануе аналёгію праз «дзіця дабра». Сакрат паказвае, што гэтае «дзіця дабрыні» — гэта сонца, мяркуючы, што гэтак жа, як сонца асьвятляе, даючы здольнасьць бачыць і быць убачаным вокам[28] зь яго сьвятлом, так ідэя дабра(en) асьвятляе разумнае сваім сьвятлом. Гэтыя думкі дазваляюць некаторым навукоўцам убачыць прамую сувязь паміж сонцам і разумным сьветам у алегорыі пячоры Плятона.

Уплыў

рэдагаваць

Тэмы і вобразы пячоры Платона паўплывалі на грамадзянскую думку і культуру. Напрыклад:

  • Фрэнсіс Бэкан выкарыстаў тэрмін «Ідалы пячоры(en)» для абазначэньня памылак розуму, якія ўзьнікаюць з-за своеасаблівых прадузятасьцяў і клопатаў людзей.
  • У сваёй прамове 1658 г. «пахаваньне ў урне» Томас Браўн сьцьвярджае: «Дыялёг паміж двума немаўлятамі ва ўлоньні маці аб стане гэтага сьвету можа добра праілюстраваць наш няведаньне наступнага, пра што, як мне здаецца, мы яшчэ гаворым і сёньня у Плятонаўскім сэнсе і зьяўляемся ўсяго толькі эмбрыёнамі-філёзафамі».
  • Кніга біёлага-эвалюцыяніста Джэрэмі Грыфіта «A Specіes Іn Denіal» уключае разьдзел «Расшыфроўка алегорыі пячоры Плятона»[29].
  • Знакамітая праца Ўолтэра Лімпана Грамадзкае меркаваньне (па-ангельску: Public opinion) пачынаецца з алегоры пячоры.

У мастацкай літаратуры й культуры

рэдагаваць

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ Ferguson 1 // Plato's Simile of Light. Part II. The Allegory of the Cave (Continued). — 1922 Т. 16. — С. 15–28.
  2. ^ В. В. Соколов: Европейская философия XV—XVIII вв.. Москва: Высшая школа, 1984, с. 216. Цытата: водгук вядомай выявы пячоры, якая фігуруе ў плятонаўскай «Дзяржаве».
  3. ^ Władysław Tatarkiewicz: Franciszek Bacon. W: Władysław Tatarkiewicz: Historia filozofii. Wyd. 22. T. 2: Filozofia nowożytna do roku 1830. Warszawa: PWN, 2009, s. 28. ISBN 978-83-0115174-4.
  4. ^ Rafael Ferber, Platos Idee des Guten, Sankt Augustin 1989, s. 115—148.
  5. ^ Władysław Tatarkiewicz: Franciszek Bacon. W: Władysław Tatarkiewicz: Historia filozofii. Wyd. 22. T. 2: Filozofia nowożytna do roku 1830. Warszawa: PWN, 2009, s. 97. ISBN 978-83-0115174-4.
  6. ^ Reale G., Historia filozofii starożytnej, t. 2, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2008. S. 351—354
  7. ^ Reale G., Historia filozofii starożytnej, t. 2, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2008. S. 351—352
  8. ^ Reale G., Historia filozofii starożytnej, t. 2, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2008. S. 352
  9. ^ Reale G., Historia filozofii starożytnej, t. 2, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2008. S. 353
  10. ^ Reale G., Historia filozofii starożytnej, t. 2, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2008. S. 354
  11. ^ а б в г д е ё ж з і к л м н Plato The Republic Book VII. — С. 365–401.
  12. ^ Jowett, B. (ed.) (1941). Plato’s The Republic. New York: The Modern Library.
  13. ^  Malcolm, John 1 // The Line and the Cave. — 1962-01-01 Т. 7. — С. 38–45.
  14. ^ Watt, Stephen (1997), «Introduction: The Theory of Forms (Books 5-7)», Plato: Republic, London: Wordsworth Editions, pp. xiv-xvi, ISBN 978-1-85326-483-2
  15. ^ Elliott, R. K. (1967). «Socrates and Plato’s Cave». Kant-Studien. 58 (2): 138.
  16. ^ Hall, Dale (January 1980). «Interpreting Plato’s Cave as an Allegory of the Human Condition». Apeiron. 14 (2): 74-86.
  17. ^ Hall, Dale (January 1980). «Interpreting Plato’s Cave as an Allegory of the Human Condition». Apeiron. 14 (2): 74-86.
  18. ^ Nettleship, Richard Lewis (1955). «Chapter 4 — The four stages of intelligence». Lectures On The Republic Of Plato (2nd ed.). London: Macmillan & Co.
  19. ^ Hall, Dale (January 1980). «Interpreting Plato’s Cave as an Allegory of the Human Condition». Apeiron. 14 (2): 74-86.
  20. ^ Ferguson, A. S. (1922). «Plato’s Simile of Light. Part II. The Allegory of the Cave (Continued)». The Classical Quarterly. 16 (1): 15-28.
  21. ^ McNeill, William (5 January 2003). «The Essence of Human Freedom: An Introduction to Philosophy and The Essence of Truth: On Plato’s Cave Allegory and Theaetetus». Notre Dame Philosophical Reviews.
  22. ^ Abensour, Miguel (2007). «Against the Sovereignty of Philosophy over Politics: Arendt’s Reading of Plato’s Cave Allegory». Social Research: An International Quarterly. 74 (4): 955—982.
  23. ^ Powell, Sally (1 January 2011). «Discovering the unhidden: Heidegger’s Interpretation of Plato’s Allegory of the Cave and its Implications for Psychotherapy». Existential Analysis. 22 (1): 39-50.
  24. ^ Abensour, Miguel (2007). «Against the Sovereignty of Philosophy over Politics: Arendt’s Reading of Plato’s Cave Allegory». Social Research: An International Quarterly. 74 (4): 955—982.
  25. ^ Plato, The Republic, Book 6, translated by Benjamin Jowett
  26. ^ Raven, J. E. (1953). «Sun, Divided Line, and Cave». The Classical Quarterly. 3 (1/2): 22-32.
  27. ^ "divided line, " The Cambridge Dictionary of Philosophy, 2nd edition, Cambridge University Press, 1999, ISBN 0-521-63722-8, p. 239.
  28. ^ Pojman, Louis & Vaughn, L. (2011). Classics of Philosophy. New York: Oxford University Press, Inc. 
  29. ^ Griffith, Jeremy (2003). A Species in Denial. Sydney: WTM Publishing & Communications. p. 83. ISBN 978-1-74129-000-4.
  30. ^ The Matrix and Philosophy: Welcome to the Desert of the Real by William Irwin. Open Court Publishing, 2002. ISBN 0-8126-9501-1.
  31. ^ Keates, Jonathan (24 November 2002). «Shadows on the Wall». The New York Times.
  32. ^ «Parallels between Ray Bradbury’s Fahrenheit 451 and Plato’s 'Allegory of the Cave'»
  33. ^ Bradbury, Ray (1953). Fahrenheit 451. The Random House Publishing Group. p. 151. ISBN 978-0-758-77616-7.
  34. ^ «Orphaned Land Unsung Prophets and Dead Messiahs Travk-By-Track Breakdown»

Вонкавыя спасылкі

рэдагаваць
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Алегорыя_пячоры&oldid=2505231»